Ortaokul Öğrencilerinin STEM Mesleklerine İlgilerinin Belirlenmesi

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 15, 263 - 280, 30.08.2023

Nuriye Semerci , Ceyda Özçelik

https://doi.org/10.57135/jier.1316816

Öz

Bu araştırmanın amacı ortaokul öğrencilerinin STEM mesleklerine yönelik ilgi düzeylerinin cinsiyet, sınıf düzeyi, anne ve baba meslek türleri değişkenlerine göre incelenmesidir. Araştırmada betimsel araştırma yöntemlerinden tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini 2019-2020 eğitim-öğretim yılında Batı Karadeniz bölgesindeki okullarda öğrenim gören 6. 7. ve 8. sınıf düzeyindeki ortaokul öğrencileri oluşturmuştur. Örneklemi ise bu evren içerisinden seçilen toplam 2304 (1122 kız, 1182 erkek) öğrenciden oluşmaktadır. Veri toplama aracı olarak Faber ve diğerleri (2013) tarafından geliştirilen Öztürk (2017) tarafından Türkçe uyarlaması yapılan ‘STEM’e yönelik tutum anketi’ içerisinde yer alan ‘senin geleceğin (your future)’ bölümü kullanılmıştır. Bu bölümde matematik, fen bilimleri, mühendislik ve teknoloji alanlarına yönelik meslekler ve açıklamaları yer almıştır. Toplanan veriler SPSS 20.0 paket programıyla analiz edilmiştir. Verilerin analizinde bağımsız gruplar t-testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA), Mann Whitney U-Testi ve Kruskal-Wallis testi yapılmıştır. Elde edilen bulgular neticesinde cinsiyet değişkenine göre çevresel çalışma, biyoloji ve zooloji, veterinerlik, tıp, tıbbi bilimler, bilgisayar, mühendislik, fizik, enerji ve matematik meslek türlerinde anlamlı farklılık oluştuğu görülmüştür. Sınıf düzeyi değişkenine göre ise sadece kimya ve çevresel çalışma meslek türlerinde anlamlı fark oluşmuştur. Bu farklılığın 6. sınıflar lehine olduğu görülmüştür. Elde edilen sonuçlar doğrultusunda ortaokul öğrencilerinin görüşlerinin alındığı nitel bir çalışmanın yapılması önerisinde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

cinsiyet, kariyer, sınıf düzeyi, STEM meslekleri

Kaynakça

• Akgündüz, D. (2016). A research about the placement of the top thousand students in stem fields in Turkey between 2000 and 2014. EURASIA Journal of Mathematics, Science ve Technology Education, 12(5), 1365–1377.
• Akın, A. (2007). Toplumsal cinsiyet ayırımcılığı ve sağlık. Toplum Hekimliği Bülteni, 26(2), 1- 9.
• Aydeniz, M., ve Bilican, K. (2018). The impact of engagement in STEM activities on primary preservice teachers’ conceptualization of STEM and knowledge of STEM pedagogy. Journal of Research in STEM Education, 4(2), 213-234.
• Balçın, M. D., Çavuş, R., ve Topaloğlu, M. Y. (2018). Ortaokul öğrencilerinin FETEMM’e yönelik tutumlarının ve FETEMM mesleklerine yönelik ilgilerinin incelenmesi. Asya Öğretim Dergisi, 6(2), 40-62.
• Baran, B., Siyez Z, D. M., ve Kaptanoğlu, Ş. N. (2018). Bilgisayar ve öğretim teknolojileri toplumsal cinsiyet eşitliği algı (BÖTE-TCE algı) ölçeği’nin geliştirilmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 137-150.
• Barell, J. (2007). Problem based learning: An inquiry approach. Corwin Press.
• Bozgeyikli H., Bacanlı F., ve Doğan H. (2009). İlköğretim sekizinci sınıf öğrencilerinin mesleki karar verme yetkinliklerinin yordayıcılarının incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21, 125-136
• Brophy, S., Klein, S., Porstmore, M., ve Rogers, C. (2008). Advancing engineering education in p12 classrooms, Journal of Engineering Education, 97(3), 369-387.
• Burchinal, M. R., Roberts, J. E., Zeisel, S. A., ve Rowley, S. J. (2008). Social risk and protective factors for African American children's academic achievement and adjustment during the transition to middle school. Developmental Psychology, 44(1), 286-292. https://doi.org/10.1037/0012-1649.44.1.286
• Buxton, C. A. (2001). Modeling science teaching on science practice? Painting a more accurate picture through an ethnographic lab study. Journal of Research in Science Teaching, 38(4), 387-407.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Yayınevi.
• Bybee, R. W. (2013). The case for STEM education: Challenges and opportunities. National Science Teachers.
• Charette M. (2013). Is a career in STEM really for me? (Spectral lines). IEEE Spectrum, 50, 8-8.
• Christensen, R., ve Knezek, G. (2017). Relationship of middle school student STEM interest to career intent. Journal of Education in Science, Environment and Health (JESEH), 3(1), 1-13.
• Creswell, J. W. (2008). Research Design: Qualitative, quantitative and mixed methods approaches (3. Baskı). Sage.
• Çiftçi, M., ve Çınar, S. (2017). Ortaokul öğrencilerinin STEM mesleklerine bakış açılarının ve meslek farkındalıklarının belirlenmesi. Uluslararası Eğitimde Araştırmalar Kongresi.
• Çorlu, M. S., Capraro, R. M., ve Capraro, M. M. (2014). Introducing STEM education: İmplications for educating our teachers for the age of innovation. Egitim ve Bilim, 39(171), 74-85.
• Dasgupta, N., Scircle, M. M., ve Hunsinger, M. (2015). Female peers in small work groups enhance women’s motivation, verbal participation, and career aspirations in engineering. Proceedings of the National Academy of Sciences, 112(16), 4988-4993. https://doi.org/10.1073/pnas.1422822112
• Daugherty, M. K. (2009). The “T” and “E” in STEM. The overlooked STEM imperatives: Technology and engineering. Reston.
• Diekman, A. B., Brown, E. R., Johnston, A. M., ve Clark, E. K. (2010). Seeking congruity between goals and roles: A new look at why women out of science, technology, engineering, and mathematics careers. Psychological Science, 21, 1051-1057.
• Dinç, E. (2008). Meslek seçiminde etkili faktörlerin incelenmesi: meslek yüksek okulu-muhasebe programı öğrencileri üzerine bir araştırma. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (16), 90-106.
• Drew, C. (2011). Why science majors change their minds (It's just so darn hard). The New York Times. http://www.nytimes.com/2011/11/06/education/edlife/why-science-majors-change-their-mindits-just-so-darn-hard.html?pagewanted=all
• Driggs Lark, C. E. (2015). Identifying pioneers of tomorrow: A study of the relationship between middle school students’ innovator skills and STEM interests (Yayımlanmamış doktora tezi). Omaha Graduate School of the Creighton University.
• Duch, B. J., Groh, S. E., ve Allen, D. E. (2001). The power of problem-based learning: A practical" how to" for teaching undergraduate courses in any discipline. Stylus Publishing.
• Dugger, W. E. (2010). Evolution of STEM in the United States [Bildiri sunumu]. 6th Biennial Conference on Technology Education Research, Gold Coast, Queennsland, Australia. Erlbaum Associates.
• Ensari, M. Ş., ve Alay, H. K. (2017). Meslek seçimini etkileyen faktörlerin demografik değişkenler ile ilişkisinin araştırılması: İstanbul ilinde bir uygulama. Humanıtas - Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5(10), 409-422.
• Erçetin, E. E. (2021). STEM odaklı matematik öğretiminin öğrencilerin akademik başarılarına, derse yönelik tutumlarına ve STEM mesleklerine olan ilgilerine etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Faber, M., Unfried, A., Wiebe, E. N., Corn, J., Townsend, L. W., ve Collins, T. L. (2013). Student attitudes toward STEM: The development of upper elementary school and middle/high school student surveys. Proceedings of the 2013 American Society for Engineering Education Annual Conference and Exposition. ASEE.
• Fan, S. C., ve Ritz, J. (2014). International views on STEM education. http://www.iteea.org/Conference/PATT/PATT28/Fan%20Ritz.pdf
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., ve Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education. McGraw-Hill.
• Glass, J. L., Sassler, S., Levitte, Y., ve Michelmore, K. M. (2013). What's so special about STEM? A comparison of women's retention in STEM and professional occupations. Social Forces, 92(2), 723-756.
• Gonzalez, H. B., ve Kuenzi, J. J. (2012). Science, technology, engineering, and mathematics (STEM) education: A primer [Bildiri sunumu]. Congressional Research Service, Library of Congress.
• Gottfried, A. E. (1990). Academic intrinsic motivation in young elementary school children. Journal of Educational Psychology, 82, 525-538
• Gunderson, E., Ramirez, G., Levine, S., ve Beilock, S. (2012). The role of parents and teachers in the development of gender-related math attitudes. Sex Roles, 66, 153-166.
• Gülhan, F., ve Şahin, F. (2016). Fen-teknoloji-mühendislik-matematik entegrasyonunun (STEM) 5. sınıf öğrencilerinin bu alanlarla ilgili algı ve tutumlarına etkisi. International Journal of Human Sciences, 13(1), 602-620. https://doi.org/10.14687/ijhs.v13i1.3447
• Hartung, P. J., Porfeli, E. J., ve Vondracek, F. W. (2005). Child vocational development: A review and reconsideration. Journal of Vocational Behavior, 66(3), 385–419.
• Herdem, K., ve Ünal, İ. (2019). Ortaokul öğrencilerinin bilimsel değerlere eğilim düzeyleriyle STEM meslek alanlarına ilgileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 13(1), 284-301.
• Hill, C., Corbett, C., ve St. Rose, A. (2010). Why so few? Women in science, technology, engineering, and mathematics. American Association for University Women.
• Hoffman, A. J., McGuire, L., Rutland, A., Hartstone-Rose, A., Irvin, M. J., Winterbottom, M., ve Mulvey, K. L. (2021). The relations and role of social competencies and belonging with math and science interest and efficacy for adolescents in informal STEM programs. Journal of Youth and Adolescence, 50(2), 314-323.
• Honey, M., Pearson G., ve Schweingruber, H. (2014). STEM integration in K-12 education: Status, prospects and an agenda for research. The National Academic Press. http://news.thomasnet.com/IMT/2013/02/19/where-are-americas-women-engineers/
• Honey, M., Pearson, G., ve Schweingruber, H. (Ed.). (2014). STEM integration in K-12 education: Status, prospects, and an agenda for research. The National Academies Press.
• Hutchinson, J. (2012). Career-related learning and science education: The changing landscape. School Science Review, 94(346) 91-97. http://derby.openrepository.com/-derby/handle/10545/243597
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2014). Kültürleşme ve aile ilişkileri. Türk Psikoloji Yazıları, 17(34), 120-127. Kalaycı, Ş. (2006). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Asil Yayın Dağıtım.
• Karakaya, F., ve Avgın, S. S. (2016). Effect of demographic features to middle school students’ attitude towards FeTeMM (STEM). Journal of Human Sciences, 13(3), 4188-4198.
• Karasar, N. (2003). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayıncılık.
• Kaya, E. (2015). Güneş sistemi ve ötesi: Uzay bilmecesi” ünitesi için bilişsel yük kuramı ilkelerine göre geliştirilen teknoloji destekli rehber materyallerin etkililiğinin belirlenmesi (Yayınlanmamış doktora tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Kılıç, E. (2019). Meslek seçiminde ailenin etkisine yönelik bir araştırma (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Knezek, G., Christensen, R., Tyler-Wood, T., ve Periathiruvadi, S. (2013). Impact of environmental power monitoring activities on middle school student perceptions of STEM. Science Education International, 24(1), 98-123.
• Konrad, A. M., Ritchie, J. E. J., Lieb, P., ve Corrigall, E. (2000). Sex differences and similarities in job attribute preferences: A meta-analysis. Psychological Bulletin, 126, 593–641.
• Langdon, D., McKittrick, G., Beede, D., Khan, B., ve Dom, M. (2011). STEM: Good jobs now and for the future. U.S. Department of Commerce Economics and Statistics Administration, 3(11), 2.
• Leaper, C. L. ve Brown, C. S. (2008). Perceived experiences with sexism among adolescent girls. Child Development, 79, 685-704.
• Lent, R. W., Brown, S. D., Sheu, H. B., Schmidt, J., Brenner, B. R., Gloster, C. S., ve Treistman, D. (2005). Social cognitive predictors of academic interests and goals in engineering. Utility for women and students at historically black universities. Journal of Counseling Psychology, 52(1), 84.
• Metz, S. (2009). STEM beyond the classroom. The Science Teacher, 76, 6.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2011). MEB 21. yüzyıl öğrenci profili. MEB.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2016). STEM eğitim raporu. General Directorate of Innovation and Educational Technologies.
• Modi, K., Schoenberg, J., & Salmond, K. (2012). Generation STEM: What girls say about science, technology, engineering, and math. Girl Scouts of the USA.
• National Research Council (2011). Successful K-12 STEM education: Identifying effective approaches in science, technology, engineering, and mathematics. The National Academies Press. https://doi.org/10.17226/13158.
• National Science Board (2010). Preparing the next generation of STEM innovators: Identifying and developing our nation’s human capital. The National Science Foundation.
• Nichols, D. (2014). STEMJOBS magazine. Early Fall, 7-34.
• Niles, S. G., &Harris-Bowlsbey, J. (2013). Career development interventions in the 21st century (F. K. Owen, Çev.). Nobel.
• Nurmi, J. (2005). Thinking about and acting upon the future: Development of future orientation across the lifespan. A. Strathman ve J. Joireman (Ed.), Understanding behavior in the context of time: Theory, research, and application içinde (s. 31–57). Lawrence.
• Organisation for Economic Co-operation and Development (2017). Bir bakışta eğitim [Education at a glance]. https://www.oecd.org/education/skills-beyond-school/EAG2017CN-Turkey-Turkish.pdf
• Organisation for Economic Co-operation and Development (2018). The future of education and skills: Education 2030. https://www.oecd.org/education/2030/E2030%20 Position%20Paper%20
• Özdemir, H. (2018). Meslek lisesi öğrencilerinin alanlarıyla ilgili mesleki matematik başarısını geliştirmeye yönelik STEM Uygulamaları (Yayınlanmamış doktora tezi). Bursa Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Özdamar, K. (2011). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi. İstanbul: Kaan Kitabevi.
• Öztürk, M. (2017). İlkokul 4. sınıf öğretmenleri ve öğrencilerinin FeTeMM eğitimine ilişkin yeterlik inançları ve tutumlarının incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ege Üniversitesi, İzmir.
• Riegle‐Crumb, C., Moore, C., & Ramos‐Wada, A. (2011). Who wants to have a career in science or math? Exploring adolescents' future aspirations by gender and race/ethnicity. Science Education, 95(3), 458-476.
• Rocard, M., Csermely, P., Jorde, D., Lenzen, D., Walberg-Henriksson, H., & Hemmo, H. (2007). Science education now: A renewed pedagogy for the future of Europe. European Commission. http://ec.europa.eu/research/science-society/document_library /pdf_06/
• Rubie-Davies, C. M. (2006). Teacher expectations and student self-perceptions: Exploring rela-tionships. Psychology in the Schools, 43(5), 537-552.
• Sadler, P. M., Sonnert, G., Hazari, Z., & Tai, R. (2012). Stability and volatility of STEM career interest in high school: A gender study. Science Education, 96(3), 411-427.
• Sarıkaya, T., & Khorshid, L. (2009). Üniversite öğrencilerinin meslek seçimini etkileyen etmenlerin incelenmesi: üniversite öğrencilerinin meslek seçimi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 393-423.
• Savaş, S., & Karataş, S. (2019). Z kuşağı öğrencisini tanımak. Eğitim Yöneticileri ve Uzmanları Derneği Yayınları.
• Schelmetic, T. (2013). Where are America’s women engineers?
• Scott, A., & Martin, A. (2012). Dissecting the data 2012: Examining STEM opportunities and outcomes for underrepresented students in California.
• Siyez, D. M. (2011). Gelişimsel yaklaşımlar. B. Yeşilyaprak (Ed.), Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı: Kuramdan uygulamaya içinde (s. 174-217). Pegem Akademi.
• Sjøberg, S., & Schreiner, C. (2010). The ROSE project. An overview and key findings. http://roseproject.no/network/countries/norway/eng/nor-Sjoberg-Schreiner-overvi ew-2010.pdf
• Soygüt, G., ve Çakır, Z. (2009). Ebeveynlik biçimleri ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişkilerde kişilerarası şemaların aracı rolü. Türk Psikiyatri Dergisi, 20(2), 144-152.
• Stevenson, H. J. (2014). Myths and motives behind STEM (Science, Technology, Engineering, and Mathematics) Education and the STEM-Worker shortage narrartive, Issues in Teacher Education, 23(1), 133.
• Stoet, G., ve Geary, D.C. (2018). The gender-equality paradox in science, technology, engineering, and mathematics education. Psychological Science, 29(4), 581–593. https://doi.org/10.1177/0956797617741719
• Super, D. (1990). A life span, life space approach to career development. D. Brown ve L. Brooks (Ed.), Career choice and development: Applying contemporary theory to practice içinde (s. 197-261). Jossey-Bass.
• Super, D. E., ve Knasel, E. G. (1981). Career development in adulthood: Some theoretical problems and a possiblesolution. British Journal of Guidance and Counselling, 9(2), 194-201.
• Sümen, Ö. Ö., ve Çalışıcı, H. (2016). Pre-service teachers' mind maps and opinions on STEM education implemented in an environmental literacy course. Educational Sciences: Theory and Practice, 16(2), 459-476.
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. (6. Baskı). Pearson
• Taş, H. Y., Demirdöğmez, M., ve Küçükoğlu, M. (2017). Geleceğimiz olan Z kuşağının çalışma hayatına muhtemel etkileri, OPUS-Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi (International Journal of Society Researches), 7(13), 1031-1048.
• Tseng, K. H., Chang, C. C., Lou, Ş. J., & Chen W. P. (2013). Attitudes towards science, technology, engineering and mathematics (STEM) in a project-based learning (PjBL) environment. International Journal Technology Design Education, 23, 87-102. https://doi.org/10.1007/s10798-011-9160-x
• TUBİTAK. (2016). Fen, Teknoloji, Mühendislik, Matematik-FeTeMM Modeli (STEM) ile Eğitim. Gebze - Kocaeli: Tübitak Bilgem Tbae.
• Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği (2014) İş dünyasından mesajlar. http://www.stemtusiad.org/i%C5%9F-d%C3%BCnyas%C4%B1ndan-mesajlar
• Türkdoğan, S. C. (2014). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğini tercih etmelerinde etkili olan faktörlere göre mesleki kaygıları (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Unfried, A., Faber, M. ve Wiebe, E. (2014). Gender and student attitudes toward science, technology, engineering, and mathematics [Bildiri sunumu]. American Education Research Association (AERA) 2014 Annual Meeting, Philadelphia, PA, USA. https://eval.fi.ncsu.edu/wp-content/uploads/2016/03/AERA-2014-Unfried-FaberWiebe .pdf
• Uyguç, N. (2003). Cinsiyet bireysel değerler ve meslek seçimi. http://dspace.deu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/12345/1573/uyguc.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Vervecken, D., Hannover, B., ve Wolter, I. (2013). Changing (S)expectations: How gender fair job descriptions impact children's perceptions and interest regarding traditionally male occupations. Journal of Vocational Behavior, 82, 208–220. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2013.01.008
• Vurucu, F. (2010). Meslek lisesi öğrencilerinin meslek seçimi yeterliliği ve meslek seçimini etkileyen faktörler (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Wang, M.-T., Eccles, J. S., & Kenny, S. (2013). Not Lack of Ability but More Choice: Individual and Gender Differences in Choice of Careers in Science, Technology, Engineering, and Mathematics. Psychological Science, 24(5), 770–775. https://doi.org/10.1177/0956797612458937.
• Weber, K. (2012). Gender differences in interest, perceived personal capacity, and participation in STEM-related activities. Journal of Technology Education, 24(1), 18-33.
• Wells, B., Sanchez, A., ve Attridge, J. (2007). Modeling student interest in science, technology, engineering and mathematics. Meeting the growing demand for engineers and their educators. IEEE Summit.
• Williams, J. (2011). Stem education: proceed with caution. Design and Technology Education; An International Journal, 16(1), 26-35.
• Women in STEM (2016). Techology, career pathways, and the gender pay gap. https://www.itu.int/en/ITU-D/Digital-Inclusion/Women-and-Girls/Girls-in-ICT-Portal /Documents/deloitte-uk-women-in-stem-pay-gap-2016.pdf
• Yıldırım, B., ve Selvi, M. (2015). Adaptation of STEM attitude scale to Turkish. Turkish Studies, 10(3), 1107-1120.
• Yıldırım, B., ve Türk, C. (2018). STEM uygulamalarının kız öğrencilerin STEM tutum ve mühendislik algılarına etkisi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(20), 843-884.