Terkedilmiş Endüstriyel Alanların Kültürel Peyzaja Kazandırılması

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 3, 260 - 270, 31.12.2022

Nurgül Erdem , Ayca Yeşim Çağlayan , Elif Nur Sarı

https://doi.org/10.53472/jenas.1202841

Öz

18. yy başlarında buhar gücünün bulunması ve özellikle de buharlı trenlerin kullanıma geçmesi ile yani teknolojik yenilikler nedeniyle bir devrim yaşanmıştır. Özellikle kentlerin üretim merkezleri olan endüstriyel alanlarda hacim, konum, kapasite, iş gücü, ulaşım ve alt yapı gibi konularda değişimler olmuş, kentlerde büyük ölçekli yapılı alanlar gelişmiştir. Teknolojideki hızlı değişim, kentlerdeki yoğunluk ve genişleme nedenleri ile geçmişin kent çeperlerindeki endüstri alanları kent merkezlerinde kalmış, öz işlerini gerçekleştiremedikleri noktada da atıl bir görünüm sergilemeye devam etmektedir. Öte yandan geçmişten günümüze süregelen bu yapılar kent mekanının ve kent hafızasının da bir parçasını oluşturmaktadır. Bu nedenle endüstriyel miras alanlarının kültürel peyzaj kapsamında değerlendirilmesi durumu ortaya çıkmaktadır.
Çalışma kapsamında endüstriyel miras ve kültürel peyzaj kavramları açıklanmış ve bu kavramların birbirleri ile olan ilişkileri literatür taraması ve tartışma yöntemi ile ortaya konulmaya çalışılmıştır. endüstri mirasının kültürel peyzaja kazandırılmasındaki esasların belirlenmesi amaçlanmıştır. Yapılan literatür çalışmasında terkedilmiş endüstriyel alanların dönüştürülmesinde izlenecek stratejilerin farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. İlgili çalışmaların incelenmesi sonucunda, seçilen fenomenolojik yaklaşım, çok kriterli karar verme yöntemi ve doku nakli yöntemleri incelenmiş, birbirleri ile ortak noktaları veya farklılıkları belirlenmeye çalışılmıştır. Endüstri miras alanı dönüşüm stratejilerinin belirlenmesinde dikkate alınması gereken önemli parametrelerden biri mekânsal planlama ve tasarım kararlarının kentin fiziksel gelişme ve yayılma politikalarıyla entegre olacak şekilde alınması olarak belirlenmiştir. Bu parametreler ışığında endüstri mirasının Dünya ve Türkiye örnekleri incelenerek değerlendirmeler gerçekleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Endüstri mirası, Yenileme, Dönüşüm, Kültürel peyzaj, Kültürel miras

Transformation of Industrial Buildings to the Cultural Landscape

Öz

At the beginning of the 18th century, there was a revolution due to the discovery of steam power and especially the use of steam trains, that is, due to technological innovations. Especially in industrial areas, which are the production centers of cities, it has caused changes in issues such as volume, location, capacity, workforce, transportation and infrastructure. Due to the rapid change in technology, the density and expansion in the cities, the industrial areas in the city peripheries of the past remained in the city centers and displayed an inactive appearance at the point where they could not carry out their original tasks.
Within the scope of the study, the concepts of industrial heritage and cultural landscape were explained and the relations of these concepts with each other were tried to be revealed by literature review and discussion method. It is aimed to determine the principles in bringing the industrial heritage to the cultural landscape. In the literature study, it was determined that the strategies to be followed in the conversion of abandoned industrial areas differ. As a result of the examination of the relevant studies, the selected phenomenological approach, multi-criteria decision-making method and tissue transplantation methods were examined, and the common points or differences with each other were tried to be determined. One of the important parameters to be considered in the determination of industrial heritage site transformation strategies has been determined as taking spatial planning and design decisions in a way that is integrated with the city's physical development and expansion policies. In the light of these parameters, the world and Turkey examples of the industrial heritage were examined and evaluations were made.

Anahtar Kelimeler

Industrial heritage, Renovation, Transformation, Cultural landscape, Cultural heritage

Kaynakça

• [1] Uzun, C.N., (2017). “Kent Planlama”, İmge Kitabevi, Ankara.
• [2] Mikaeil, M. (2020). “Ütopya Kavramın Kökenleri ve Erken Dönem Modern Mimari Üzerindeki Etkisi”, İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 10(21), 1- 12, https://doi.org/10.16950/iujad.641895
• [3] Yiğitoğlu, Ş. (2020). “Mimaride İşlev Değişikliğinin Etkileri: Fabrikadan Çağdaş Sanat Müzesi’ne Dönüşüm ‘Beykoz Deri ve Kundura Fabrikası Örneği”, Mimarlık ve Yaşam Dergisi, 5(2), 381- 402, https://doi.org/10.26835/my.674968
• [4] Kıraç,B. (2001). “Türkiyede’ki Tarihi Sanayi Yapılarının Günümüz Koşullarına Göre Yeniden Değerlendirilmeleri Konusunda Bir Yöntem Araştırması”, Dok. Tezi; s. 235, MSÜ, İstanbul.
• [5] Elhan, S., (2009). “Kentsel Kimlik Bağlamında Sanayi Mirasının Değerlendirilmesi: İstanbul Haliç Örneği” İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• [6] Alpan, A. (2012). “Eski Sanayi Alanlarının Yazındaki Yerine ve Endüstri Arkeolojisinin Tarihçesine Kısa Bir Bakış”, Planlama Dergisi, 2012/1-2 sayı 52.
• [7] Kaya, B., (2012). “Endüstri Mirasımızın Korunmasında Planlama Yaklaşımı”, Uzmanlık Tezi, Kültür ve Turizm Bakanlığı İzmir II Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü, İzmir.
• [8] Saraylı, M.N. (2020). “Endüstri Mirası Kapsamındaki Kalıntı Mekânların Değerlendirilmesi, Adapazarı Donatım Park Örneği” Sakarya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya.
• [9] CENGİZKAN, N.M., (2006), Endüstri Yapılarında Yeniden İşlevlendirme: “İş”i Biten Endüstri Yapıları Ne “İş”e Yarar, TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi Bülten 45, s.9-11.
• [10] Laures, L., (2008). “Industrial Heritage: the past in the future of the city”. Ind. Landsc. 2008, 4, 687–696.
• [11] Köksal, G. (2012). “Endüstri Mirasını Koruma ve Yeniden Kullanım Yaklaşımı”, Güney Mimarlık Dergisi, Sayı: 8, s: 18-23.
• [12] Kayın, E. (2013). “Endüstri Mirasına Yönelik Koruma Müdahalelerini Değerlendirme Ölçütleri ve Terkos Pompa İstasyonu”. Mimarlık Dergisi, 370.
• [13] Aydın, E. Ö., (2013). “Floransa’nın Eski Endüstriyel Alanları Üzerinden Kentsel Yenileme Çalışmalarının Değerlendirilmesi” ICONARP International Journal of Architecture and Planning,Volume 1, Issue 1, pp:41-56. ISSN: 2147-9380
• [14] Oevermann, H. and Mieg, H.A (2015). “Industrial Heritage Sites in Transformation Clash of Discourses” Routledge © 2015 Taylor & Francis, New York & Londan. ISBN: 978-0-415-74528-4, ISBN: 978-1-315-79799-1 (ebk)
• [15] Furlan, C. (2018). “After Tomorrow: Three Perspectives on Urban Wastelands. In The Horizontal Metropolis Between Urbanism and Urbanization; Springer: Berlin/Heidelberg, Germany, pp. 321–329.
• [16] Erkartal, P.Ö. (2018). “Endüstri Mirasının Dönüşümü: Almanya’dan Dört Farklı Örnek”. Yakin Mimarlik Dergisi, 1(2).
• [17] ICOMOS (2013). “ICOMOS Türkiye Mimari Mirası Koruma Bildirgesi“ http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0784192001542192602.pdf Erişim: 08.09.2022
• [18] www.ticcih.org, TICCIH- Uluslararası Endüstri Mirasını Koruma Komitesi Web Sitesi: Erişim: 08.09.2022
• [19] Köksal, G., 2004, “Türkiye ve İstanbul’un İlk Termik Santrali: Silahtarağa”, Arredamento, Sayı:07–08, s.103-107.
• [20] www.icomos.org.tr, ICOMOS- Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi Web Sitesi; Erişim: 08.09.2022
• [21] www.erih.net/, ERIH – Avrupa Endüstriyel Miras Rotası Web Sitesi; Erişim: 08.09.2022
• [22] Fairclough, G. (2009) “New heritage frontiers. In Heritage and Beyond”; Council of Europe Publishing: Strasbourg, France, pp. 29–41.
• [23] Braae, E.; Diedrich, L. (2012). “Site specificity in contemporary large-scale harbour transformation projects”. J. Landsc. Archit. 2012, 7, 20–33.
• [24] Braae, E. (2015). “Beauty Redeemed: Recycling Post-Industrial Landscapes”, IKAROS Press: Risskov, Denmark, 2015.
• [25] Heesche, J.; Braae, E.; Jørgensen, G. (2022). “Typologising site-specific features in young industrial landscapes”. Landsc. Res. 2022, in review.
• [26] Yazgan, M.E. (2011). “Peyzaj Nedir?” Bölüm: 2, s:27-44 – Yazgan, M.E (editor) “Peyzaj, Çevre ve Tarım”, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir. ISBN: 978-975-06-0955-8
• [27] Gyurkovich, M. ve Piezera, M. (2021). “Using Composition to Assess and Enhance Visual Values in Landscapes” Sustainability 2021, 13, 4185. https://doi.org/10.3390/su13084185
• [28] Erdem, N., Aydın Coşkun, A. (2009). “Avrupa Peyzaj Sözleşmesi Hükümlerinin Türk Planlama Mevzuatına Uyumluluk Analizi”, Journal of the Faculty of Forestry Istanbul University, 59 (2), s: 67-81.
• [29] Çorakbaş, F. K., (2021). “Çok-Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanlarının Yönetimi: Tım Ingold’un Peyzaj Yaklaşımından İstanbul Kara Surları’na Bir Bakış” TÜBA-KED 24/2021, s:189-204 DOI: 10.22520/tubaked2021.24.010
• [30] Bellibaş-Tekin, E., Tanyeli G., (2021). “Arkeolojik Mirasın Korunmasında Kültürel Peyzaj Kavramının Potansiyeli: Likya Bölgesi Örneği Üzerinden Bir Değerlendirme” Golloquium Anatolicum, No: 20, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü, İstanbul s. 221-245, ISSN: 1303-8486
• [31] UNESCO (2018). “Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention“ https://whc.unesco.org/archive/opguide08-en.pdf Erişim: 08.09.2022
• [32] Erdoğan, E. (2011). “Kültürel Peyzajlar” Bölüm: 3, s:27-44 – Yazgan, M.E (editör) “Peyzaj, Çevre ve Tarım”, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir. ISBN: 978-975-06-0955-8
• [33] Tolga H.B. (2006). Endüstriyel Alanların Dönüşümü, Kentsel Mekâna Etkileri: Beykoz Kundura ve Deri Fabrikası İçin Bir Dönüşüm Senaryosu, Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul-Türkiye
• [34] Ingold, T., (1993). “The Temporality of the Landscape,” World Archaeology, Vol. 25 No:2, 152-174.
• [35] Pavan, M.; Todeschini, R., (2009). “Multicriteria Decision-Making Methods” Comprehensive Chemometrics - Chemical and Biochemical Data Analysis.
• [36] Ersine, C.S., (2012). “Doku Nakli” Ve Yeni Kimlik Oluşturma Bağlamında Endüstri Mirasının Değerlendirilmesi” İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Haziran 2012, İstanbul.
• [37] Apaydın, B. (2019). “Palimpsest Kavramı ve Mekânsal Dönüşüm”, The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication – TOJDAC, Volume 9 Issue 2, p. 90-103. ISSN: 2146-5193
• [38] Fairclough, G.; Rippon, S. (2002). “Europe’s landscape: Archeologists and the management of change (EAC, Occasional Paper 2). Brussels: EAC.
• [39] Labadi ve Logan (2016). Labadi, S., & Logan, W. (2016). Approaches to urban heritage, development and sustainability. In S. Labadi & W. Logan (Eds.), Urban heritage, development and sustainability (pp. 1–20). London: Routledge.
• [40] Pendlebury, J. (2009). Conservation in the age of consensus. New York, NY: Routledge.
• [41] Pickard, R. (2002). European cultural heritage. Vol. 2, a review of policies and practice. Strasbourg: Council of Europe Publishing.
• [42] Neshataeva, V. (2020). “Industrıal Herıtage As A Drıver For Placemakıng Urban Regeneratıon And Herıtage Consıderatıon In Saınt Petersburg” Master Thesis in Spatial Planning Utrecht University Faculty of Geosciences, Hollanda.
• [43] Janssena, J., Luitenb.c, E., Renesd, H., Stegmeije, E. (2017). “Heritage As Sector, Factor And Vector: Conceptualizing The Shifting Relationship Between Heritage Management And Spatial Planning” European Planning Studies Vol, 25, No.9, 1654–1672, ISSN: 0965-4313 (Print) 1469-5944 (Online), https://doi.org/10.1080/09654313.2017.1329410
• [44] Kuhn, S. T. (2021). “Bilimsel Devrimlerin Yapısı”. Çevirmen: Nilüfer Kuyaş, Kırmızı Yayınları ISBN. 9786057477804
• [45] Saner, M. (2012). Endüstri Mirası: Kavramlar, Kurumlar ve Türkiye'deki Yaklaşımlar.