Otomatist Anlatı Bağlamında Sürrealist ve Soyut Dışavurumcu Resimlere Yönelik Bir İnceleme

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 26, 45 - 61, 02.01.2023

Ruhi Çay , Meliha Yılmaz

https://doi.org/10.16950/iujad.1211574

Öz

Psikolojik, ruhsal, bilinçaltısal etkilerin yoğunca görüldüğü modern sanat akımında sanatçılar, kendilerini ifade etme noktasında farklı sanatsal arayışlara girmişlerdir. Bu bağlamda hem psikanaliz hem de otomatizm sanatçıların görsel yaratımlarında bağlantı kurabilecekleri bir alan yaratmıştır. Bu araştırmada amaç sürrealist ve soyut dışavurumcu resimlerin otomatist anlatı bağlamında ele alınarak otomatizmin sanatçılar ve eserler üzerindeki etkilerini incelemektir. Araşırmada literatür tarama ve eser inceleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırma Max Ernst, Joan Miro, Andre Masson, Yves Tanguy, Willem de Kooning, Franz Kline, Jackson Pollock ve her sanatçının birer eseri ile sınırlandırılmıştır. Araştırma sonucunda otomatizmin sürrealist ve soyut dışavurumcu sanatçılarının bilinçaltına inebilmelerinde kolaylık sağladığı saptanmıştır. Böylece görünmeyenin yansıtılabilmesi düşüncesinden hareket ederek sanatçıların ruhsal arınmalarıyla birlikte özgün çalışmalar gerçekleştirmelerinde otomatizmin önemli bir rol üstlendiği görülmüştür. Dolayisiyla günümüzde sanat ve sanat eğitimi alan bireylerin de bilinçaltında yatan yaşanmışlıklarından ve psikolojik durumlarından hareketle özgün eserler üretebilmelerinde otomatizm ve otomatist uygulamaların katkı sağlayabileceği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Otomatizm, Otomatist Anlatı, Sürrealizm, Soyut Dışavurumculuk

Kaynakça

• Akırmak, Ü., Tarakçı, B., Yavuz, M., Mert, B. (2019). Serbest çağrışım üzerine derleme: Yöntemler, teoriler ve psikolojide kullanım alanları. Uluslararası İktisadi İdari ve Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (1), 59-80.
• Antmen, A. 2009. 20. Yüzyıl Batı Sanatında Akımlar. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Aslan, R. (2016). Max Ernst’in resimlerinde “orman” imgesi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18 (1), 1-10.
• Baudin, T. 2014. The Time Of Slumbers: Psychic Automatism And Surrealist Research. In Surrealism And The Occult: Occultism And Western Esotericism İn The Work And M Ovement Of André Breton (Pp. 35-62). Amsterdam University Press. Doi:10.1017/9789048523023.002.
• Baudin, M. T. (2015). The ‘continuing misfortune’ of automatism in early surrealism. Communcation +1, 4, 1-42.
• Bayav, D., & Ateş, E. (2011). 20. yüzyıl resim sanatında yüzeyin sınırlarını aşan arayışlar. Sanat ve Tasarım Dergisi, 1 (8), 35-57.
• Birmingham, A. D. (1999). Andre Masson’s trance/formations. Art on Paper, 3 (4), 46-51.
• Boynukalın, R. 2018. An İnstictive Motion İn Art: Automatism. In A, Ilker., Y. I. Yorulmaz & C. Kaya (Eds.), Talks On Education, Art, And Philosophy (Pp. 119-135). Malaga: Vernon Press.
• Bozkurt, N. 2014. Sanat Ve Estetik Kuramları. Ankara: Sentez Yayıncılık.
• Doğan, S. (2017). Modern resim sanatında kadın figürüne yönelik anti-estetik yaklaşımlar; Willem De Kooning ve Jean Dubuffet. İdil, 6 (38), 2773-2790.
• Farthing, S. 2020. Sanatın Tüm Öyküsü. (G. Aldoğan, F. Candil Çulcu, Çev.), İzmir: Hayalperest Yayınevi.
• Fineberg, J. 2014. 1940’tan Günümüze Sanat: Varlık Stratejileri (S. A. Eskier, G. E. Yılmaz, Çev.) İzmir: Karakalem Yayıncılık.
• Geçen, F. (2020). Joan Miro’nun kişisel ve ruhsal halinin eserlerine yansıması. International Journal of Interdisciplinary and Intercultural Art, 5 (10), 57-66.
• Gombrich, H. E. 2011. Sanatın Öyküsü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Gökduman, D. (2018). Resim sanatında 1940-1960 yılları arasında soyut dışavurumcu akımlar. Journal of awareness, 3 (Özel), 235-256.
• Hodge, S. 2016. Beş Yaşındaki Çocuk Bunu Neden Yapamaz. (F. C. Çulcu Ve G. Metin, Çev.). İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
• Hong, J., Kim, D., & Kim, H. (2014). Study on media art using automatism of surrealism and kinect. Contemporary Engineering Sciences, 7 (24), 1329-1334.
• Hookway, B. (2020). The making of the experimental subject: Apparatus, automatism, and the anxiety of the early avant-garde. Theory, Culture & Society, 37 (7-8), 115-132.
• Hunter, S., Pollock, J., & Karpel, B. (1956). Jackson Pollock. The Bulletin of the Museum of Modern Art, 24 (2), 3–36. https://doi.org/10.2307/4058271
• James, K. 2021. Psychoanalysis. In N. Lusty (Eds.), Surrealism (Cambridge Critical Concepts, pp. 46-62). Cambridge: Cambridge University Press. doi:10.1017/9781108862639.003
• Karabaş, A. P. & Polat, A. (2016). Yükselişi ve öncü sanatçılarıyla soyut dışavurumculuk. Sanat Eğitimi Dergisi, 4 (1), 37-52.
• Küpeli, A. E. 2018. Resim-İş Eğitimi Anabilim Dalı Öğrencilerinin Güncel Sanat Yaratım Süreçlerinde Beden Kullanımının Rolü. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Lynton, R. 2015. Modern Sanatın Öyküsü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Maclagan, D. 2014. Line Let Loose: Scribbling, Doodling And Automatic Drawing. London: Reaktion Press.
• Peyre, H. (1948). The signifance of surrealism. Yale French Studies, (31), 23-36.
• Philips, M. A. 2012. The invinsible labor: nineteenth-century art, the unconscious, and the origins of surrealism. [University of Iowa]. https://doi.org/10.17077/etd.35d8otso.
• Rubin, W. & Lanchner, C. 1976. Andre Masson. New York: Moma.
• Sariler, M., & Gürdallı, H. (2017). Max Ernst resimlerinde mekân. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, 7 (3), 463-474.
• Soby, T. J. 1955. Yves Tanguy. New York: Moma.
• Soby, T. J. 1959. Joan Miro. New York: Moma.
• Şaylan, G. 2016. Postmodernizm. Ankara: İmge Yayınevi.
• Tarzan, Ö. 2010. Yeni Dışavurumcu Tavrı Oluşturan Sanatçı Kimliği Ve Yapıtlardaki Psiko-Sembolik Ögeler. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Taşkesen, S. (2018). Soyut dışavurumculuk akımının performans sanatına etkisi ve rol değiştiren beden olgusu. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (41), 166-182.
• Thaw, V. E. & O’Connor, V. F. (2008). Four newly found works on paper by Jackson Pollock. Master Drawings, 46 (2), 148-156.
• Topaklı, A., & Küpeli, E. A. (2021). Sürrealist etkilerin günümüz illüstrasyon sanatına yansımaları. International Social Science Studies Journal, 7 (87), 3619-3630.
• Turani, A. 2013. Dünya Sanat Tarihi. İstanbul: Remzi
• Uysal, A., Uysal, E. (2018). Travma, korku, aşk ve ölüm kavramlarının kadın imgesinde dışavurumu: Willem De Kooning. Akademik Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 72, 271-280.
• Uzun Aydın, D. (2016). Birinci Dünya Savaşı’nın sanata yansıması: İngiliz Vortisist Grubu. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 6 (2/1), 148-161. Westbrook, J. (2008). Reorienting surrealism. The French Review, 81 (4), 707-718.
• Yılmaz, M. 2013. Modernden Postmoderne Sanat. Ankara: Ütopya.
• Yücel, T. M. 2007. Türk Ceza Siyaseti Ve Kriminolojisi. Ankara: Şen.
• Web sayfası Dorkın, M. (2016). The origins of surrealism. https://www.simondickinson.com/wp-content/uploads/2020/05/Surrealist-Revolution-Brochure.pdf, (erişim: 10.05.2021), (in Turkish).
• Loughnane, F. (2014). What is surrealism. https://imma.ie/magazine/what-is-surrealism/, (erişim: 03. 04. 2021), (in Turkish).
• Şar, V. (2014). Automatisms and dissociative disorders.
• https://www.researchgate.net/publication/268034207_Automatisms_and_Dissociative_Disorders (erişim: 12.11.2021, (in Turkish).