Peyzaj Estetiği ve Görsel Kalite Değerlendirmesi

Yıl 2008, Cilt: 58 Sayı: 1, 39 - 51, 01.01.2008

İ. Müge Özgüç Erdönmez , A. Yeşim Çağlayan Kaptanoğlu

Öz

Peyzaj estetiğinin ölçülmesi, diğer bir deyişle görsel kalite değerinin
saptanması, ülkemiz için yeni sayılmasına karşın, uzun yıllar boyunca çevre ile
ilgili çalışan disiplinlerin vazgeçilmez konularından biri olmuştur. Peyzaj estetiği
kavramını ve görsel kalite değerlendirme yaklaşımlarını daha iyi anlayabilmek
için öncelikle, bu konularda yapılan çalışmaları incelemek gerekmektedir.
Bu çalışmada, görsel kalite ölçme ve değerlendirme yaklaşımları, ilgili
çalışmaların uygulama alanları da dikkate alınarak, geniş bir literatür araştırması
doğrultusunda irdelenmiştir ve böylelikle, görsel kalite değerlendirmesi ve ölçümü
konularında daha sonra yapılacak çalışmalara yol gösterici olmak amaçlanmıştır.
Sonuçta elde edilen bilgiler ışığında estetik kavramının günümüz koşullarında
de~işti~i gözlemlenmiş, peyzajın sadece tasarım öğe ve ilkeleri açısından
değerlendirilmesinin yetersiz olduğu, kullanıcı beğenisi için peyzajın ekolojik
anlamda da sürdürülebilirliliğinin temel alınması gerekliliği ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Peyzaj estetiği, görsel kalite, görsel kalite ölçme, görsel kalite değerlendirmesi

Kaynakça

• Acar, C. ve ç. K. Kurdoğlu, 2005. Kaçkar Dağları milli parkında görsel kalite değerlendirmesi. Korunan Doğal Alanlar Sempozyumu, 8-ıo Eylül, Sözlü Bildiriler Kitabı. s:219-226. Isparta.
• Akın, E. 1995. Mimarlıkta estetik değerlendirmeye bir yaklaşım. Gazi Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi. ıo( 1):19-57.
• Appleyard, D., K. Lynch, J.R. Myer, 1966. The View from the Road. MIT. Arriaza, M., J.F. Canas-Ortega, J.A. Canas-Madueno, P. Ruiz-Avites, 2004.
• Assessing the visual quality of rural landscape. Landscape and Urban Planning, 69:115-125.
• Arthur, L., R. Boster, 1976. Measuring scenic beauty: a selected bibliography, USDA Forest Service General Technical Report RM-25.
• Arthur, L.M., 1977. Predieting scenie beauty of forest environments: some empirical tests. Forest Science. 23(2).
• ASLA (Amerıcan Socıety Of Landscape Archıtects), 1999. What landscape architects do? hııp://l98.82.207.19/va-asla/ulapr2.html
• Bayley, M., B. Curtis, K. Lupton and C. Wright, 2004. Vehicle aesthetics and their impact on the pedestrian environment. Transportation Researclı Part D: Transport and Environnıeııt. 9(6): 437-450.
• Bergen, S., R.J. McGaughey and J. Fridley, 1998. Data-driven simulation, dimensional accuracy and realism in a landscape visualization tool. Laııdscape and Urban Planning, 40(4): 283-293.
• BCMF (British Colombia Ministry of Forests), 1997. Visual Landseape Inventory: Proeedures and Standards Manual, B.C. Ministry of Forests, Forest Praetiees Branch for the Culture Task Force, Resourees Inventory Committee.
• CALS (College of Agricultural and Life Sciences), 1999. Visual Resouree, http://www.wiso.edu/pubs/ugl04ealsflandareh.html
• Ceylan, T.M., 2003. Fotoğraf, Estetik ve Görüntü Üzerine, IFSAK Clarke, M.L., and J.D., Martas, 1999. Visual resouree management. http://www.sfre.ufl.edu/Extensionlpubtxt/el020f.html
• Clay, G. R., Daniel T.C., (2000). Seenie landseape assessment: the effeets of land management jurisdietion on publie perception of seenie beauty. Landscape and Urban Planning. 49(1-2): 1-13.
• Craik, K.H., 1968. The Comprehension of The Everyday Physieal Environment. Journal of the. American Institute of Planners. 34:29-37. Craik, K. 1972. Psyehologieal faetors in landseape appraisaL. Eııvironment and Behavior. 4: 255-266.
• Craik, K.H. 1975. Individual variations in landseape deseriptions. p:130-150. In Landseape Assessment: Value, Pereeptions and Resourees (Ed:Zube, E.H. et al). Stroudsburg. Dowden, Hutehinson and Ross.
• Çepe I, N., 1990. Ekoloji Terimleri Sözlüğü. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, Yayın No: 3048, O.F. Yayın No: 324, İstanbuL.
• Daniel, T.C., and R.S. Boster, 1976. Measuring landseape estheties: the seenie beauty estimation method, USDA Forest Service Researeh Paper RM-167, Roeky Mountain Forest and Range Experiment Station Forest Service U.S. Department of Agrieulture.
• Daniel, T.C., 2001. Whither seenie beauty? visual landseape quality assesment in the 21st century. Landscape and Urban Planning, 54:267-281.
• Frenzel,I., 1990. Günümüzde Felsefe Disiplinleri-Estetik. Çeviren: Doğan Özlem, Ara Yayıncılık.
• Hendriks, K., D.J. Stobbelaar, and D. Mansvelt, 2000. The apperanee of agrieulture: an assessment of the quality of landseape of both organie and eonventional hortieultural farms in West Friesland. Agriculture, Ecosystem and Environment. 77(1-2): 157-175.
• Comez-Limon, J., and J.V. Lucia Fernandez, 1999. Changes in use and landseape preferenees on agrieultural livestoek landseapes of the Central Iberian Peninsula (Madrid, Spain). Landscape and Urban Planning. 44: 165-175.
• Jorgensen, A., J. Hitchmough, and T. Calvert, 2002. Woodland spaees and edges: Their impaet on perception of safety and preferenee. Landscape and Urban Planniııg. 60: 135-150.
• Kagan, M., 1993. Estetik ve Sanat Dersleri. Çeviren: Aziz Çalışlar, 2. Basım, İmge Kitabevi Yayınları.
• Kaplan, R., 1975. Some methods and strategies in the predietion of preferenee. p: 118- 129. In Landseape Assessment: Value, Pereeptions and Resourees (Ed:Zube, E.H. et al). Stroudsburg. Dowden, Hutchinson and Ross.
• Kaplan, S., R. Kaplan, and J.S. Wendt, 1972. Rated preferenee and eomplexity for natural and urban visual material. Perception and Psyclıoplıyics. 12 (4): 354-356.
• Kaptanoğlu. A. Y. ç., 2006. Peyzaj Değerlendirmesinde Görsel Canlandırma Tekniklerinin Kullanıcı Tercihine Etkileri. İstanbul Üni versitesi Orman Fakültesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı Doktora Tezi. istanbuL.
• Karjalainen, E., M. Komulainen, 1999. The visual effeet of feliing on smaIl and medium- scale landscapes in North-Eastern Finland. Journal of Eııviroıııııeııtal Mangeıııent. 55(3): 167-181.
• Lange, E., 2001. The limits of realism: perceptions of virtual landscape. Landscape and Urban Plaııııing. 54, 163-182.
• Litton, R.B., 1968. Forest Landscape Deseription and Invenrories: abasis for land planning and design. USDA Forest Service Research Paper 49, Berkeley, Calif: Pacific Soutwest Forest and Range Experiment Station.
• Lorenz, H., 1971. Trassierung und Gestaltung von Strassen und Autobahnen. Bauverlag: Wiesbaden/Berlin.
• Lothian, A., 1999. Landseape and philosophy of aestheties: is landseape quality inherent in the landseape or in the beholder? Landscape and Urban Planııing. 44: 177-198.
• Lynch, K., 1960. The İmage Of the City, The M.LT. Pres, Massachusettes Institute of Technology Cambridge, London.
• McFarlene, B.L., G. Stumpf-Allen, R. Craig, D.O. Watson, 2006. Publie perceptions of natural disturbanee in Canada's national parks: The Case of the Mountain Pine Beetle (Dendroetonus ponderosae Hopkins), Biological Coııservatioıı. 130(3): 340-348.
• Misgav, A., 2000. Visual preferenee of the public for vegetation groups in Israel. Landscape aııd Urban Plaııniııg. 48(3-4): 143-159.
• Müderrsioğlu, H., E. Eroğlu, Ş. Özkan, K. Ak, 2006. Visual perception of tree forms. Buiidiııg and Environnıent. 41(6): 796-806.
• NE PA (The National Enviroıımental Policy Act), 1969. Visual Resoıırees, http://nepa.eh.doegou/eis/EISOI50/eisOI50-38html.
• Nohl, W., 2001. Sustainable landseape use and aesthetie pereeption-preliminary refleetions 011 future landscape aesheties. l.andscape aııd Urban Planniııg, 54 (1- 4): 223-237.
• Ode A., K., G.L.A. Fry, 2002. Visual aspeet in urban woodland management. Urban Forestry & Urban Greeııing. 1(1): 15-24.
• Özgen, Y., 1982. Doğu Karadeniz Bölgesinde Ord LI- Hopa Arası Kıyı Yolunun Peyzaj Özellikleri, Peyzaj Mimarlığı Açısından Ortaya Koyduğu Sorunlar ve Çözümü Üzerine Bir Araştırma, Yayınlanrnarruş Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi. Orman Fakültesi. Trabzon.
• Özgüç, İ.M., 1999. TEM Hadımköy-Kınalı arası peyzaj planlaması üzerinde görsel araştırmalar, (Doktora Tez Özeti), istanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi Seri A. 49(2): 115-132.
• Özgüç Erdönmez, İ.M., 2000. A Visual evaluation of highway landscape planning in Turkish Example, International Scientific Conference " 75 Years University Forestry Education in Bulgaria" 15-16 June, Sofia, p: 186-192, Bulgaristan.
• Özgüç Erdönmez, İ.M., 2001. Visual resource planning,: an evaluation for sustainable forest management in Turkey, International Conference on Forest Research: A challenge for an integrated European approach. August 27 - September 1, Thessaloniki-Greece. Volume I, p: 67-72.
• Özgüç Erdönmez, İ.M., 2003. Görsel kaynak yönetimi ve Türkiye Ormancılığı, TMMOB Orman Mühendisliği Dergisi. 40 (l1-12): 17-22, Ankara.
• Özgüç Erdönmez, tM., 2004. Görsel Kaynak Planlaması ve Kırsal Turizmin Geliştirilmesindeki Rolü (Ordu-Mesudiye Örneği), İstanbul Üniversitesi Araştırma Fonu Tamamlanan Proje. Proje No:1596/30042001 (Bitiş tarihi: 9/02/2004)
• Özgüç Erdönmez, İ.M., 2005. İstanbul'daki korunan alanlarda rekreasyonel kullanımların görsel etkileri, Polonezköy Tabiat Parkı Örneği, Korunan Doğal Alanlar Sempozyumu, 8-10 EylüL. Sözlü Bildiriler Kitabı, s: 447-454, Isparta.
• Palmer, J., R.E. Hoffman, 2000. Rating reliability and representation validity in scenic landscape assessments, Laııdscape and Urban Planning. 54(1-4): 149-161.
• Palmer, J., 2004. Using spatial metrics to predict scenic perception in a changing landscape: Dennis, Massachusetts, Laııdscape and Urban Plaıuıing, 69(2-3): 201-218.
• Saleh, M.A.K, 2001. Environmental cognition in the vernacular landscape: assessing the aesthetic quality of Al-Alkhalaf ViIIage, Southwestern Saudi Arabia. Building and Environınent. 36(8): 965-979.
• Schmidt, 1., P. L. Connolly, 1966. Visual Consideration of Man the Vehicle and the Highway Society of Automobile Eng. Ine, Shafer, K, 1967. Forest Esthetics - a Focal Point in Multiple Use Management and Research. 14 th. IUFRO Congress Paper 7, Seetion 26. p: 47-71.
• Sheppard, S.R.J. 2000. Visualization as a decision-support tool in managing forest ecosystems. The Conıpile r.16 (I): 25-40.
• Sullivan W.C., S.T. Lovell, 2006. Improving the visual quality of commercial development at the rural-urban fringe. Landscape and Urban Planning, 77(1-2): 152-166.
• Timuçin, A., 2002. Estetik s:229, Bulut Yayıncılık, İstanbuL.
• Tyrvainen, L., H. Silvennoinen, O. Kolehmainen, 2003. Ecological and aesthetic values in urban forest management. Urban Forestry and Urban Greening. 1(3): 135-149.
• USDAFS (U.S. Department Of Agrıculture Forest Servıce), 1968. Forest Landscape Description and Inventories - aBasis for Land Planning and Design. U.S. Department Of Agriculture Forest Service Research Paper PSW 49. CaIifornia.
• Van den Berg, A.E., Koole, S.L., 2006. New wilderness in the Netherlands: An investigation of visual preferences for nature development landseapes. Landscape and Urban Planning (In press).
• Walker., H. ve E., 1975. Visual Resouree Analysis of the Oregon Coastal Zone http//:axe.uoregon.edu/gov.does/exitproj.html.
• Wherreth, J.R., 1996. Visualization Teehniques for Landseape Evaluation Doctoral Dissertation. http://bamboo.mluri.sari.ae.ukljo/researeh.htm 1 Werner NOHL, 2001. Sustainable landseape use and aesthetic pereeption-preliminary retleetions on future landseape aestheties, Landscape and Urban Planııing. 54: 223-237.
• Yetişken, H. 1998. Estetiğin ABC'si. Kabalcı Kitabevi. İstarıbul.
• Zube, E.H., 1984. Themes in landseape assessment theory. Landscape Journal. 3: 104- 110.