RETURN OF AZERBAIJANI IMMIGRANTS TO THEIR LANDS ACCORDING TO THE CEASEFIRE AGREEMENT SIGNED AFTER THE II. NAGORNO-KARABAKH WAR

Yıl 2023, Cilt: 14 Sayı: 1, 153 - 165, 30.06.2023

Tuğçe İsayev

https://doi.org/10.21492/inuhfd.1170119

Öz

Azerbaijani immigrants emerged due to the Nagorno-Karabakh conflict and the I. Nagorno-Karabakh War. The return of Azerbaijani immigrants to their places and the solution of their problems are always one the priority issues for Azerbaijan. The aim of this study is to examine in detail the return of Azerbaijani immigrants to their lands according to the Ceasefire Agreement signed after the II. Nagorno-Karabakh War. According to the regulation of the Ceasefire Agreement on the return of Azerbaijani migrants to their land and the conclusion reached by this study, in the former Nagorno-Karabakh Autonomous Region and its surrounding 7 raions, internally displaced Azerbaijani immigrants who were displaced due to the First Nagorno-Karabakh War and the occupation by Armenia during this war, in 1991 and after will be able to return to their places under the control of the United Nations High Commissioner for Refugees. The return of the Azerbaijani immigrants, who were forced to migrate from Armenia in 1988 and later, to their land, in other words to Armenia, where they were forced to migrate, is not included in the scope of the arrangement brought by the Ceasefire Agreement. However, according to Article 7 of the Ceasefire Agreement, these people will also be able to return to the Nagorno-Karabakh lands and surrounding raions under the control of the United Nations High Commissioner for Refugees. The most important problem regarding the return of Azerbaijani immigrants to their land is that the lands where the Azerbaijani immigrants will return were mined by Armenia. Armenia refuses to give the maps of the mines laid in the region to Azerbaijan, and even if these maps are given to Azerbaijan, it will take many years to clear the mines in the region.

Anahtar Kelimeler

Azerbaijani immigrants, II. Nagorno-Karabakh War, Ceasefire Agreement, United Nations High Commissioner for Refugees., Return of Azerbaijani Immigrants to Their Places

İKİNCİ DAĞLIK KARABAĞ SAVAŞI SONRASINDA İMZALANAN ATEŞKES ANDLAŞMASI’NA GÖRE AZERBAYCANLI GÖÇMENLERİN YERLERİNE DÖNÜŞÜ

Öz

Dağlık Karabağ sorunu ve I. Dağlık Karabağ Savaşı Azerbaycanlı göçmenlerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Azerbaycanlı göçmenlerin sorunlarının çözülmesi ve yerlerine dönüşü Azerbaycan açısından her zaman öncelikli meselelerden biri olmuştur. Bu çalışmanın amacı, II. Dağlık Karabağ Savaşı sonrasında imzalanan Ateşkes Andlaşması’na göre Azerbaycanlı göçmenlerin yerlerine dönüşünü ayrıntılı şekilde incelemektir. Ateşkes Andlaşması’nın 7. maddesine göre, mülteciler ve ülke içinde yerinden edilmiş kişiler, Dağlık Karabağ’ın topraklarına ve etrafındaki rayonlara Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin kontrolü altında dönecektir. Bu çalışma ile varılan sonuca göre I. Dağlık Karabağ Savaşı ve bu savaş sırasında Ermenistan tarafından gerçekleştirilen işgal sebebiyle 1991 yılı ve sonrasında Eski Dağlık Karabağ Özerk Bölgesi ve etrafındaki yedi rayonda ülke içinde yerinden edilmiş Azerbaycanlı göçmenler Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin denetimi ve kontrolü altında yerlerine dönebilecektir. Bu çerçevede, 1988 yılı ve sonrasında Ermenistan’dan zorunlu olarak göç ettirilen Azerbaycanlı göçmenlerin yerlerine başka bir ifade ile, zorunlu olarak göç ettirildikleri Ermenistan’a dönüşü Ateşkes Andlaşması ile getirilen düzenlemenin kapsamına dahil değildir. Ancak, Ateşkes Andlaşması’nın 7. maddesine göre bu kişiler de Dağlık Karabağ’ın topraklarına ve etrafındaki rayonlara Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin denetimi ve kontrolü altında dönebilecektir. Azerbaycan Hukuku bakımından mülteciler ve ülke içinde yerinden edilmiş kişilerin aynı hukuki statüye tabi tutulduğu, bu durum sebebiyle de ülke içinde yerinden edilmiş kişiler ile birlikte mültecilerin Dağlık Karabağ topraklarına ve etrafındaki rayonlara dönmesine izin verildiği ifade edilebilir. Azerbaycanlı göçmenlerin yerlerine dönüşü ile ilgili en önemli sorun Azerbaycanlı göçmenlerin dönecekleri toprakların Ermenistan tarafından mayınlanmış olması ve bölgedeki mayınların temizlenmesinin uzun yıllar sürecek olmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycanlı Göçmenler, Azerbaycanlı Göçmenlerin Yerlerine Dönüşü, II. Dağlık Karabağ Savaşı, Ateşkes Andlaşması, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği

Kaynakça

• ABBASOV, Ali/XAÇATRYAN, Harutiun: Karabakh Conflict: Variants of Settlement: Concepts and Reality, AREAT, Baku 2006.
• ABDULLAHZADE, Cavid: Hukuki Yönleriyle Dağlık Karabağ Sorunu, Adalet Yayınevi, Ankara 2014.
• ABDULLAHZADE, Cavid: “Dağlık Karabağ Sorunu’nunda Ermenistan’ın Rolü ve Sorumluluğu”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 69(4), 2020, s.1541-1568.
• ACER, Yücel: “Ermenistan’ın Savaş Suçları Uluslararası Hukuk ve Ermenistan’ın Karabağ’a Dair Askeri Faaliyetleri”, Seta Analiz, (337), 2020, s.5-15.
• ACER, Yücel: “Ermenistan’ın İkinci Karabağ Savaşı’ndaki Askeri Faaliyetleri ve Uluslararası İnsancıl Hukuk”, Ataman, Muhittin/Pirinççi, Ferhat (ed.), Çıkmazdan Çözüme Karabağ Sorunu, Seta, İstanbul 2021, s.271-298.
• ALİYEV, Kamal Makili: Nagorno-Karabakh Conflict in International Legal Documents and International Law, SAM, Baku 2013.
• ASLANLI, Araz: Qarabağ Problemi: Tarixi, Mahiyyəti, Həll Prosesi, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Şurasının Araz Tədqiqatlar Mərkəzi, Baku 2009.
• ASLANLI, Araz: “Birinci Karabağ Savaşı’nın Nedenleri ve Sonuçları”, Ataman, Muhittin/Pirinççi, Ferhat (ed.), Çıkmazdan Çözüme Karabağ Sorunu, Seta, İstanbul 2021, s.117-140.
• ATAMAN, Muhittin/PİRİNÇÇİ, Ferhat: “Karabağ Sorunu: Dondurulmuş Yapaylıktan Kaçınılmaz Çözüme”, Ataman, Muhittin/Pirinççi, Ferhat (ed.), Çıkmazdan Çözüme Karabağ Sorunu, Seta, İstanbul 2021, s.17-37.
• AZNEVİ, Ferhat: Hukuksal Boyutuyla Türkiye ve Azerbaycan’ın Ortak “Ermeni Sorunu” Yukarı Karabağ ve 10 Kasım 2020 Ateşkes Antlaşması, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara 2021.
• BAŞEREN, Sertaç Hami: Uluslararası Hukukta Devletlerin Münferiden Kuvvet Kullanmalarının Sınırları, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 2003.
• BOZKAYA, Özge/EYLEMER, Sedef: “Güney Kafkasya’da Ülke İçinde Yerinden Edilmiş Kişiler Sorunu: Avrupa Birliği’nin Yaklaşımı Üzerine Bir Değerlendirme”, Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, 18(1), 2019, s.109-142.
• BOZKURT, Enver: Uluslararası Hukukta Kuvvet Kullanma, Asil Yayıncılık, Ankara 2007.
• BOZKURT, Enver/POYRAZ, Yasin/ERDAL, Selcen: Devletler Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara 2021.
• BROWNLIE, Ian: Principles of Public International Law and the Use of Force By States, Oxford University Press, New York and London 1963.
• CAFEROV, Nazim/ASLANLI, Araz: “Karabağ Sorununda Ateşkes ve Rusya”, Ermeni Araştırmaları, (53), 2016, s.239-259.
• CAŞIN, Mesut Hakkı/KISACIK, Sina: Kafkasya’da Azerbaycan-Ermenistan Uyuşmazlığı: Çatışma-Barış Sarkacı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2017.
• ÇİÇEKLİ, Bülent: Yabancılar ve Mülteciler Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2014.
• ERÇAKICA, Mustafa: “Kültürel Varlıklara İlişkin Uluslararası İnsancıl Hukuk Kuralları Kapsamında, Ermenistan ve Azerbaycan Arasındaki Çatışmalarda Zarar Gören Kültürel Varlıklardan Dolayı Sorumluluk”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12(1), 2021, s.66-84.
• ERKİNER, Hakkı Hakan: Devletin Haksız Fiilden Kaynaklanan Uluslararası Sorumluluğu, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2010.
• DÜLGER, Kenan: Devletin Uluslararası İnsancıl Hukukun İhlalinden Doğan Sorumluluğu, Beta Yayıncılık, İstanbul 2015.
• ERÇAKICA, Mustafa: “Dağlık Karabağ Sorunu’nun ve ‘Ateşkes’ Andlaşması’nın Uluslararası Hukuk ve İnsancıl Hukuk Açılarından İncelenmesi”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 12(47), 2021, s.287-314.
• ERGÜVEN, Nasıh Sarp/ÖZTURANLI, Beyza: “Uluslararası Mülteci Hukuku ve Türkiye”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 62(4), 2013, s.1007-1061.
• GEYİK, Hatice: “Devletlerin İnsancıl Hukuk Kurallarının İhlali Nedeniyle Sorumluluğu”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 24 (2), 2016, s.57-91.
• GÖZEN ERCAN, Pınar/KUL, Selin: “Ülkeleri İçinde Yerinden Edilmiş Kişilerin ve Mültecilerin Koruma Sorumluluğu Çerçevesinde Korunması”, Uluslararası İlişkiler, 18(71), 2021, s.1-19.
• HAZIR, Ümit Nazmi: “Karabağ’ın İşgali ve Yansımaları”, Özarslan, Bahadır Bumin (ed.), Kanayan Yara Karabağ, Astana Yayınları, Ankara 2016, s.121-140.
• HUSEYNOV, Vasıf: “Güney Kafkasya’da Savaş Sonrası Durum”, Ataman, Muhittin/Pirinççi, Ferhat (ed.), Çıkmazdan Çözüme Karabağ Sorunu, Seta, İstanbul 2021, s.229-244.
• HÜSEYNOV, Lətif: Beynəlxalq Hüquq, Qanun Nəşriyyatı, Bakı 2012. International Crisis Group: “Tackling Azerbaijan’s IDP Burden”, https://www.crisisgroup.org/europe-central-asia/caucasus/azerbaijan/tackling-azerbaijan-s-idp-burden, (Erişim: 02.06.2022).
• İSMAYILOV, Meşdi: “Karabağ’ın Ermenistan İçin Anlamı”, Ataman, Muhittin/Pirinççi, Ferhat (ed.), Çıkmazdan Çözüme Karabağ Sorunu, Seta, İstanbul 2021, s.57-74.
• İŞYAR, Ömer Göksel: “Karabağ’ın Tarihsel Arka Planı”, Ataman, Muhittin/Pirinççi, Ferhat (ed.), Çıkmazdan Çözüme Karabağ Sorunu, Seta, İstanbul 2021, s.77-97.
• KAY QC, Steven/BECKER, Drea/KREN, Joshua: Armenia-Azerbaijan Nagorno Karabakh Conflict Targeting of Civilians in Azerbaijan September-November 2020 An Interim Report, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara 2021.
• KESKİN, Funda: Uluslararası Hukukta Kuvvet Kullanma: Savaş, Karışma ve Birleşmiş Milletler, Mülikyeliler Birliği Vakfı Yayınları, Ankara 1998.
• KRÜGER, Heiko: The Nagorno Karabakh Conflict A Legal Analysis, Springer, Heidelberg 2010.
• MALANCZUK, Peter: Akehurst’s Modern Introduction to International Law, Routledge, London and New York 1997.
• OĞAN, Sinan: “Yüzyılın Dramı-Azerbaycan’da Göçmen (Kaçkın) Sorunu”, Avrasya Dosyası Azerbaycan Özel Sayı, 7(1) 2001, s.431-543.
• ÖZDAŞLI, Esma: “İkinci Karabağ Savaşı’nda Ermenilerin Sivillere Yönelik Saldırılarının Uluslararası İnsancıl Hukuk Açısından Değerlendirilmesi”, Giresun Üniversitesi İktisadi ve İdari Birimler Dergisi, 7(1), 2021, s.51-83.
• ÖZKUL, Osman/Hüseyin, VERMEZ: “Dağlık Karabağ Göçmenlerinin Sosyo-Ekonomik Sorunları”, Bilig, (51), 2009, s.139-170.
• PAZARCI, Hüseyin: Uluslararası Hukuk Dersleri 2. Kitap, Turhan Kitabevi, Ankara 2014.
• PAZARCI, Hüseyin: Uluslararası Hukuk Dersleri 4. Kitap, Turhan Kitabevi, Ankara 2016.
• PİRİNÇÇİ, Ferhat/GÜLER, Mehmet Çağatay: “Azerbaycan’ın Stratejik Sabrının Sonu ve Karabağ’da Yeni Denklem”, Ataman, Muhittin/Pirinççi, Ferhat (ed.), Çıkmazdan Çözüme Karabağ Sorunu, Seta, İstanbul 2021, s.205-228.
• SAM Center for Strategic Studies: The Nogorno Karabakh Conflict: A Historical & Legal Apprisal, SAM, Baku 2013.
• SARAÇLI, Murat: Uluslararası Hukukta Yerinden Edilmiş Kişiler, Adalet Yayınevi, Ankara 2019.
• SARIKAYA, Yalçın/ASLANLI, Araz: “Karabağ Sorununda Diplomatik Müzakereler ve Minsk Süreci”, Ataman, Muhittin/Pirinççi, Ferhat (ed.), Çıkmazdan Çözüme Karabağ Sorunu, Seta, İstanbul 2021, s.141-166.
• SHAW, Malcolm N.: Principles of Public International Law, Cambridge University Press, New York 2008.
• SHAW, Malcolm/HART, Naomi: Report on War Crimes in the Occupied Territories of the Republic of Azerbaijan and the Rebuplic of Armenia’s Responsibility, Red N Line, Baku 2020.
• SEFEROV, Rehman/AKIŞ, Ayhan: “Karabağ Savaşı ve Bağımsızlık Sonrası Yaşanan Sorunların Azerbaycan’daki Göçe Etkileri”, Bayram, Fatih/Yılmaz, Şakir (ed.), Avrasya Etüdleri, TC BAŞBAKANLIK Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı, Ankara 2006, s.207-223.
• SEFEROV, Rehman/İBADOV, Adalet: “Ermenistan’ın Karabağ’ı İşgal Süreci ve Sonrasında Azerbaycan’da Yaşanan Zorunlu Göçler ve Sorunları”, Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyet Fakültesi Edebiyat Dergisi, (18), 2007, s.159-173.
• SÜTLÜOĞLU, Balay: Uluslararası Mülteciler Hukukundaki Gelişmeler Işığında Türkiye Örneği’nin Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, TC İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, İstanbul 2019.
• ŞEFİYEV, Ferid/HUSEYNOV, Vasıf: “İkinci Karabağ Savaşı’na Giden Yol”, Ataman, Muhittin/Pirinççi, Ferhat (ed.), Çıkmazdan Çözüme Karabağ Sorunu, Seta, İstanbul 2021, s.169-181.
• TAŞDEMİR, Fatma/ALBAYRAK, Gökhan: Uluslararası İnsancıl Hukuk, Kavramlar, İlkeler ve Yeni Gelişmeler, Adalet Yayınevi, Ankara 2018.
• TUNCEL, Turgut Kerem: “Güney Kafkasya’da 2-5 Nisan 2016’da Yaşanan 4 Gün Savaşı”, Ermeni Araştırmaları, (53), 2016, s.301-338.
• Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu: Ermenistan’ın Karabağ’daki Eylemleri: İnsan Hakları İhlalleri ve İhlallerin Takibi, TİHEK Yayınları, Ankara 2021.
• TÜTÜNCÜ, Ayşe Nur: İnsancıl Hukuka Giriş, Beta Yayıncılık, İstanbul 2012.
• UZUN, Elif: “Uluslararası Hukuk Çerçevesinde BMMYK’nın Yapısı, Görevleri ve Uluslararası Mülteci Hukukunun Gelişimindeki Yeri”, Göç Araştırmaları Dergisi, 2(2), 2016, s.60-85.
• UZUN, Elif: Milletlerarası Hukuka Aykırı Eylemlerinden Dolayı Devletin Sorumluluğu, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2016.
• VELİYEV, Cavid: “Jeleznovodsk Bildirisi’nden Moskova Bildirisi’ne Rusya’nın Dağlık Karabağ Politikası”, Ataman, Muhittin/Pirinççi, Ferhat (ed.), Çıkmazdan Çözüme Karabağ Sorunu, Seta, İstanbul 2021, s.301-324.
• VERMEZ, Hüseyin: Dağlık Karabağ Göçmenlerinin Sosyo-Ekonomik Problemleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, TC Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya 2007.
• YEŞİLOT, Okan: “Karabağ Savaşının Sessiz ve Mağdur Tanıkları”, Sosyal Bilimler Dergisi, (15), 2006, s.85-92.
• YILMAZ, Reha: “Dağlık Karabağ Savaşı’nın İnsan Hakları Açısından Analizi”, Aras, Osman Nuri/Dedeyev, Bilal/Yılmaz, Reha/İbayev, Vefaddin (ed.), Karabağ Savaşı Siyasi Hukuki Ekonomik Analiz, Kafkasya Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, Bakü 2008, s.65-124.