Fen bilimleri dersi beceri temelli sorulara (yeni nesil) yönelik kuramsal ve kavramsal çerçeve

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 17, 17 - 36, 30.04.2022

Sultan Şan , Nail İlhan

https://doi.org/10.29129/inujgse.1089655

Cited By: 5

Öz

Amaç: Son yıllarda Fen Bilimleri dersi öğretiminde öğrencilerin öğrenmesi gereken konu kazanımlarının yanı sıra becerilerde ölçülmektedir. Bu becerilere fen eğitiminde öğretim programlarında ve ölçme değerlendirme faaliyetlerinde yer verilmektedir. Ülkemizde Liselere Geçiş Sınavında (LGS) beceri temelli sorulara yer verilmektedir. Uluslararası öğrenci başarı ve becerileri ortaya koyan değerlendirme çalışmalarında bilginin yanı sıra becerilerde ölçülmektedir. Bu çalışmanın amacı, Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programında belirtilen becerileri ve alan yazında ortaya konulan Fen Bilimleri dersine yönelik bilişsel beceriler çerçevesinde, Fen Bilimleri dersi beceri temelli sorulara yönelik kuramsal ve kavramsal çerçeve oluşturmaktır.

Yöntem: Araştırmada akademik araştırma yöntemi olarak kavram analizi yöntemi kullanılmıştır. Kavram analizi yöntemi ile beceri temelli soruların özellikleri işlevleri derinlemesine incelenerek, diğer kavramlarla olan ilişkileri açık hale getirilmiştir.

Bulgular: Beceri temelli sorular için kuramsal ve kavramsal çerçevenin oluşturulması; alan yazındaki araştırmalar ve raporlar, Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı ve programda yer alan beceriler, liselere geçiş sınavlarındaki sorulara yönelik beceriler, 21. yy becerileri, TIMSS ve PISA sınavlarında ölçülen beceriler ve Bloom’un taksonomisindeki beceri düzeylerin incelenmesiyle gerçekleştirilmiştir. Oluşturulan kavramsal çerçeve kavram ağı olarak sunulmuştur. Bu çalışmada “beceri temelli sorular konu ve kazanımlara uygun olan, bilişsel düşünme becerilerinin dikkate alındığı ve daha çok üst düzey taksonomik seviyede olan günlük yaşam bağlamında hazırlanmış sorulardır“ şeklinde tanımlanmıştır.

Sonuçlar ve Öneriler: Beceri temelli sorularda ölçülen becerileri incelemek ve soru yazmak isteyen araştırmacı ve öğretmenler çalışmada oluşturulan kuramsal ve kavramsal çerçeveden faydalanabilirler.

Anahtar Kelimeler

Fen eğitimi, Beceri temelli soru, Bilişsel beceriler, Düşünme becerileri, TIMSS ve PISA

Theoretical and conceptual framework for science course skill-based questions (next generation)

Öz

Purpose: In recent years, besides the subject acquisitions that students need to learn in science education, their skills are also measured. These skills are also included in curricula and measurement and evaluation activities in science education. In our country, skill-based questions are included in the high school entrance exam. In assessment studies that reveal international student achievement and skills, skills are measured as well as knowledge. The aim of this study is to create a theoretical and conceptual framework for the science lesson skill-based questions within the framework of the skills specified in the science lesson curriculum and the cognitive skills for the science lesson revealed in the literature.

Design & Methodology: Concept analysis method was used as an academic research method in the research. With the concept analysis method, the features and functions of skill-based questions were examined in depth and their relations with other concepts were clarified.

Findings/Results: In creating the theoretical and conceptual framework for skill-based questions was carried out by examining the researches and reports in the literature, science program and the skills, skills for the questions in the high school entrance exams, 21st century skills, skills measured in TIMSS and PISA exams and skill levels in Bloom's taxonomy. The conceptual framework created is presented as a concept network. In this study, skill-based questions are defined as "questions prepared in the context of daily life, which are appropriate for the subject and acquisitions, take into account cognitive thinking skills, and are mostly at a high level taxonomic level".

Implications & Suggestions: Researchers and teachers who want to examine the skills measured in skill-based questions and write questions can benefit from the theoretical and conceptual framework created in the study.

Anahtar Kelimeler

Science education, Skill-based question, Cognitive skills, Thinking skills, TIMSS and PISA

Kaynakça

• ACRL. (2000, January 18). Information literacy competency for higher education. Chicago: American Library Association.
• Anderson, L. W., Krathwol, D. R., Airasian, P. W., Cruikshank, K. A., Mayer, R. E., Pintrich, P. R., . . . Withrock, M. C. (2001). A Taxonomy for learning, teaching and assesing: a revision Bloom's taxonomy of educational objectives. Newyork: Longman.
• Arı, D. (2020). Beceri temelli eleştirel düşünme öğretiminin ilkokul 4. sınıf öğrenilerinin eleştirel düşünme becerilerine etkisi. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ash, D. (1997). The Process skills of inquiry. S. a. Division of Elementary içinde, Thoughts, Views, and Strategies for the K–5 Classroom (Cilt 2, s. 53-62). National Science Foundation.
• Ateş, S. (2019). Bilimsel muhakeme (Akıl Yürütme). (S. Ateş, Dü.) Ankara: Palme Yayınevi.
• Bakırcı, H., & Çepni, S. (2016). Ortak bilgi yapılandırma modelinin ortaokul altıncı sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerine etkisi: Işık ve ses ünitesi örneği. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 185-202. doi:10.17679/inuefd.17308627
• Bakırcı, H., & Kaplan, Y. (2021). Fen Bilimleri Öğretmenlerinin mühendislik ve tasarım becerileri alanında karşılaştığı sorunlar ve çözüm önerileri. Journal of Computer and Education Research, 9(18), 626-654. doi:10.18009/jcer.908161
• Bayburtlu, Y. S. (2021). Views of Turkish teachers on skills-based Turkish questions. International Journal of Progressive Education, 17(1), 325-337. doi:10.29329/ijpe.2020.329.21
• Baysal, E. A., & Hocaoğlu, N. (2019). Nitel araştırma modelleri-desenleri. G. Ocak içinde, Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (s. 126-149). Ankara: Pegem Akademi.
• Bloom, B. S. (1956). Taxonomy of educational objectives the classification of educational goals hand book I. New York and London: Longman.
• Büyüktokatlı, N., & Çınar, D. (2019). 21. yy Becerileri ile fen bilmleri eğitiminde çocuk dergileri ve bilimsel çocuk programlarının yeri. H. Bağ, & S. Say içinde, Fen eğitimde yeni yaklaşımlar-1 (s. 31-49). Ankara: Pegem Akademi.
• Çakır, Z. (2019). TEOG, LGS ve PISA fen bilimleri sorularının analizi ve karşılaştırılması. Uşak Üniversitesi, Temel Eğitim Anabilim DalıSınıf Eğitimi Bilim Dalı. Uşak: Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çepni, S., & Ayvacı, H. Ş. (2019). Fen ve teknoloji eğitiminde ölçme ve değerlendirme. S. Çepni (Dü.) içinde, Kuramdan Uygulamaya Fen ve Teknoloji Öğretimi (s. 365-388). Ankara: Pegem Akademi.
• Dökme, İ. (2005). Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) ilköğretim 6. sınıf fen bilgisi ders kitabının bilimsel süreç becerileri yönünden değerlendirilmesi. İlköğretim-online, 4(1), 7-17. shorturl.at/dsyE1 adresinden alındı
• Dökme, İ. (2021). Bilimsel süreç becerileri. İ. Dökme, Z. Koyunlu Ünlü, B. Bağ, B. Ata, & İ. Dökme (Dü.) içinde, Yeni nesil sorularla fen eğitiminde beceriler (s. 7-16). Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• Dökme, İ. (2021a). Bilimsel muhakeme becerileri. İ. Dökme, Z. Koyunlu Ünlü, B. Bağ, A. K. Demirtaş, & B. Ata içinde, Yeni nesil sorularla fen eğitiminde beceriler (s. 17-26). Ankara: Akademisyen Kitabevi A.Ş.
• Erden, B. (2020). Türkçe, Matematik ve Fen Bilimleri dersi beceri temelli sorularına ilişkin öğretmen görüşleri. Academia Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(2), 270-292.
• Ergün, İ. (2021). Ortaokul matematik öğretmenlerinin sınav soruları ile beceri temelli matematik sorularının yenilenmiş bloom taksonomisi’ne göre analizi. Siirt: Fen Bilimleri Enstitüsü.
• European Commission. (2015). Science Education for Responsible Citizenship. Report to the European Commission of the expert group on science education. Luxembourg: Office of the European Union.
• Federov, A., & Levitskaya, A. (2018). Mass media education in Commonwealth of Independent States. Media Education, 7-17.
• Gelen, İ. (2017). P21-Program ve öğretimde 21. yüzyıl beceri çerçeveleri (ABD uygulamaları). Disiplinlerarası Eğitim Araştırma Dergisi, 1(2), 15-29.
• İlhan, N., & Hoşgören, G. (2017). Fen bilimleri dersine yönelik yaşam temelli başarı testi geliştirme: Asit baz konusu. Fen Bilimleri Öğretimi Dergisi, 5(2), 87-110.
• ITEA. (2001). Technology education in the U.S.: A Status Report. USA: ITEA.
• Karakeçe, B. (2021). Ortaokul matematik öğretmenlerinin beceri temelli sorulara ilişkin değerlendirmeleri. Gaziantep: Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Karslı, F. (2011). Fen bilgisi öğretmen adaylarının bilimsel süreç becerilerini geliştirmesinde ve kavramsal değişim sağlamasında zenginleştirilmiş laboratuvar rehber materyallerinin etkisi. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitei.
• Kertil, M., Gülbağcı Dede, H., & Ulusoy, E. G. (2021, February). Skill-based Mathematics Questions: What Do Middle School Mathematics Teachers Think about and How Do They Implement Them? Turkish Journal of Computer and Mathematics Education, 12(1), 151-186. doi:10.16949/turkbilmat.774651
• Khishfe, R. (2012, January). Nature of ccience and decision-making. International Journal of Science Education, 34(1), 67-100. doi:10.1080/09500693.2011.559490
• Kılcan, T. (2021). Yeni Nesil Matematik Sorularına İlişkin Tutum Ölçeği Geliştirme: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi, 5(2), 170-180.
• Kocabaş, İ., & Gökbaş, M. (2003). Eğitimde takım çalışması. Eğitim ve Bilim, 28(130), 8-15. Aralık 2021 tarihinde http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/5096/1183 adresinden alındı
• Kolomuc, A., & Karagölge, Z. (2021). Comparison of the 7th Grade Students’ Accomplishments in Skill and Acquisition Based Assessment-Evaluation. Journal of Science Learning, 4(2), 134-139.
• Krathwohl, D. R. (2002). A Revision of Bloom’s taxonomy: An overview. Teory in the Practice, 41(4), 212-218. https://www.depauw.edu/files/resources/krathwohl.pdf
• Maden, S., & Durukan, E. (2011). Türkçe dersi öğretmenlerinin ölçme değerlendirmeye ilişkin algıları. Milli Eğitim(190), 212-233.
• MEB. (2011). PISA Türkiye. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü. http://pisa.meb.gov.tr/wp-content/uploads/2013/07/PISA-kitab%C4%B1.pdf
• MEB. (2018a). Milli Eğitim Bakanlığı ortaöğretime geçiş yönergesi. Ankara. Aralık 28, 2021 tarihinde http://www.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2018_03/26191912_yonerge.pdf adresinden alındı
• MEB. (2018b). Fen Bilimleri dersi öğretim programı. Ankara: MEB.
• MEB. (2018c). 2023 Eğitim Vizyonu. Ankara: MEB. https://www.gmka.gov.tr/dokumanlar/yayinlar/2023_E%C4%9Fitim%20Vizyonu.pdf adresinden alındı
• MEB. (2018d, Eylül 27). Milli Eğitim Bakanlığı. Yayınlanan TIMSS (Uluslararası Matematik ve Fen Eğilimleri Araştırması) Araştırması Soruları: https://kutahyaodm.meb.gov.tr/www/timss-aciklanan-sorular/icerik/5 adresinden alındı
• MEB. (2019a). Pisa 2018 Türkiye Ön Raporu. Ankara: MEB.
• MEB. (2019b, Ekim 7). 5, 6, ve 7. sınıf düzeylerinde beceri temelli sorular. Milli Eğitim Bakanlığı Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü: https://odsgm.meb.gov.tr/www/5-6-ve-7-sinif-duzeylerinde-beceri-temelli-sorular-yayimlanmistir/icerik/491 adresinden alındı
• MEB. (2020). TIMSS 2019 Türkiye ön raporu. Ankara: MEB.
• Mettas, A. (2011, January 25). The Development of desicion- making skills. Eurasia Journal of Mathematics, Science & Technology Education, 7(1), 63-73. Aralık 2021 tarihinde https://www.ejmste.com/download/the-development-ofdecision-making-skills-4204.pdf adresinden alındı
• National Science Foundation. (2001). Foundations: A Monograph for professionals in science, mathematics, and technology education : inquiry Thoughts, views, and strategies for the K-5 classroom (Cilt 2). National Science Foundation. https://www.nsf.gov/pubs/2000/nsf99148/pdf/nsf99148.pdf adresinden alındı
• NSTA. (2008, November). 21st century skills map. Washington: Eric. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED519499.pdf adresinden alındı
• Nuopponen, A. (2010b). Methods of concept analysis - towards systematic concept analysis. LSP Journal, 1(2), 5-14.
• Nuopponen, Anita. (2010a). Methods of concept analysis - a comparative study. SP Journal, 4-12.
• P21Cl. (2019). Partnership for 21st century learning. Framework for 21st Century Learning: http://static.battelleforkids.org/documents/p21/P21_Framework_Brief.pdf adresinden alındı
• Pardhan, H. (2000). Experienceing science process skills. Alberta: CMASTE.
• Partnership for 21 st Century Skills. (2009, 09 12). P21 Framework Definitions. USA. Aralık 30, 2021 tarihinde https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED519462.pdf adresinden alındı
• Peredo, A. M., & McLean, M. (2006). Social entrepreneurship: A critical review of the concept. Journal of World Business, 41(1), 56-65. doi:10.1016/j.jwb.2005.10.007
• Piaget, J., & Inhelder, B. (1969). The Psychology of the child. (H. Weaver, Çev.) New York: Basic Books.
• Sanca, M., Artun, H., Bakırcı , H., & Okur, M. (2021). Ortaokul Beceri Temelli Soruların Yeniden Yapılandırılmış Bloom Taksonomisine Göre Değerlendirilmesi. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 219-248. doi:10.33711/yyuefd.859585
• Senemoğlu, N. (2004). Gelişim Öğrenme ve Öğretim Kuramdan Uygulamaya. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Sezer, N., & Karadoğan Doruk, S. E. (2010). Etkili iletişim becerileri. İstanbul Üniversitesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi. Aralık 25, 2021 tarihinde http://auzefkitap.istanbul.edu.tr/kitap/kok/etkiliiletisimbecerileriau243.pdf adresinden alındı
• Shadish, W. R., Cook, T. D., & Donald, C. D. (2002). Experimental and quasi- experimental designs for generalized causal inference. Boston: Houghton Mifflin Company.
• Taşkın, G., & Aksoy, G. (2021). Liselere giriş sistemi'ne ilişkin okul yöneticilerinin görüşleri. Trakya Eğitim Dergisi, 11(2), 870-888. doi:10.24315/tred.743399
• Tosun, C. (2019). Scientific process skills test development within the topic “Matter and its Nature” and the predictive effect of different variables on 7th and 8th grade students’ scientific process skill levels. Chemistry Education Research and Practice, 20(1), 160-174. doi:10.1039/C8RP00071A
• Trilling, B., & Fadel, C. (2009). 21st yy century skills learning for life in our times. Francisco: Jossey-Bass.
• Wilson, L. O. (2016). Anderson and Krathwohl-Bloom's taxonomy revised: Understanding the new version of Bloom’s taxonomy. Aralık 22, 2021 tarihinde https://quincycollege.edu/wp-content/uploads/Anderson-and-Krathwohl_Revised-Blooms-Taxonomy.pdf adresinden alındı
• Yerdelen, S. (2021). Fen bilimleri eğitiminde yaratıcı düşünme becerisi. A. Kirman Bilgin içinde, Fen bilimlerinde yaşam becerileri eğitimi (s. 165-208). Ankara: Pegem.