Türkiye’deki Çeviri Konulu Tezler Üzerine Bibliyometrik Bir İnceleme (1985-2020)

Yıl 2021, Sayı: 15, 35 - 73, 03.02.2022

Dilek Çalışkan , Erdoğan Kartal

https://doi.org/10.26650/iujts.2021.987390

Öz

Bu çalışmada, 1985-2020 yılları arasında Türkiye’de yapılan çeviri konulu lisansüstü tezlerin değişik parametreler çerçevesinde bibliyometrik bir incelemesi amaçlanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda çalışmanın bütüncesini (korpüs) oluşturmak için Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi veri tabanında (https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp) arşivlenen lisansüstü tezlere Gelişmiş Tarama seçeneğiyle herhangi bir filtreleme uygulamaksızın Çeviri anahtar kelimesiyle ulaşılmıştır. Yapılan tarama sonucunda 656’sı yüksek lisans, 157’si doktora ve 1’i sanatta yeterlilik olmak üzere toplam 814 tez araştırmanın bütüncesine dâhil edilmiştir. Bütünce kapsamındaki tezler, akademik düzey, yayın yılı, yayın dili, üniversite, enstitü, anabilim dalı, danışman, araştırma modeli ve veri toplama teknikleri gibi değişkenler açısından bibliyometrik bir çözümlemeye tabi tutulmuştur. Bu inceleme neticesinde; yıllar içerisinde çeviri konulu lisansüstü tez sayılarında gözle görülür bir artış olduğu, tezlerin en çok sırasıyla İstanbul, Marmara ve Sakarya Üniversitelerinde yapıldığı, enstitülere göre dağılımı bakımından ise en fazla tezin sosyal bilimler enstitüsü bünyesinde gerçekleştirildiği, diğer yandan enstitülerin Türk dili ve edebiyatı bilim/ anabilim dallarıyla mütercim-tercümanlık/ çeviribilim bilim/anabilim dallarında gerçekleştirilen tez sayılarının koşutluk gösterdiği, tezlerin büyük çoğunluğunun yüksek lisans düzeyinde gerçekleştirildiği ve Prof. Dr. ünvanlı öğretim üyeleri tarafından yönetildiği ve son olarak araştırma yöntemi bakımından tezlerde genellikle çeviri amaçlı metin çözümlemesi yaklaşımı, veri toplama aracı olarak ise doküman incelemesi tekniğinin ön plana çıktığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çevir, Çeviri bölümleri, Lisansüstü tezler, Bibliyometrik inceleme, Türkiye

A Bibliometric Review of Theses and Dissertations on Translation in Turkey (1985–2020)

Öz

This study aims to present a bibliometric review of the postgraduate theses and dissertations published on translation in Turkey from 1985 through 2020 in terms of different parameters. To that end, a search is made in the database of the Council of Higher Education National Thesis Center (https://tez.yok.gov. tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp) using the keyword of Translation with the option of Advanced Search and without any filtering to form the corpus under this study. This search has yielded a total of 814 theses and dissertations, including  656 masters’ degrees, 157 Ph.D. dissertations, and 1 Master of Art thesis, which are all presented in the corpus of this study. These theses and dissertations in the corpus are examined through bibliometric analysis that uses variables such as academic level, year of publication, the language of publication, university, institute, department, supervisor, research design, and data collection methods. As a result, this study discovers that the number of postgraduate theses and dissertations on translation has increased significantly over the years, with the majority of theses and dissertations authored by students at Istanbul University, Marmara University, and Sakarya University, respectively. It is also remarkable that most of these theses and dissertations were published by the institutes of social sciences; furthermore, the number of theses and dissertations governed by the Departments of Turkish Language and Literature is congruent with that of theses and dissertations governed by the Departments of Translation and Interpreting in these institutes. The majority of these theses and dissertations were for master's degrees and were supervised by professors. The research method used in these theses and dissertations was largely translation-oriented text analysis and document analysis as the data-gathering tool, according to this study.

Anahtar Kelimeler

Translate, Translation departments, Postgraduate theses and dissertations, Bibliometric review, Turkey

Kaynakça

• Ayhan, E., & Önder, M. (2020). Türkiye’deki siyaset bilimi ve kamu yönetimi makalelerinin bibliyometrik analizi. The Euroasia Congress on Scientific Researches and Recent Trends-VII, (06.09.12.2020) özet kitapçığı içinde (ss. 591), Bakü/ Azerbaycan. google scholar
• Aytaç, G. (1999). Türkiye’de edebi çeviri etkinliği. Yağcı, Ö. (Ed.), Cumhuriyet dönemi edebiyat çevirileri seçkisi içinde (ss. 347-349). Ankara: Kültür Bakanlığı. google scholar
• Balkul, H. İ., Can, M. Z., Çalık, O., & Gümüş, A. F. (2018). Türkiye’de çeviribilim alanında 2013-2018 yılları arasında hazırlanan makaleler üzerine betimsel bir analiz. Tanrıtanır B. C. (Ed.), Filoljide Güncel Akademik Çalışmalar içinde (ss. 277-294). Ankara: Gece Kitaplığı google scholar
• Başer, B. & Yıldırım, C. (2020). Traduction specialisee au XXIe siecle: analyse traductologique comparative des memoires et theses prepares en Turquie et en France. Turkish Studies- Language andLiterature, 15(3), 1075-1100. https://dx.doi.org/10.47845/TurkishStudies.45432 google scholar
• Baygül, S. (2020). Küreselleşme ve teknoloji üzerine bir değerlendirme. Uluslararası Beşerî Bilimler ve Eğitim Dergisi, 6(13), 395 - 411. https://dergipark.org.tr/tr/download/article- file/1079369 google scholar
• Bedir Erişti, S. D. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. Eskişehir: Açık Öğretim Fakültesi Yayınları. google scholar
• Beşel, F. (2017). Türkiye’de maliye alanında yapılmış lisansüstü tezlerin bibliyometrik analizi (2003-2017). International Journal of Public Finance, 2(1), 27-62. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijpf/issue/31338/327823 google scholar
• Bilir, S. (2019). Bir çeviri nesnesi olarak mekân ve “biçem alıştırmaları” metni üzerinden disiplinlerarası bir çeviri araştırması (Yayınlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi). Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü. google scholar
• Boğaziçi Üniversitesi Çeviribilim Bölümü. (2021, 05 Aralık). Lisans eğitimi. https://tanitim.boun.edu.tr/ ceviribilim google scholar
• Boyraz, M., & Kabakulak, A. (2020). Türkiye’deki turizm rehberliği bölümlerinde görev yapan akademisyenlerin bilimsel yayınlarının bibliyometrik analizi. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(3), 2152-2163. https:// dergipark.org.tr/tr/pub/tdtad/issue/58709/816627 google scholar
• Büker, H. (2011). 17. Yüzyıl Mensur Şehname Tercümesi (II. Cilt vr. 120b-150’a Metin-Türkiye Türkçesine Çeviri-Dizin-Tıpkıbasım) (Yayınlanmamış Y. Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü. google scholar
• Bülent Ecevit Üniversitesi, Yabancı Dil ve Kültürler Bölümü (2021, 05 Aralık). Uygulamalı İngilizce çevirmenlik programı. https://cmyo.beun.edu.tr/yabanci-diller/uygulamali-ingilizce-ve- cevirmenlik-programi.html google scholar
• Copçuoğlu, G. N. (2019). Singing as a translational action: Comparative analysisof sight-singing and rehearsed singing performances ofturkish makam music in light of ranslation studies (Yayınlanmamış Y. Lisans Tezi). Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. google scholar
• Çalık, O. (2019). Türkiye’deki sözlü çeviri alanındaki akademik çalışmaların konumu: 2008-2018 yılları arasındaki makale kitap ve lisansüstü tez düzeyindeki çalışmaların içerik analizi (Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. google scholar
• Çalışır Zenci, S. (2020). Ulusal akademik ağ ve bilgi merkezi tr dizinde taranan çeviribilim araştırmalarının incelenmesi. Söylem Filoloji Dergisi, 5(1), 239-251. https://dergipark.org.tr/tr/pub/soylemdergi/ issue/55150/670234 google scholar
• Çavuşoğlu, Ö. (2019). Yeni bir terim mi “Çeviribilim”? 8. Avrasya Dil ve Sosyal Bilimler Konferansı (1820.10.2019), bildiriler kitabı (ss. 108-125), Antalya, Türkiye. google scholar
• Demir, G. (1988). Yönetim konusunda Türkiye’de 1980-1987 yılları arasında basılmış yerli ve çeviri kitaplara ilişkin bir inceleme (Yayınlanmamış Y. Lisans Tezi). İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. google scholar
• Dino, G. (1999). Sebahattin Eyuboğlu ve Türkiye’de çeviri hareketleri. Yağcı, Ö. (Ed.), Cumhuriyet dönemi edebiyat çevirileri seçkisi içinde (ss.294-301). Ankara: Kültür Bakanlığı. google scholar
• Ercan, S. (2020). Spor hekimliği alanındaki tezlerin Türkiye’de son 15 yılın bibliyometrik analizi. Turkish Journal of Sports Medicine, 55(1), 21-27. https://doi.org/10.5152/tjsm.2020.155 google scholar
• Ersoy, H., & Balkul, H. İ. (2016). Çeviribilim alanındaki lisansüstü tezler üzerine betimleyici bir çalışma. International Journal of Languages’ Education, 4(3), 151-153. https://doi.org/10.18298/ijlet.642 google scholar
• Eruz, S. (2003). Çeviriden çeviribilime: Yüzyılımız penceresinden çeviribilimsel gelişmelere bir bakış. İstanbul: Multilingual. google scholar
• Eruz, S. (05 Şubat 2021) Türkiye’de çeviri bölümlerinin kurulması. Sakine Eruz Esen. http://www.sakine-eruz. com/ceviribilimsel-kaynaklar-sakine-eruz-esen/tuerkiyede-ceviribilim- bolumlerinin-kurulmasi/index.php google scholar
• Göl, D. (2015). Türkiye’de 1980 dönemi feminist çeviri hareketinin Kadın Çalışmaları dizgesini oluşturmadaki rolü (Yayınlanmamış Y. Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. google scholar
• Gönenç, A. Y. (2004). İletişim Teknolojilerinin Medya Üzerindeki Etkileri. 2 International Symposium (17-19 Mart 2004) Communication in the Millennium Kitabı (ss. 437-448), İstanbul Üniversitesi. google scholar
• Güleryüz, İ., & Kurt, B. (2020). Change management ın Turkish literature: A bibliometric analysis. International Journal of Eurasia Social Sciences, 11(40), 380-416. http://dx.doi.org/10.35826/ijoess.2746 google scholar
• Haleva, B. (2016). Traduction et traductologie en Turquie: Etat des lieux et perspectives. Frankofoni, (32), 101-111. google scholar
• Iliman Püsküllüoğlu, E., & Hoşgörür, V. (2017). Türkiye’de 2010-2016 yılları arasında yapılan karşılaştırmalı eğitim lisansüstü tezlerinin değerlendirilmesi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 46-61. https://dergipark.org.tr/tr/pub/muefd/issue/30748/304009 google scholar
• Karantay, S. & Salman,Y. (1999). Vedat Günyol’la söyleşi. Yağcı, Ö. (Ed.), Cumhuriyet dönemi edebiyat çevirileri seçkisi içinde (ss. 134-142). Ankara: Kültür Bakanlığı. google scholar
• Kasemodel, M. G. C., Makishi, F., Souza, R. C. And Silva, V. L. (2016). Following the trail of crumbs: a bibliometric study on consumer behavior in the food science and technology field. International Journal of Food Studies, 5(1),73-83. https://doi.org/10.7455/ijfs/5.1.2016.a7 google scholar
• Kılınç, A., Oflaz, M., Acun, A., & Avcıkurt, C. (2017). Girişimcilik konulu lisansüstü tezlere yönelik bibliyometrik bir analiz. 8. International Congress on Entrepreneurship Local, Regional and Global Dynamics of Entrepreneurship (14- 16. 07. 2017) bildiri kitabı içerisinde (ss. 683-696), Balıkesir/ Burhaniye. google scholar
• Kırıcı Tekeli, E., & Tekeli, M. (2020). Bibliometric analysis of researches for religious tourism. The IV. International Management and Social Sciences Conference, 05-06.06.2020 İstanbul, Türkiye. google scholar
• Kızıltan, R. (2017). Tarihte çeviri: Antik Çağdan 19. Yüzyıl sonuna kadar edebi çeviri kuramları. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 40(1-2), 71-88. http://dtcfdergisi.ankara.edu.tr/ index.php/dtcf/article/view/1651/1474 google scholar
• Kozak, N. (1994). Anatolia Dergisi’nde yayımlanan yazılar üzerine bir inceleme. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 5, 22-33. https://dergipark.org.tr/tr/pub/atad/issue/53545/713189 google scholar
• Köşker, H. (2020). Coğrafi işaret konusunda yazılmış lisansüstü tezlerin bibliyometrik analizi. Journal of Humanity and Tourism Research, 10(4), 775-787. https://dergipark.org.tr/en/pub/johut/issue/58659/847474 google scholar
• Kurultay, A.T. (1985). Çeviri eleştirisinde yöntem sorunlarına uygulamalı bir yaklaşım. (Yayımlanmamış Y. Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. google scholar
• Küçükyağcı, N. & Avcı, B. (2011-Ekim / 2015- Ağustos). Türkiye’de çevirmenlik mesleği, araştırma raporu. Ankara: T.C. Başbakanlık İdareyi Geliştirme Başkanlığı (Güncellenmiş 2. Versiyon). https://docplayer. biz.tr/14033160-Turkiye-de-cevirmenlik-meslegi.html google scholar
• Metin, T. C. (2013). Boş zaman literatürünün dünyadaki gelişimi: Leisure Science Dergisinde yayımlanan makaleler üzerine bir inceleme (Yayınlanmamış Y. Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. google scholar
• Namal, Y. & Karakök, T. (2011). Atatürk ve Üniversite Reformu (1933). Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 1(1), 27-35. https://dergipark.org.tr/tr/pub/higheredusci/issue/61474/917963 google scholar
• Nayman, H. (2018). Nizamettin Nazif Tepedelenlioğlu’nun Köroğlu adlı eski harfli tarihî romanının çeviri yazısı ve tahlili (Yayımlanmamış Y. Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. google scholar
• ÖSYM, (2021). 2020 Yükseköğretim Kurumları Sınavı (YKS) Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları Kılavuzu. https://www.osym.gov.tr/TR,19431/2020-yuksekogretim-kurumlari- sinavi-yks-yuksekogretim-programlari-ve-kontenjanlari-kilavuzu.html google scholar
• Özkırımlı, A. (1999). Çeviri. Yağcı, Ö. (Ed.), Cumhuriyet dönemi edebiyat çevirileri seçkisi içinde (ss. 217222). Ankara: Kültür Bakanlığı. google scholar
• Paz, O. (2008). Söz Sanatı ve Söze Bağlılık Açısından Çeviri (Übersetzung: Wortkunst und Wörtlichkeit) (Çev. Ahmet Cemal) (M. Rifat Ed.), Çeviri Seçkisi II- Çeviri (bilim) nedir? (2. Baskı) içinde (ss. 97-106). İstanbul: Sel Yayıncılık. google scholar
• Pritchard, A. (1969). Statistical bibliography or bibliometrics? Journal of Documentation, 25(4), 348-349. https://www.researchgate.net/publication/236031787_Statistical_Bibliography_or_Bibliometrics google scholar
• Sandıkcı, M., & Mutlu, H. (2019). Gastronomi alanında yayınlanan makalelerin bibliyometrik profili 20132017. Sosyal Bilimler Dergisi, (33), 32-42. http://dx.doi.org/10.16990/SOBIDER.4754 google scholar
• Saylak, M. (2020). Revnak Mecmuası (Çeviri yazı-inceleme) (Yüksek Lisans Tezi). Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. google scholar
• Sevinç, S. (2019). Türkiye’de çeviri yayıncılığı ve telif hakları (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. google scholar
• Şan, F. & Koçlu, S. (2020). Toplum Çevirmenliği alanında Türkiye’de yapılan bilimsel çalışmalar: analiz ve değerlendirme. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (19), 780- 802. https://dergipark.org.tr/ tr/pub/rumelide/issue/54885/752813 google scholar
• Şulha, P. (1999). Çevirmenlerin çeviri sürecinde karşılaştıkları sorunların sosyo-kültürel nedenleri (Yayımlanmamış Y. Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. google scholar
• T. C. Başbakanlık İdareyi Geliştirme Başkanlığı (2015). Türkiye’de çevirmenlik mesleği, araştırma raporu. (Güncellenmiş 2. Versiyonu), Ankara. http://www.ankaced.org/images/cevirmenlikraporu.pdf google scholar
• Tadal, T. (2015). Hoca Rıza Sarraf- Divan-ı Sarraf: Çeviri yazılı metin - sözlük (Yayımlanmamış Y. Lisans Tezi). İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. google scholar
• Tahir Gürçağlar, Ş. (2011). Çevirinin ABC’si. İstanbul: Say yayınları. google scholar
• Taşkıran, C. (2010). Tanzimat Dönemi’nde çeviri: Siyasal ve kültürel bir bakış (Yayımlanmamış Y. Lisans Tezi). Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. google scholar
• Tekgül, D. (2008). Türkiye’de çeviri eğitimi veren üniversite bölümleri. (Hzl. M. Rıfat). Çeviri Seçkisi I: Çeviriyi Düşünenler içinde (ss. 60-63). İstanbul: Sel Yayıncılık. google scholar
• Uslu Üstten, A. (2016). Kültürlerin karşılaşma ve etkileşim aracı olan tercüme eserlerin Türk kültürü üzerindeki etkisi. Zeitschrift für die Welt der Türken/ Journal of World of Turks, 8(3), 73- 83. http://www. dieweltdertuerken.org/index.php/ZfWT/article/view/885/885 google scholar
• Vardar, B. (1978). Dilbilim açısından çeviri. Türk Dili Aylık Dil ve Yazın Dergisi Çeviri Sorunları Özel Sayısı, (322), 60-72. google scholar
• Vural Kara, S. (2010). Tarihsel değerlendirmeler ışığında Türkiye’de çeviri etkinliği. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 94-101. https://dergipark.org.tr/tr/download/article- file/160764 google scholar
• Yazıcı, M. (2007). Çeviribilimde lisansüstü tezleri üzerine görgül bir araştırma. III. Lisansüstü eğitim sempozyumu Lisansüstü eğitimde sorunlar ve çözüm önerileri (17-20.10.2007) bildiriler kitapçığı içinde (ss.565-571), Eskişehir. google scholar
• Yazıcı, M. (2010). Çeviribilimin temel kavram ve kuramları (2. Baskı). İstanbul: Multilingual. google scholar
• Yıldırım, C. (2020). Çeviri teknolojileri, yerelleştirme konulu lisansüstü tezlerin Türkçe çeviribilim literatürü bağlamında değerlendirilmesi. Turkish Studies- Language and Literature, 15(1), 497-514. https://dx.doi. org/10.29228/TurkishStudies.39592 google scholar
• Yıldırımer, E., & Delen, H. (2020). Kabak kemane ile ilgili akademik yayınların bibliyometrik analizi. Social Sciences Studies Journal, 6(64), 2740-2750. http://dx.doi.org/10.26449/sssj.2513 google scholar
• Yüksek Öğretim Bilgi Yönetim Sistemi (2021, 15 Ağustos). Öğrenci İstatistikleri. https://istatistik.yok.gov.tr/ google scholar