TÜRKİYE’DEKİ VE DÜNYA’DAKİ ÇALIŞMALARIN TANIKLIĞINDA “OKUMA KÜLTÜRÜ”

Yıl 2014, Cilt: 11 Sayı: 2, 157 - 188, 07.01.2015

Ayşe İnce Samur

Öz

Okuma kültürü edinme bireysel ve toplumsal paydada üst düzey gelişim sağlayan dizgeli ve ardışık bir süreçtir. Bu bağlamda okuma kültürü, bireyin yazılı ve görsel kültür ürünlerinden etkilice yararlanmasını sağlayan, bu etkileşimle okumayı alışkanlık düzeyinden eleştirel okuma becerisine taşıyan ve bu kazanımlar bütününü doğduğu andan başlayarak bireysel ve toplumsal paydada, yaşam biçimine dönüştürmesiyle gerçekleştirdiği davranışlar kümesidir. En özlü belirlemeyle bireyin erken çocukluktan başlayarak çocuk edebiyatı kitaplarıyla etkileşime ve iletişime geçmesine olanak sağlanması, bireylerin okuma kültürü edinmesinde temel önceliklerdir. Bu çalışmada, tarama modeli kullanılmıştır. Çalışmaya ilişkin veriler, belgesel tarama ile elde edilmiştir. Ulusal ve uluslararası alanda “okuma, okuma alışkanlığı ve okuma kültürü” kavramlarına, ilgili Veri Tabanlarından (YÖK Tez, ProQuest ve Ankara Üniversitesi vs.) taranarak ulaşılmıştır. Bu bağlamda okuma kültürü kavramının anlam çerçevesi oluşturulmuş; ulusal ve uluslararası alanda okuma, okuma alışkanlığı ve okuma kültürü kavramları paydasında Veri Tabanlarından ulaşılan kuramsal ve uygulamalı çalışmalara yer verilerek okuma kültürüne ilişkin genel bir çerçeve çizilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Okuma kültürü, çocuk edebiyatı, çocuk kitapları

Kaynakça

• Kaynakça
• Akkaya, N. ve Özdemir, S. (2013) Ortaöğretim Öğrencilerinin Okumaya Yönelik Tutumlarının İncelenmesi (İzmir-Buca Örneği). Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2 (1), 75-96.
• Aksaçlıoğlu, A. G. ve Yılmaz, B. (2007) Öğrencilerin Televizyon İzlemeleri ve Bilgisayar Kullanmalarının Okuma Alışkanlıkları Üzerine Etkisi, Türk Kütüphaneciliği. 1 (21), 3-28.
• Arı, E. ve Demir, M.K. (2013) İlköğretim Bölümü Öğretmen Adaylarının Kitap Okuma Alışkanlıklarının Değerlendirilmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1 (1), 116-128.
• Arıcan, S. ve Yılmaz, B. (2010) 100 Temel Eser Uygulamasının Öğrencilerin Okuma Alışkanlıklarına Etkisi ve Bu Uygulamada Kütüphanelerin Rolü Konusunda Öğretmen Görüşleri. Türk Kütüphaneciliği. 24 (3), 495-518.
• Arslan, A. (2013) Okuma Becerisi İle İlgili Makalelerde Cinsiyet Değişkeni. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 2(2), 251-265.
• Arslan, Y. vd. (2009) Üniversite Öğrencilerinin Okuma Alışkanlığına Yönelik Tutumlarının Belirlenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. (26), 113-124.
• Aslan, C. (2007) “Yaşam Gerçekliğinin Çocuklara İletilmesi Bakımından “100 Temel Eser”deki Öyküler Üzerine Bir İnceleme”. 4. Uluslararası Çocuk ve İletişim Kongresi & 4. Uluslararası Çocuk Filmleri Festivali & Kongresi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi, 85-98.
• Aslan, C. (2010) An Analysis of the Presentation of Women in 100 Basic Literary Works in Turkey. Eurasian Journal of Educational Research. (38), 19-36.
• Aslan, C. (2011) “Yazınsal Çocuk Kitaplarında Neler Olmalı, Neler Olmamalı? Okuma Kültürü ve Söz Varlığının Geliştirilmesi Çalıştayı”. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı Yayınları.
• Asutay, H. (2004) Türk Dili Derslerinde Çocuk ve Gençlik Yazını. Ankara Üniversitesi, Tömer Dil Dergisi, 123.
• Ateş, S. vd. (2012) Öğretmen, Ebeveyn ve Öğrencilerin Görüşlerine Göre İlköğretim Öğrencilerinin Okuma Çevreleri. International Online Journal of Educational Sciences. 4 (2), 377-394.
• Balcı, A. (2009) İlköğretim 8. Sınıf Öğrencilerinin Kitap Okuma Alışkanlığına Yönelik Tutumları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 6 (11), 265-300.
• Balcı, A. vd. (2012) İlköğretim 6. Sınıf Öğrencilerinin Okuma Alışkanlıkları, Kütüphane Kullanma Sıklıkları ve Okumaya Yönelik Tutumlarının İncelenmesi. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 7(4), 965-985.
• Bertan, M. vd. (2008) Ülkemizde Erken Çocukluk Gelişimine İlişkin Yapılan Çalışmaların Derlenmesi (2000-2007). Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi. (52), 1-8.
• Campbell, M.B. ve Kmiecik, M.M. (2004) The Greatest Literacy Challenges Facing Contemporary High School Teachers: Implications For Secondary Teacher Preparation. Reading Horizons. 45, 1-25.
• Chiu, M. M. ve Mcbride-Chang, C. (2010) Family and Reading in 41 Countries: Differences Across Cultures and Students. Scientific Studies of Reading. 14 (6), 514-543.
• Çakmak, T. ve Yılmaz, B. (2009) Okulöncesi Dönem Çocuklarının Okuma Alışkanlığına Hazırlık Durumları Üzerine Bir Araştırma: Hacettepe Üniversitesi Beytepe Anaokulu Örneği. Türk Kütüphaneciliği. 23 (3), 489-509.
• Çocuk Vakfı (2006) Türkiye Gerçeği: Okumama Alışkanlığı. Türkiye’nin Okuma Alışkanlığı Karnesi. Çocuk Edebiyat Okulu. (15.10.2013 tarihinde http://www.cocukvakfi.org.tr/ bilgisunar adresinden alınmıştır).
• Daniels, E. ve Steres, M. (2011) Examining the Effects of a School-wide Reading Culture on the Engagement of Middle School Students. Research in Middle Level Education RMLE Online. 35 (2), 1-11.
• Demirkan, M. (2011) Fransa’da Okuma Kültürünü Geliştirmeye Yönelik Etkinlikler. Okuma Kültürü ve Söz Varlığının Geliştirilmesi Çalıştayı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı Yayınları. 102-107.
• Doiron, R. ve Asselin, M. (2011) Promoting a Culture for Reading in a Diverse World. International Federation of Library Associations and Institutions, 37 (2), 109–117.
• Eğitim Sen ve Türkiye Yazarlar Sendikası Ankara Temsilciliği. (2009) Çocuk ve Okuma Kültürü Sempozyumu. Ankara: Eğitim Sen Yayını.
• Gönen, M. vd. (2004) İlköğretim 5, 6 ve 7. Sınıf Öğrencilerinin Okuma Alışkanlıklarının İncelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, (64).
• -
• Günay, V. D. (2008) Neyi, Nasıl Okuruz ya da Okumalıyız?. Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Hakemli Dergisi. ART-E-2.
• Hall, C. ve Coles, M. (1999) Children’s Reading Choices. London: Routledge.
• Hopper, R. (2005) What are teenagers reading? Adolescent Fiction Reading Habits and Reading Choices. UKLA Literacy. November, 113-120.
• Ivey, G. ve Broaddus, K. (2001) Just Plain Reading: A Survey of What Makes Students Want to Read in Middle School Classrooms. Reading Research Quarterly. 36 (4), 350–377.
• -
• İnce, A. Ö. (2008) “100 Temel Eser”in Çocuk Edebiyatının Temel İlkeleri Bağlamında İncelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Johnsson-Smaragdi, U. ve Jönsson, A. (2006) Book Reading İn Leisure Time: Long-Term Changes in Young Peoples’ Book Reading Habits. Scandinavian Journal of Educational Research. 50 (5), 519–540.
• Karadağ, Ö. (2013) Okuma Kültürüne Katkıları Bakımından Türkçe Ders Kitaplarının Resimlemeleri (İllüstrasyonları). Eğitimde Kuram ve Uygulama. 9 (2), 84-9.
• Karasar, N. (2012) Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Kellner, D. (1998) Reading Culture Critically. Review of Education, Pedagogy, and Cultural Studies. 20 (3), 281-290.
• Kendall, A. (2008) Playing and Resisting: Rethinking Young People’s Reading Cultures. Literacy. 42 (3), 123-130.
• King, R. (2012) Reader, Text, and Culture: How Three Agents Transact While Reading Children’s Picturebooks. Unpublished Doctoral Thesis. The State University of New Jersey, New Jersey, USA.
• Konan, N. (2013) İlköğretim Okulu Yöneticilerinin Okuma Alışkanlıkları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 19 (1), 31-59.
• Kurudayıoğlu, M. ve Çelik, G. (2013) Türkçe Öğretmeni Adaylarının Okumaya ve Okuma Eğitimine İlişkin Özyeterlik Algıları. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 6 (4), 109-138.
• Kurulgan, M. ve Çekerol, G. S. (2008) Öğrencilerin Okuma ve Kütüphane Kullanma Alışkanlıkları Üzerine Bir Araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 8 (2), 237-258.
• Kuzu, T. (2013) Öğretmen Adaylarının Okumaya Karşı Tutumları ile Genel Kültür Düzeyleri Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi. 2 (6), 55-72.
• Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü (2011) Türkiye Okuma Kültürü Haritası. Ankara: KYGM.
• Leppa¨nen, U. vd. (2005) Beginning Readers’ Reading Performance and Reading Habits. Journal of Research in Reading. 28 (4), 383–399.
• Long, S. A. (2005) Who’s Reading in the United States?. New Library World. 106 (1/2), 80-82.
• Marsh, J. (2010) Childhood, Culture and Creativity: A Literature Review. UK: Sheffield University (ARTS COUNCIL ENGLAND).
• Martins, A. B. ve Marques, A. (2010) Promoting a Reading Culture in School Community: How to Engage Reading Activities Cross Curricula, Directors, Teachers, Students, Parents, Administrative Services, Local Authorities, Public Libraries and Other Partners–Relating a Project. Diversity Challenge Resilience: School Libraries in Action Proceedings of the 12th Biennial School Library Association of Queensland, the 39th International Association of School Librarianship Annual Conference incorporating the 14th International Forum on Research in School Librarianship, Brisbane QLD, Australia.
• McBride-Chang, C. (2004) Children’s Literacy Development. London: Oxford University Press.
• Mccormack, L. R. ve Pasquarelli, L. S. (2010) Teaching reading: Strategies and resourches for grades K-6. New York: The Guilford Pres.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) (2007) Okuma Kültürü ve Okullarda Uygulama Sorunları Toplantısı. Ankara: MEB Yayını.
• Morrow, L. M. ve Gambrell, L. B. (Eds.). (2011) Best practices in literacy instruction (4th ed.). New York: Guilford.
• Nagy, N.M. vd. (2000) A Survey of Sustained Silent Reading Practices in Seventh-Grade Classrooms. Reading Online [On-line]. 1-12. (www.readingonline.org/articles/nagy/ssr.html.).
• Nord, C. W. vd. (1997) Fathers' involvement in their children's schools (NCES 98-091). Washington, DC: U.S. Department of Education, National Center for Education Statistics. (ERIC Document Reproduction Service No. ED409125)
• Odabaş, H. vd. (2008) Üniversite Öğrencilerinin Okuma Alışkanlığı: Ankara Üniversitesi Örneği. Bilgi Dünyası. 9 (2), 431-465.
• Pekkanlı, İ. ve Kartal, E. (2010) Yabancı Dil Öğretmen Adaylarının Anadil ve Yabancı Dilde Okuma Alışkanlıkları Üzerine Bir Araştırma (Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Örneği). ZfWT. 2 (3), 91-107.
• Persad, B. M. (2002) The Effects of The Linguistic Experiences-Reading Habits, Involvement Between Latino Parents and Their Student Children, and Native Language Use in the Home—on Academic Performance Through High School. Unpublished Doctoral Thesis, Alliant International University, San Diego, USA.
• Round, P. H. (2005) Response: The Risks of Reading. The Journal of the Midwest Modern Language Association. 38 (1), 111-115.
• Rupley, W. H. vd. (2008) Language and Culture in Literacy Instruction: Where Have They Gone?. The Teacher Educator. 43, 238-248.
• Sever, S. (2007) “Okuma Kültürü Edinme Sürecinde Türkçe Öğretiminin Sorumluluğu”. Okuma Kültürü ve Okullarda Uygulama Sorunları Toplantısı. Ankara: MEB Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• Sever, S. ve Aslan, C. (2009) “Eleştirel Düşünme Becerisini Kazandırma Bağlamında Çocuk Edebiyatı Yapıtlarının İşlevi Üzerine Bir Çözümleme”. VI. Ulusal Çocuk Kültürü Kongresi, Türkiye’de Çocuk Yetiştirme, Yaklaşımlar, Yöntemler, Sorunlar, Çözümler. Ankara Üniversitesi Çocuk Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi, 13-15 Ekim.
• Sever vd. (2013) “İlkokul 4. Sınıf Öğrencilerinin Okuma Kültürü Edinme Düzeyleri ile Kitle İletişim Araçlarını Kullanma Alışkanlıklarının İncelenmesi”. 1. Uluslararası Çocuk ve Medya Kongresi Bildiri Kitabı. İstanbul.
• Stepp, J. (2008) Reading ability and academic achievement of college education majors: Reading attitudes, motivativations, and behaviors. Unpublished Doctoral Thesis. Tennessee Technological University, United States.
• Stewig, J. W. (1988) Children and Literature. USA: Houghton Miffly Company
• Sukhram, D. P. ve Hsu, A. (2012) Developing Reading Partnerships Between Parents and Children: A Reflection on the Reading Together Program. Early Childhood Education. (40), 115–121.
• Swanborn, M. S. L. and Glopper, K. (2002) Impact of Reading Purpose on İncidental Word Learning from Context. Language Learning. 52(1), 95-117.
• Şirin, M.R. (2007a) Çocuk Edebiyatına Eleştirel Bir Bakış. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Şirin, M.R. (2007b) Çocuk Edebiyatı Kültürü. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Ülper, H. (2011) Öğrencilerin Okumaya İsteklendirici Etmenlerle Karşılaşma Durumu: Öğretmen, Aile, Arkadaş ve Kitap Boyutları Üzerinden Bir Araştırma. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi. 221-238.
• V. Small, R. ve P. Arnone, M. (2011) CREATIVE READING-The Antidote to Readicide. Knowledge Quest-Reversing Readicide. 39 (4), 12-15.
• Velioğlu, M. N. vd. (2013) Bilinç Öncesinden Bilinç Sonrasına Yolculuk: Okuma Alışkanlığı Kazandırılmasına Dönük Üniversite Öğrencileri Üzerinde Karma Bir Araştırma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. 12 (47), 171-190.
• Weinreich, T. (2000) Children’s Literature. Art or Pedagogy?. Denmark: Roskilde University Press.
• Yalınkılıç, K. ve Ülper, H. (2011) İlköğretim 6-7-8. Sınıf Öğrencilerinin Okuma Alışkanlık Düzeyleri. Samsun Sempozyumu.
• Yıldız, C. (2011) “Okuma Kültürü ve Alışkanlığı Kazandırmada Uygulanabilecek Bazı Etkinlikler (Almanya Örneği)”. Okuma Kültürü ve Söz Varlığının Geliştirilmesi Çalıştayı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı Yayınları. 97-101.
• Yıldız, M. (2013) Okuma Motivasyonu, Akıcı Okuma ve Okuduğunu Anlamanın Beşinci Sınıf Öğrencilerinin Akademik Başarılarındaki Rolü. Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 8(4), 1461-1478.
• Yılmaz, B. (1999) Okuma Alışkanlığı Sorunu ile Bir Mücadele Örneği ve Türkiye İçin Öneriler, Görüşler- Okuyucu Mektupları, 252-258.
• Yılmaz, B. (2001) Avrupa Birliği (AB) Ülkeleri ve Türkiye’de Halk Kütüphaneleri: Niceliksel Bir Karşılaştırma.
• Yılmaz, B. (2009) “Çocuklarda Okuma Kültürünü Geliştirmede Ebeveyn ve Öğretmenin Rolü”. Çocuk ve Okuma Kültürü Sempozyumu. Ankara: Eğitim Sen Yayını, 133-140.
• Yılmaz, M. ve Benli, N. (2010) Sınıf Öğretmeni Adaylarının Okuma Alışkanlığına Yönelik Tutumlarının Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi. 12 (1), 281-29.