Bireysel Kariyer Planlamada Etkili Olan Faktörlerin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma Sakarya Devlet Okulları Örneği

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 1, 29 - 65, 30.06.2016

Fatma Polat , Kadir Ardıç , Yasemin Özdemir

Öz

Bu araştırmanın amacı, lise son sınıf öğrencilerinin kariyer tercihinde etkili olan karar stratejileri, öz-yeterlilik inancı ve psikolojik danışmanlık-rehberlik hizmetleri faktörlerinin öğrencilerin mesleki olgunluk düzeyi üzerine etkisini incelemektir. İlgili faktörlerin yaş, cinsiyet, eğitim görülen alan türü gibi demografik değişkenlere göre farklılaşıp farklılaşmadıklarını belirlemek ise çalışmanın diğer amacını oluşturmaktadır. Araştırma kapsamındaki veriler, Sakarya ilindeki liselerde öğrenim gören 12. Sınıf öğrencilerine uygulanan standardize edilmiş anket ile elde edilmiştir. Elde edilen veriler SPSS kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma bulgularına göre değişkenlerin mesleki olgunluk düzeyine etkisine bakıldığında; mesleki olgunluk ile karar stratejilerinin kararsızlık boyutu arasında istatistiki açıdan anlamlı, orta kuvvette ve negatif yönde bir ilişki saptanmıştır. Mesleki olgunluk ile mantıklı karar stratejisi ve genel öz-yeterlilik değişkeni arasında ise istatistiki açıdan anlamlı, orta kuvvette ve pozitif yönde bir ilişki tespit edilmiştir. PDR faaliyetlerinin ve işlevselliğinin ise mesleki olgunluk düzeyi üzerinde istatistiksel olarak anlamlı bir etkiye sahip olmadığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Acısu, S. (2002). Koruma Altında Olan Lise ve Meslek Lisesi Öğrencilerinin Mesleki Olgunluk Düzeylerinin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Akbalık, Y. (1996). Meslek Liselerine Devam Eden Öğrencilerin Mesleki Olgunluk Düzeyleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Akbıyık, G. (1991). Ortaokul 3. Sınıf Öğrencilerinin Mesleki Olgunluk Düzeyleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Akgündüz, Y. (2013). Konaklama İşletmelerinde İş Doyumu, Yaşam Doyumu ve Öz Yeterlilik Arasındaki İlişkinin Analizi. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (1), 180-204.
• Alver, B. (2005). Psikolojik Danışma ve Rehberlik Eğitimi Alan Öğrencilerin Empatik Beceri ve Karar Verme Stratejilerinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 20-34.
• Amir,T. ve Gati, I. (2006). Facets of Career Decision-Making Difficulties. British Journal of Guidance and Counseling, 34(4), 483-502.
• Anafarta, N. (2001). Orta Düzey Yöneticilerin Kariyer Planlamasına Bireysel Perspektif. Akdeniz Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 2, 1-17.
• Anafarta, N. (2002). Bireysel Kariyer Danışmanı Olarak Rehber (Mentor). Cumhuriyet Üniversitesi İ.İ.B.F Dergisi, 3(1), 115-128.
• Aypay, A. (2010). Genel Öz Yeterlik Ölçeğinin (GÖYÖ) Türkçe'ye Uyarlama Çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 113-131.
• Bacanlı, F. (1995). Mesleki Grup Rehberliğinin Lise Öğrencilerinin Mesleki Olgunluk Düzeyine Etkisi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Bacanlı, F. (2006). Kariyer Araştırma Yetkinlik Beklentisi Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışmaları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 6(2), 301-330.
• Bal, P. N. (1998). Ergenlik Döneminde Mesleki Karar Verme Olgunluğunun İncelenmesi ve Mesleki Karar Verme Eğitim Programının Etkisinin Araştırılması. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Bandura, A. (1977). Self-Efficacy: Toward A Unifying Theory of Behavioral Change. Psychological Review, 84(2), 191-215.
• Bandura, A. (1988). Organizational Applications of Social Cognitive Theory. Australian Journal of Management, 13(2), 275-302.
• Bandura, A. (1989). Human Agency in Social Cognitive Theory. American Psychological Association, 44(9), 1175-1184.
• Bandura, A. (1995). Exercise of Personal and Collective Efficacy in Changing Societies. A. Bandura (Eds.). Self-Efficacy in Changing Societies (pp. 1-45). Cambridge: Cambridge University Press.
• Blustein, D. (1987). Decision-Making Styles and Vocational Maturity: An Alternative Perspective. Journal of Vocational Behavior, 30, 61–71.
• Bozgeyikli, H. (2005). Mesleki Grup Rehberliğinin İlköğretim Okulu 8. Sınıf Öğrencilerinin Meslek Kararı Vermede Kendilerini Yetkin Görme Düzeylerine Etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Budak, G. (2008). Yetkinliğe Dayalı İnsan Kaynakları Yönetimi. İstanbul: Barış Yayınları Fakülteler Kitabevi.
• Coertse, S. ve Schepers, JM. (2004). Some Personality and Cognitive Correlates of Career Maturity. Journal of Indusrial Psychology, 30(2), 56-73.
• Çakar, M. (1997) . Lise Son Sınıf Öğrencilerinin Mesleki Olgunluk Düzeyleri İle Denetim Odağı Düzeylerinin Karşılaştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Çetin, F. (2011). Örgüt İçi Girişimcilikte Öz Yeterlilik Algısı ve Kontrol Odağının Rolü. Business and Economics Research Journal, 2(3), 69-85.
• Çoban, A. E. (2005). Lise Son Sınıf Öğrencilerinin Mesleki Olgunluk Düzeylerinin Yordayıcı Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(10), 39-54.
• Develioğlu, M. (2006). Problem Çözme Becerileri Yüksek ve Düşük Olan Üniversite Öğrencilerinin Karar Verme Stratejilerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Doğan, H. (2011). Ağ Bağlantılı Sınıf Rehberliği Uygulamasının İlköğretim 8. Sınıf Öğrencilerinin Kariyer Gelişim Düzeylerine Etkisi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(3), 1077-1098.
• Doğan, H. ve Kuzgun, Y. (2008). Bilgi Verici Danışmanlık Programının Üniversiteye Giriş Sınavı ve Üniversite Eğitimine İlişkin Yanlış İnançlara Etkisi. Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 292-306.
• Dündar, G. (2010). Kariyer Geliştirme. İnsan kaynakları yönetimi içinde (s.264-294). İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Erdoğmuş, N. (2003). Kariyer Geliştirme Kuram ve Uygulama. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Flouri, E. ve Buchanan, A. (2002). The Role of Work-Related Skills and Career Role Models in Adolescent Career Maturity. The Career Development Quarterly, 51, 36,43.
• Genç, G., Kaya, A. ve Genç, M. (2007). İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğrencilerinin Meslek Seçimini Etkileyen Faktörler. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(14), 49-63.
• Güner, Y. A. (2006). Lise Son Sınıf Öğrencilerinin Karar Stratejilerini Yordayan Bazı Değişkenler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Hamamcı, Z. (2012). Çocuğunuzun Meslek Gelişimine Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz? Anne Baba El Kitabı. Y. Kuzgun, F. Bacanlı (Ed.). Rehberlik ve psikolojik danışmada kullanılan ölçekler içinde (s. 1-24). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• İşgör, İ. Y. ve Sezer, F. (2008). Mesleki Olgunluk Anlayışı Kazandırmaya Yönelik Sınıf İçi Rehberlik Etkinlikleri Program Denemesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(2), 239-252.
• Kaya, A. ve Çivitçi, A. (2007). Okul Psikolojik Danışma ve Rehberlik Programlarının Geliştirilmesi. G. Can (Ed.). Psikolojik danışma ve rehberlik içinde (s.241-269). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Keller, K. (2004). The Relation Between Parental Behavior and The Career Maturity and Self-Efficacy of Young Adolescents. Unpublished Doctoral's Thesis, United States of America: University of India.
• Kesici, Ş. (2002). Üniversite Öğrencilerinin Karar Verme Stratejilerinin Psikolojik İhtiyaç Örüntüleri ve Özlük Niteliklerine Göre Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• King, S. (1989). Sex Differences in A Causal Model of Career Maturity. Journal of Counseling and Development, 68, 208–214.
• Köse, A. (2002). Psikolojik Danışma ve Rehberlik Birinci Sınıf Öğrencilerinin Cinsiyet ve Algılanan Sosyo-Ekonomik Düzey Açısından Psikolojik İhtiyaçları ve Karar Verme Stratejilerinin İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kutlu, M. (2012). Anadolu Ve Genel Lise Öğrencilerinin Çeşitli Değişkenlere Göre Mesleki Olgunluk Düzeylerinin İncelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(1), 23-41.
• Kuzgun, Y. (1992). Karar Stratejileri Ölçeği: Geliştirilmesi Ve Standardizasyonu. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları, 161–170.
• Kuzgun, Y. (2000). Meslek Danışmanlığı Kuramlar Uygulamalar. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kuzgun, Y. (2002). Rehberlik Ve Psikolojik Danışma. Ankara: ÖSYM Yayınları.
• Kuzgun, Y. (2003). Meslek Rehberliği Ve Danışmanlığına Giriş. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kuzgun, Y. (2012). Karar Stratejileri Ölçeği. Y. Kuzgun, F. Bacanlı (Ed.). Rehberlik ve psikolojik danışmada kullanılan ölçekler içinde (s. 9-27). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Kuzgun, Y. ve F. Bacanlı (2012). Lise Öğrencileri İçin Mesleki Olgunluk Ölçeği El Kitabı. Y. Kuzgun, F. Bacanlı (Ed.). Rehberlik ve psikolojik danışmada kullanılan ölçme araçları ve programlar dizisi içinde (s. 1-29). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Lee, K. (2001). A Cross-Cultural Study of The Career Maturity of Korean and United States High School Students. Journal of Career Development, 28(1), 43- 57.
• Leung, S. A. (2008). The Big Five Career Theories. J. A. Athanasou ve R. Van Esboreck (Ed.). International handbook of career guidance içinde (pp. 115-132). Springer Science and Business Media.
• Luszczynska, A., Scholz, U. ve Sachwarzer, R. (2005). The General Self-Efficacy Scale: Multicultural Validation Studies. The Journal of Psychology, 139(5), 439-457.
• Mau, W-C. (2000). Cultural Differences in Career Decision-Making Styles and Self-Efficacy. Journal of Vocational Behavior, 57, 365-378.
• Oğuz, Ö. (2008). Lise Öğrencilerinin Mesleki Olgunluk Düzeylerinin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi (Özel Arı Lisesi Örneği). Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Özgen, H. ve Yalçın. A. (2010). İnsan Kaynakları Yönetimi Stratejik Bir Yaklaşım. Adana: Nobel Kitabevi.
• Pajares, F. (2006). Self-Efficacy During Childhood and Adolescence. F.Pajares ve T. Urdan (Eds.). Self-efficacy beliefs of adolescent içinde (pp. 339-367). United States: Information Age Publishing.
• Patton, W. ve Creed, P. (2003). Predicting Two Components of Career Maturity in School Based Adolecents. Journal of Career Development, 29(4), 277–290.
• Patton, W. ve Creed, P. A. (2001). Developmental Issues in Career Maturity and Career Decision Status. The Career Development Quarterly, 29, 336- 351.
• Patton, W. ve Creed, P. A. (2002). The Relationship Between Career Maturity and Work Commitment in A Sample of Australian High School Students. Journal of Career Development, 29(2), 69-85.
• Post-Kammer, P. (1987). Intrinsic and Extrinsic Work Values and Career Maturity of 9th-And 11th-Grade Boys and Girls. Journal of Counseling and Development, 65, 420-422.
• Powell, D. ve Luzzo, D. A. (1998). Evaluating Factors Associated with The Career Maturity of High School Students. The Career Development Quarterly, 47, 145–158.
• Quigley, N. R. ve Tymon Jr. W. G. (2006). Toward An Integrated Model of Intrinsic Motivation and Career Self-Menagement. Career Development International, 11(6), 522-543.
• Rimm, H. ve Jerusalem, M. (1999). Adaptation and Validation of An Estonian Version of The General Self-Efficacy Scale (ESES). Anxiety, Stress, and Coping: An International Journal, 12(3), 329-345.
• Sahranç, Ü. (2000). Lise Öğrencilerinin Mesleki Olgunluk Düzeylerinin Denetim Odaklarına Göre Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Sauermann, H. (2005). Vocational Choice: A Decision Making Perspective. Journal of Vocational Behavior, 66, 273-303.
• Savickas, M. L. (2001). A Developmental Perspective on Vocational Behaviour: Career Patterns, Salience, and Themes. International Journal for Educational and Vocational Guidance, 49.
• Sekmenli, T. (2000). Lise 1.Sınıf Öğrencilerinin Mesleki Olgunluk Düzeyleri İle Sürekli Kaygı Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Sezer, F. ve İşgör, İ. Y. (2008). Mesleki Olgunluk Anlayışı Kazandırmaya Yönelik Sınıf İçi Rehberlik Etkinlikleri Program Denemesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(2), 239-252.
• Sürücü, M. (2005). Lise Öğrencilerinin Mesleki Olgunluk Ve Algıladıkları Sosyal Destek Düzeylerinin İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Şimşek, H. (2011). Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki Lise Öğrencilerinin Gelecek Beklentileri ve Gelecek Beklentilerini Etkileyen Faktörler. Kurumsal Eğitimbilim Dergisi, 5(1), 90-109.
• Tan, E. (1989). The Career Maturity of Singaporean Adolescents - Where Do We Stand and What Can Be Done?. Asia Pacific Journal of Education, 10(2), 40-50.
• Taşdelen, A. (2002). Öğretmen Adaylarının Farklı Psiko-Sosyal Değişkenlere Göre Karar Verme Stilleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Taşkıran, A. (2008) Meslek Lisesi Öğrencilerinin Okul İklimi Algıları İle Mesleki Olgunluk Düzeyleri Arasındaki İlişki. Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tüz, M. (2003). Kariyer Planlamasında Yeni Yaklaşımlar. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(4), 169-176.
• Uysal, İ. (2013). Akademisyenlerin Genel Öz-Yeterlik İnançları: AİBÜ Eğitim Fakültesi Örneği. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 144-151.
• Uzer, A. S. (1987). Lise Öğrencilerinin Yükseköğretim Programlarını Tercihleri İle Kendi Yetenek, İlgi ve Mesleki Olgunluk Düzeyleri Arasındaki İlişkiler. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Wu, Y-L., Tsai, Y-L. ve Chen, C-W. (2014). Examining The Experiences of Career Guidance, Vocational Self-Concept, and Self-Perceived Employability Among Science Education Majors in Taiwan. Journal of Baltic Science Education, 13(2), 182-190.
• Yazar, A. R. (1997). Genel Lise ve Meslek Lisesi Öğrencilerinin Mesleki Olgunluk Düzeylerinin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yeşilyaprak, B. (2002). Mesleki Rehberlik. G. Can (Ed.). Rehberlik içinde (s. 121-144) Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını.
• Yiğit, A. (2005). Lise Öğrencilerinin Karar Verme Davranışlarının Bazı Değişkenlere Göre Yordanması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Zeren, Ş. G. (1999). Yabancı Dil Ağırlıklı Lise ve Anadolu Lisesi Son Sınıf Öğrencilerinin Mesleki Olgunluk Düzeyleri. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.