II. ABDÜLHAMİD VE BOPAL NEVVABLARI

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 3, 79 - 94, 30.12.2019

Berna Korucu Üçüncü

Öz

XVI. yüzyıldan itibaren Osmanlı Devleti ile Hindistan’daki Müslüman devletler arasındaki ilişkiler genellikle Halifelik ve Hac meseleleri üzerine gelişmiştir. İki ülke arasındaki ilişkilerin seyrine etki eden bir diğer sebep ise Osmanlı Devleti’nin sonraki yüzyıllarda en güçlü Müslüman devlet olmasıdır. Çünkü 1707’den itibaren Baburlular zayıflamaya başlamış ve ortaya çıkan pek çok yerel Müslüman devlet İngilizlerin egemenliğine girmiştir. İngilizlere karşı zor durumda kalan yerli devletlerin Osmanlı Devleti ile irtibat kurmak istedikleri görülmektedir. XVIII. yüzyılın sonlarına doğru Malabar Sultanlığı ve Maysor Devleti İngiliz işgaline ve Hristiyan misyoner faaliyetlerine karşın Osmanlı Halifesiyle ittifak kurmak istemişlerdir. Ancak 1799’da Maysor Sultanı Tipu’nun ölmesi üzerine İngilizlere karşı direnen son yerel Müslüman devlet de ortadan kalkmıştır. Böylece İngiliz hakimiyeti Hindistan’da giderek hızlanmıştır. 

İngiliz hakimiyeti altında da Müslüman devletlerin Osmanlı Sultanları ile irtibat kurdukları görülmektedir. Bunlardan biri de XVIII. yüzyılın başlarında orta Hindistan’da kurulan ve Haydarabad Devleti’nden sonra en önemli Müslüman devlet olan Bopal Devleti’dir. Bopal Nevvablarından sırasıyla iktidara gelen Kudsiye Begüm, İskender Begüm, Şah Cihan Begüm ve Cihan Begüm Osmanlı Devleti’ne Mekke ve Medine vasıtasıyla hediyeler göndererek iki ülke arasındaki ilişkileri geliştirmek istemişlerdir. 1868’de İskender Begüm, annesi Kudsiye Begüm ve kızı Şah Cihan Begüm Hac ziyaretinde bulunarak Osmanlı Sultanı’na hediyeler göndermiştir. II. Abdülhamid döneminde ise Bopal hakimelerinin Hilafet makamına olan bağlılıkları onları 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı‘nda Osmanlı Devleti’ne yardım etmeye sevk etmiştir. Bu savaşta Şah Cihan Begüm ve eşi Sıddık Hasan Han Osmanlı Devleti’ne maddi yardım göndermişlerdir. Yine Şah Cihan Begüm’den sonra nevvab olan kızı Cihan Begüm de 1903 yılında Hicaz’a gelerek hac ettikten sonra maddi yardımlarda bulunmuştur.

II. Abdülhamid dönemi Hindistan Müslümanlarının Osmanlı Devleti ile olan ilişkileri genellikle İttihad-ı İslam (Pan-İslamizm) çerçevesi içinde değerlendirilmiştir. Ancak yerel Müslüman devletlerden biri olan Bopal Nevvablığı’nın Osmanlı Devleti ile ilişkilerine dair bir çalışma bulunmamaktadır. Bu çalışmada Şah Cihan Begüm ve ondan sonra nevvab olan kızı Sultan Cihan Begüm’ün II. Abdülhamid ile olan ilişkileri incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Hindistan, Pan-İslamizm, Bopal Nevvablığı

Kaynakça

• Arşiv BelgeleriBaşbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)Bâb-ı Âlî Evrak Odası (BEO.): 2268/170040, 2267/169983, 2949/221151.Hariciye Nezareti Londra Sefareti (HR.SFR.3...): 528/67, 528/69, 535/70.Hariciye Nezareti Siyasi (HR.SYS..): 1234/70. İrade Meclis-i Vala (İ.MVL..): 340/14687. Sadaret Meclis-i Vala Evrakı (A.}MKT.MVL.): 75/33.Sadaret Mektubi Mühimme Kalemi Evrakı (A.}MKT.MHM..): 282/39, Yıldız Hususi Maruzat (Y.A.HUS..): 162/48, 468/10, 472/54, 466/29, 460/129, 461/3, 460/96, 460/91, 459/79. Yıldız Umumi (Y.PRK.UM..): 6/44.Kitap ve MakalelerÇetinsaya, Gökhan, “II. Abdülhamid Döneminin İlk Yıllarında ‘İslâm Birliği’ Hareketi (1876-1878)”, AÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Yükseklisans Tezi), Ankara 1988.Eraslan, Cezmi, II. Abdülhamid ve İslâm Birliği, Ötüken Yay., İstanbul 1992.Eren, Cüneyt -Nurullah Yılmaz, “Hindistan Bhopal Emiri Ve Müfessir Sıddık Hasan Han'ın Osmanlı Devleti İle İlişkisi”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 19, Erzurum 2002, s. 233-238.İskender Begüm, A Prilgrimage To Mecca, Çev. W. Osborne, London 1870.Islam, Tuhina, “Social and Educational Reforms of Nawab Sultan Jahan Begum”, The International Journal Of Humanities & Social Studies, Vol 2 Issue 8, August, 2014, s. 47-52.Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi (Birinci Meşrutiyet ve İstibdat Devirleri 1876-1907), Ankara 1995.Konukçu, Enver, “Bopal”, DİA VI, 1992, s. 283._____________, “İskender Begüm”, DİA XXII, 2000, s. 560-561.Küçükaşçı, M. Sabri, “Medine; Osmanlı Dönemi”, DİA XXVIII, 2003, s. 311-318.Lee, Hee Soo, “II. Abdülhamid ve Doğu Asya’daki Pan-İslamist Siyaseti”, Osmanlı II, Ankara 1999, s. 363-372.Özcan, Azmi, Pan-İslamizm/Osmanlı Devleti, Hint Müslümanları Ve İngiltere (1877-1914), TDV İslam Araştırmaları Merkezi, Ankara 1997. _____________, “Şah Cihan Begüm”, DİA XXXVIII, 2010, s. 252-253._____________, “İttihad-ı İslam”, DİA XXIII, İstanbul 2001, s. 470-475.Öztuna, Yılmaz, Devletler ve Hanedanlar I, Ankara 2005.Preckel, Claudia, Begums Of Bhopal, New Delhi 2000.Sultan Cihan Begüm, An Account Of My Life: Gohur-i Ikbal, Vol 1, Çev. C H. Payne, London 1912. Vol. 2 Çev. Abdus Samad Khan, Bombay 1922. Vol. 3 Çev.C. H. Payne, Bombay 1927._________________, Hayat-i Qudsia: Life Of Nawab Gauhar Begam Alias The Nawab Begam Qudsia Begum Of Bhopal, Çev. W. S. Davis, London 1918.________________, Hayat-ı Shahjehani: Life Of Her Highness The Late Nawab Shahjehan Begum Oh Bhopal, Çev. B. Ghosal, Bombay 1926.________________, The Story Of Pilgrimage To Hijaz, Calcutta 1913.Şah Cihan Begüm, Taj ul –Ikbal Tarikh Bhopal; or The History Of Bhopal, Çev. H. C. Barstow, Calcutta 1876.Şerif’ül-Hasan, “1876-1877 Türk-Rus Savaşı’nda Pakistan’ın Türkler’e Yardımı”, Hayat Tarih Mecmuası, II/11 (Aralık 1965), s. 21.Uslu, Recep, “Cihan Begüm”, DİA VII, 1993, s. 534-535.Üçok, Bahriye, "Hindistan'da Bopal Devleti'nde Bir Naibe ve 3 Kadın Hükümdar", TTK Tebliğler VII ( 1972). 1, 446-450.