Çevrimsel Olgu ve Çeviribilimsel Metodoloji: Çeviribilimsel Nitelikli bir Metodoloji Üzerine İrdeleme

Yıl 2023, Sayı: 18, 1 - 17, 31.07.2023

İsmail İşcen

https://doi.org/10.26650/iujts.2022.1181666

Öz

Kendine özgü bir alansallaşma tarihi olarak çeviri konulu bilimsel (iddialı) akıl yürütmelerinin başlarında Holmes’ün çıkışı dışında çeviri araştırmalarının yöntem sorunsalına dair açıktan veya örtük savunulara pek nadiren rastlanmaktadır. Bu nedenle günümüzde dahi konu dizgeli bir çerçeve içinde hala bir netliğe kavuşturulabilmiş değildir. Metodoloji konusundaki bu tuhaf rehaveti anlama adına çalışma, çeviribilimsel nitelikli sayılabilecek bir metodolojinin gerekliliğine yönelik bir talebin koşul ve temellerine saydamlık kazandırmaya odaklanmaktadır. Bilim-kuramsal söylemle “gözlem sistematiği” ile ilişkili bu açıklığın (eksikliğin) giderilmesi için gerekli koşulların sorgulanması üzerinden, çalışmada böyle bir gözlem sistematiğinin tasarımına dönük zemin yoklaması yapılacaktır. Anılan sistematiğin alanın özerkliğini temin etmedeki etkisi ile birlikte metodolojik modelin temellendirilmesinde geçerli olabilecek ilke ve belirleyenleri tartışmaya açmak merkezi önemdeki amaçtır. Metodoloji ile araştırma nesnesi kavramları arasındaki karşılıklı (doğrudan) etkileşimli ilişkinin gerçeğine atıfla irdeleme boyunca çeviribilimsel olgunun araştırılabilir (gözlemlenebilir ve betimlere dönüştürülebilir) bir “nesne”ye evrilmesinde belirleyenler olarak “nesnellik” ile “öznellik” kavram çifti irdelenecektir. Bu kavramsallaşmanın eşliğinde “anlamsal boşluk”, “çevrimsel kategori”, tikel araştırma örneklerinin modelleme usulleri bağlamındaki konular, inceleme boyunca somutluğa kavuşturulacaktır; bununla birlikte olası bir çeviribilimsel metodolojinin gözlem ve betim uzamının tarifi yapılacaktır. Çeviribilimsel metodolojinin bu doğrultuda ne ölçüde sistemli bir dizge konumuna getirilebileceği sorusu üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Çeviri olgusu, öznellik, anlamsal boşluk, nesnellik, çevrim kategorisi

Teşekkür

Nilay Avcı

Translational Object and Translatological Methodology: Reflections on a Reasonable Translatological Methodology

Öz

A very long and the more diffusing the more confusing debate about the borders of a field of translational studies didn’t fulfil the expectations and high-hopes for an autonomy of a discipline, as it was meant and intended in the last decades of the past century. These ambitious and various promises, in every new attempt always appearing as “new approaches”, coming out like mushrooms in every new season, and very busy by declaring a new paradigm of the field, seem especially because of their outward or “imported” ambitions more a lack of the self-confidence, which marks a well-functioning scientific field, growing from bottom up. What is the base and bottom of scientific thinking and reflecting? This, as a central question of this study, has its response in the scientific theoretical discussion, which involves particularly the required clarification of the importance of “methodology”. It is not only surprising but also frustrating that although J. Holmes in the 70’s has insistently underlined this necessity, throughout more than 40 years there was a strange silence regarding this fundamental request. Yet today confusing peripheral issues are swamping the field. In this context this study questions the possible conditions of a compact translatological methodology.

Anahtar Kelimeler

Translatological methodology, object, subject, dichotomy, complexity

Kaynakça

• Abbott, A. (2001). Chaos of Disciplines. Chicago, London: The University of Chicago Press. ISBN: 9780226001012. google scholar
• Avcı, N. & İşcen, İ. (2021). History of the Turkish Republic as translation historical contra-dynamics. F. Yücel & M. T. Öncü (Ed.) Zur Geschichte der Übersetzung in der Türkei Themen und Perspektiven. Germanistik in der Türkei - Band 17 içinde. (s. 83-99). Logos Verlag: Berlin. ISBN: 978-3-8325-5426-2. google scholar
• Blumczynski, P. & Hassani, G. (2019). Towards a meta-theoretical model for translation. A multidimensional approach. Target. 1-25. DOI: 10.1075/target.17031.blu. google scholar
• Chesterman, A. & Arrojo, R. (2000). Shared ground in translation studies. Targed. 12(1), 151-160. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company. google scholar
• Chesterman, A. (2017). Reflections on Translation Theory. Selected Papers 1993-2014. Amsterdam, Philadelphia: John Benjamins Publishing Company. ISSN: 0929-7316. google scholar
• Chesterman, A. (2019). Moving conceptual boundaries: So what? H. V. Dam, M. N. Brogger & K. K. Zethsen (Ed.). Moving Boundaries in Translation Studies içinde (s. 12-25). London, New York: Routledge. google scholar
• Echeverri, A. (2017). About maps, versions and translations of translation studies: A look into the metaturn of translatology. Perspectives. 25(4), 521-539. google scholar
• Essler, W. K. (1971). Wissenschaftstheorie II. Theorie und Erfahrung. Freiburg/München: Verlag Karl Alber (Kolleg Philosophie). google scholar
• Gentzler, E. (1993). Contemporary Translation Theories. Routledge. google scholar
• Gentzler, E. (2014). Translation studies: Pre-discipline, discipline, interdiscipline, and post-discipline. International Journal of Society, Culture & Language. 2(2), 13-24. google scholar
• Goethe, J. W. (1808/1832). Faust. Eine Tragödie. Tübingen: Cotta. google scholar
• Holmes, J. S. (1988). The name and nature of translation studies. Translated! Papers on Literary Translation and Translation Studies içinde (s. 66-81). Amsterdam: Rodopi. google scholar
• Hueber, D. (1997). Mögliche Welten für die Übersetzungswissenschaft H. Drescher (Ed.) Transfer: Übersetzen -Dolmetschen - Interkulturalitat içinde. Frankfurt am Main: Peter Lang. google scholar
• İşcen, İ. (2002). Çevrim Kuramı: Çeviribilim’in Temelleri Üzerine. Ankara: Seçkin Yayıncılık. ISBN: 975 347 496 2. google scholar
• İşcen, İ. (2008a). Transformation und übersetzungswissenschaftliche Forschung. Zu den Grundproblemen der Übersetzungswissenschaft. Hamburg: Verlag Dr. Kovac. google scholar
• İşcen, İ. (2008b). Koordinatsız bir bilim olarak çeviribilim. Uluslararası Çeviribilim Konferansı Bildirileri. Çeviribilimde Yeni Ufuklar içinde (s. 427-436). 11-12 Mayıs 2006, Ankara: Hacettepe. google scholar
• İşcen, İ. (2010). Çeviribilim içinde söylem ve çeviribilimsel gerçeklik. Hacettepe Üniversitesi Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi. Sayı 20, 1-16. google scholar
• İşcen, İ. (2017). Das Problem translationswissenschaftlicher Terminologie - Was ist und zu welchem Zweck dient der AT?. Hacettepe Üniversitesi Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi. Sayı 23, 23-36. google scholar
• İşcen, İ. (2022). Çeviri olgusu ve gözlemlenebilir nesne sentezi. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 5(2), 30-39. DOİ: 10.55044/meusbd.1072610. google scholar
• Kant, İ. (1911-1934). Kants gesammelte Schriften. AA XX, Erste Einleitung in die Kritik der Urteilskraft. Berlin: Akademie-Ausgabe. google scholar
• Popper, K. R. (2007). Logik der Forschung. V. H. Keuth (Ed). Berlin: Akademie Verlag. google scholar
• Salevsky, H. (2009). Aspekte der Translation. İ. Müller (Ed.). Frankfurt am Main: Peter Lang. google scholar
• Schopenhauer, A. (1977). Die Welt als Wille und Vorstellung I - Erster Teilband. Zürich: Diogenes. google scholar
• Snell-Hornby, M. (Ed.) (1994). Übersetzungswissenschaft. Eine Neuorientierung, 2. Auflage. Tübingen -Basel: Francke Verlag. google scholar
• Snell-Hornby, M (2008). Translationswissenschaft in Wendezeiten. Ausgewahlte Beitrage zwischen 1989 und 2007. M. Kadric & J. F. Schopp (Ed.). Tübingen: Stauffenburg Verlag. google scholar
• Toury, G. (1980). In Search of a Theory of Translation. Tel Aviv: The Porter İnstitute for Poetics and Semiotics, Tel Aviv University. google scholar
• Van Doorslaer, L (2019). Bound to expand. The paradigm of change in translation studies. H. Dam, M. Brogger & K. Zethsen (Ed.) Moving Bounderies in Translation Studies içinde (s. 220 - 230). Routledge. google scholar
• Van Doorslaer, L. (2020). Translation studies: What’s in a name? Asia Pacific Translation and Intercultural Studies. 7(2), 139-150. DOİ: 10.1080/23306343.2020.1824761. google scholar
• Wilss, W. (1977). Übersetzungswissenschaft. Probleme und Methoden. Stuttgart: Ernst Klett. google scholar
• Wilss, W. (2000). İnterdisziplinaritat: ein neues übersetzungswissenschaftliches Paradigma? P. A. Schmitt (Ed). Paradigmenwechsel in der Translation: Festschrift für Albrecht Neubert zum 70. Geburtstag içinde. (s. 265 - 279). Tübingen: Staufenburg. google scholar
• Wittgenstein, L. (1984). Werkausgabe in 8Banden. Frankfurt/Main: Suhrkamp. google scholar
• Zima, P. V. (2004). Was ist Theorie? Tübingen - Basel: A. Francke Verlag (UTB). google scholar
• Zybatow, L. N. (2004). Methodologie der Translationswissenschaft und Methoden der Translation. Translation Theory andMethodology, Abstracts. EU High Level Scientific Conference Series on Text and Translation içinde (s. 133-143). 6-8 Mayıs 2004, Saarbrücken. google scholar
• Zybatow, L. N. (2006). Translationswissenschaft: Gegenstand - Methodologie - Theoriebildung. C. Heine, K. Schubert & H. Gerzymisch-Arbogast (Ed.). Text and Translation. Theory and Methodology of Translation içinde (s.149-172) Tübingen: Narr. google scholar
• Zybatow, L. N. (2010). Translationswissenschaft - Stand und Perspektiven. Innsbrucker Ringvorlesungen zur Translationswissenschaft VI. Bern-Berlin-Bruxelles-Frankfurt a.M.-New York-Oxford-Wien: Peter Lang. İSBN:978-3-631-58641-9. google scholar