FUNCTIONAL APPROACH IN URBANIZATION AND AKSARAY CITY

Yıl 2021, Cilt: 12 Sayı: 1, 120 - 140, 30.04.2021

Halil Mesut Baylak , Barış Taş

Öz

With the start of agriculture, mankind has opened the door to settled life and subsequently villages have taken on a core task that forms urban settlements. All of the functions that have an important place in the development of a city and its constant communication with its environment are expressed as city functions. In the developing world, there are many functions that reveal cities and enable them to be evaluated in a dynamic development process. It is not possible for all these functions to have the same effect in a city. For this reason, it can be said that one of the characteristics that cities have is usually one step ahead of others. For this reason, we can group cities according to the prominent function. In addition to the increase in the number of cities in general or the increase in the population in the cities, economic developments have created the concept of urbanization, which is expressed as a set of processes that cause an increase in division of labor and specialization. The concept includes two important dimensions: its historical course and functional features. Aksaray City is located in the central part of Anatolia. For this reason, it is at a location where roads coming from different directions intersect. It has been able to use this feature of the city of Aksaray throughout history and has managed to become an important settlement. The interest of other civilizations has been on this city in the historical process and it still continues its existence and development in a dynamic way. This study, which focuses on the answers to the questions such as which features have come to the fore in the formation and development of Aksaray as a city and what kind of contributions these features have contributed to the city, aims to be a research to determine the place of Aksaray in city modeling. By compiling the information obtained from the literature review, the evaluation of the city of Aksaray within the historical process of urbanization was emphasized and urbanization models were classified in the light of their functional characteristics and population growth.

Anahtar Kelimeler

Silk Road, Garrison City, Urbanization, University City., City.

KENTLEŞMEDE İŞLEVSEL YAKLAŞIM VE AKSARAY KENTİ

Öz

Tarımın başlaması ile insanoğlu yerleşik hayata kapı aralamış ve devamında köyler kent yerleşmelerini oluşturan bir çekirdek görevi üstlenmiştir. Bir kentin gelişmesinde ve çevresiyle sürekli iletişim halinde bulunmasında önemli bir yeri olan fonksiyonların bütünü kent fonksiyonları olarak ifade edilir. Gelişen dünyada kentleri ortaya çıkartan, dinamik bir gelişme süreci içerisinde değerlendirilmelerine olanak sunan çok sayıda işlevler vardır. Bütün bu işlevlerin bir kentte aynı etkiye sahip olması mümkün değildir. Bu sebepten kentlerin sahip oldukları özelliklerden birinin diğerlerine göre genellikle bir adım öne çıktığı söylenebilir. Bu sebeple de ön plana çıkan fonksiyona göre kentleri gruplandırabiliriz. Kentler beraberinde genel olarak kent sayısının artması ya da kentlerdeki nüfusun artmasının yanında ekonomik gelişmeler, iş bölümü ve uzmanlaşmanın artmasına neden olan süreçler bütünü olarak ifade edilen kentleşme kavramını doğurmuştur. Kavram bünyesinde, tarihsel seyri ve fonksiyonel özelikleri olmak üzere iki önemli boyutu barındırır. Aksaray Kenti Anadolu’nun orta kesiminde yer almaktadır. Bu sebeple farklı yönlerden gelen yolların kesişim gösterdiği bir konumdadır. Aksaray kentinin sahip olduğu bu özelliğini tarih boyunca kullanabilmiş ve önemli bir yerleşim yeri olabilmeyi başarmıştır. Başka medeniyetlerin de ilgisi tarihsel süreçte bu şehir üzerinde olmuş ve halen dinamik bir şekilde varlığını ve gelişimini devam ettirmektedir. Tarih boyunca Aksaray’ın kent olarak oluşmasında ve gelişmesinde hangi özellikler ön plana çıkmıştır, bu özelliklerin kente ne gibi katkıları olmuş gibi soruların cevaplarına odaklanan bu çalışma Aksaray ilinin kent modellemelerindeki yerini belirlemeye yönelik bir araştırma olabilme amacındadır. Literatür taramasıyla elde edilen bilgiler derlenerek Aksaray ili, kentleşmenin tarihsel süreci içerisinde değerlendirmesi üzerinde durulmuş ve fonksiyonel özellikleri ve nüfus artışı ışığında kentleşme modelleri sınıflandırması yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

ipek yolu, garnizon kenti, kentleşme, üniversite kenti

Kaynakça

• Aksaray Valiliği, (2011). Osmanlı Belgelerinde Aksaray Vilayeti (Birinci Baskı), Aksaray Valiliği Kültür Yayınları-3, Araştırma-İnceleme-1. Ankara.
• Arıbaş, K., (2008). Aksaray Kentinin Mekânsal Değişim ve Dönüşüm Süreçleri. TÜCAUM V. Coğrafya Sempozyumu (16-17 Ekim 2008, Ankara) Bildiriler Kitabı: 251-261.
• Arınç, K., Bebek, A. ve Sarı, S., (2019). Cumhuriyet Dönemi Sanayileşme Sürecinin Sivas Kenti’nin Gelişmesi Üzerindeki Etkisi. UCEK 2019 II. Uluslararası Coğrafya Eğitimi Kongresi (3-5 Ekim 2019, Eskişehir) Bildiri Özetleri Kitabı: 378.
• Aytekin, H., (2018). Aksaray Kenti Coğrafi Konumunun İktisadi Gelişmeye Etkisi Üzerine Tarihsel Bir Değerlendirme. Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Ased), 2(2): 71-88.
• Bahçalı, S. ve Kahraman, S.Ö., (2019). Bursa’nın İç Göç Hatlarının Anom Analizi ile İncelenemesi. UCEK 2019 II. Uluslararası Coğrafya Eğitimi Kongresi (3-5 Ekim 2019, Eskişehir) Bildiri Özetleri Kitabı: 367.
• Başkan, Y., (2013). Fatih Sultan Mehmed Döneminde Karaman Bölgesinden İstanbul’a Nakledilen Nüfus. Tarih Dergisi, 55: 107-134.
• Bayartan, M., (2008). Şehir Fonksiyonları Açısından Kütahya Çiniciliği. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi,17: 37-45.
• Coşkun, R., (2004). “Rekabetci Sakarya: Sakarya’nın Rekabet Gücü’nün Belirlenmesi ve Geliştirilmesi Projesi”, Sakarya Üniversitesi, Adapazarı, Aktaran: A. Husref Eroğlu, (2007), “Şehirlerin Markalaşması”, Yerel Siyaset Dergisi, 23: 65-66.
• Doğanay, S. ve Eskin, B., (2018). Aksaray İli Kentsel Dönüşüm Uygulamaları. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(4):45-54.
• Ertuğrul, A., (2015). Kadı Ahmed’in El-Veledü’ş-Şefik Ve’l-Hâfidü’l-Halîk’i (İnceleme – Tercüme), 1. Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Gül, M.F., (2013). Aksaray Şehrinin İktisadî Tarihi Hakkında Bir Deneme. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı,11(14):131-158.
• Gülçur, S., (1999). Aksaray, Niğde ve Nevşehir İlleri 1994 Yüzey Araştırmaları. Anadolu Araştırmaları, 15;105-136.
• Gülçur, S., (1994). Aksaray, Niğde ve Nevşehir İlleri 1993 Yüzey Araştırması. XII. Araştırma Sonuçları Toplantısı (30 Mayıs- 3 Haziran 1994 Ankara), T.C. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayın No: 1735: 191-199. Ankara.
• Işık, S., (2005). Türkiye’de Kentleşme Hareketleri ve Kentleşme Modelleri. Ege Coğrafya Dergisi, 14: 57-71.
• İbn Battuta.,2005. İbn Battuta Seyahatnamesi. (A. S. Aykut, Çev.) İstanbul.
• Kamış, Y., (2017). Erken Tunç Çağı'nda Acemhöyük ve Konya Ovası. Özkan, S., Hüryılmaz, H., Türker, A. (Editör), Samsat’tan Acemhöyük’e Eski Uygarlıkların İzinde Aliye Öztan’a Armağan, Ege Üniversitesi Yayınları:187-202. İzmir.
• Kartal, S.K., (1978). Kentleşme ve İnsan. TODAİE Yayınları, No:175. Ankara.
• Keleş, R., (1997). Kentleşme Politikası. İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Keleş, R., (1998). Kent bilim Terimleri Sözlüğü. İmge Yayınları. Ankara.
• Keleş, R., (2010). Türkiye’de Kentleşme Kime Ne Kazandırıyor?. İdealkent,1: 28-31.
• Oral, M.Z., (2014). Aksaray'ın Tarihi Önemi ve Vakıfları. Mütefekkir, Aksaray Üniversitesi İslami Bilimler Fakültesi Dergisi,1(2);221-248.
• Ortaylı, İ., (2012). Turkiye Teşkilat ve İdare Tarihi (4. Baskı). Ankara: Cedit Neşriyat.
• Özdeş, M., (2019). Geçmişten Günümüze Tekirdağ Şehirsel Alanının Tarihsel Gelişim. UCEK 2019 II. Uluslararası Coğrafya Eğitimi Kongresi (3-5 Ekim 2019, Eskişehir) Bildiri Özetleri Kitabı: 353.
• Özoğuz, K., (1986). “Türkiye’de Kent Nüfusunun Sosyal Gelişimi”. Hızlı Kentleşmenin Yarattığı Ekonomik ve Sosyal Sorunlar. Siyasal ve Sosyal Araştırmalar Vakfı. İstanbul.
• Öztürk, T., (2002). “Osmanlılarda Narh Sistemi”, Türkler, X: 861. Ankara.
• Peker, M., (1999). “Türkiye’de İç Göçün Değişen Yapısı”. 75. Yılda Köylerden Şehirlere. Tarih Vakfı Yayınları: 295-304. İstanbul.
• Sencer, Y., (1979). Türkiye’de Kentleşme. Kültür Bakanlığı Yayınları. Ankara.
• Şahin, İ., (1989). Aksaray. Türkiye Diyanet Vakfi İslam Ansiklopedisi, II: 291-292. Ankara.
• Şahin, Y., Yemen, A., (2017). İbn-İ Battuta ve Evliya Celebi Seyahatnamelerinden Hareketle Bir Marka Kent Olarak Aksaray. II. Uluslararası Aksaray Sempozyumu (26-28 Ekim 2017 Aksaray) Tam Metin Kitabı:762-774.
• Taş, B., (2016). Türkiye’nin Kırsal Yerleşmeleri. Yeditepe Yayınları. İstanbul.
• Tekeli, İ., (1998). Türkiye’de Cumhuriyet Döneminde Kentsel Gelişme ve Kent Planlaması. Sey,Y., (editör) 75. Yılında Değişen Kent ve Mimarlık. Tarih Vakfı Yayınları: 1-24. İstanbul.
• Turan, O., (1964). Selçuk Kervansarayları. Belleten, 10(39): 471-496.
• Uzun, F.V. ve Altaş, A., (2018). Aksaray Üniversitesi Öğrencilerinin Aksaray Kent Merkezindeki Yeme-İçme Mekanları Algısı. Coğrafi Bilimler Dergisi, 16(1): 121-134.
• Weber, M., (2000). Şehir: Modern Kentin Oluşumu, Çev. Musa Ceylan, Bakış, Pp. 170. İstanbul.
• Yener, S., (1974). The Population of Turkey. Hacattepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü. Ankara.
• Yılmaz, E. ve Çitçi, S., (2011). Kentlerin Ortaya Çıkışı ve Sosyal-Politik Açıdan Türkiye’de Kentleşme Dönemleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (35): 252-267.