Türkiye’de Doktora Mezunu Öğretmenlerin İstihdamı Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2021, Cilt: 29 Sayı: 4, 159 - 172, 30.11.2021

Mehmet Özdoğru , Yılmaz Sarıer , Şengül Uysal , Kürşad Önder Ceylan

https://doi.org/10.24106/kefdergi.796503

Öz

Yapılan bu çalışmanın amacı, doktora mezunu öğretmenlerin görüşleri ışığında, Milli Eğitim Bakanlığının, doktora mezunu öğretmenlerin kariyer yönetimi ve istihdamı konusundaki politika, yaklaşım ve uygulamalarının incelenmesi, ilgili öğretmenlerin beklentilerinin araştırılmasıdır. Bu araştırmada, nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Bu bağlamda araştırma, belli bir olguya veya duruma ilişkin bireysel algı ve perspektiflerin ortaya çıkarılarak yorumlanması esasına dayanan fenomenoloji deseninde yürütülmüştür. Çalışma yapılan görüşmelere katılmayı kabul eden 21 öğretmen ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmada, doktora mezunu öğretmenlerin görüşlerini almak için birebir görüşmeler yapılmıştır. Ulaşılan verilerinin analizinde içerik analizi tekniğinden yararlanılmıştır. Çalışmaya katılan öğretmenler, mevcut istihdamlarından memnun olmadıklarını, yasal mevzuatta sağlanan hakların yetersiz olduğunu bu durumun iş doyumu ve motivasyon düzeylerini olumsuz yönde etkilediğini, kurumsal olarak kendilerine bir değer ve önem verilmediğini, bilgi ve birikimlerinden yeterince yararlanılmadığını, bakanlığın bu konuda yürüttüğü politikaların çok yetersiz olduğunu belirtmişlerdir. Lisansüstü eğitim yapan öğretmenlerin bilgi ve birikimlerine uygun istihdamları sağlanabilir ve özlük hakları geliştirilebilir. Üniversitelerde uygulanan akademik teşvik sistemine benzer bir teşvik sistemi MEB bünyesinde de oluşturulabilir. Uygulama tecrübesi olan doktora mezunu öğretmenlerin, üniversitelerin eğitim fakültelerinde istihdamına yönelik YÖK nezdinde somut adımlar atılabilir. MEB’de çalışan öğretmenlerin özlük hakları, aynı unvana sahip üniversitelerde çalışan akademisyenlerin özlük haklarıyla eşitlenebilir. Liyakate dayalı etkili insan kaynakları yönetimi ile insan kaynağını seçmek, motive etmek, performansını ölçmek ve yükseltmek için gereken düzenlemeler yapılabilir.

Anahtar Kelimeler

öğretmen istihdamı, öğretmen kariyer gelişimi, insan kaynakları yönetimi, eğitim yönetimi, eğitim politikaları

An Evaluation of Employment of PhD Graduate Teachers in Turkey

Öz

Purpose: The aim of this study is to examine the policies, approaches and practices of the Ministry of National Education on career management and employment of PhD graduate teachers and to investigate the expectations of the relevant teachers in light of their opinions.
Design/Methodology/Approach: This research was carried out by qualitative research method. In this context, the research was carried out in the phenomenology pattern based on the interpretation of individual perceptions and perspectives related to a particular phenomenon or situation. The study was carried out with 21 teachers who agreed to participate in the interviews. In the study, face-to-face interviews were conducted individually to get the views of teachers with PhD degrees. Content analysis technique used in the analysis of research data. In order to interpret the phenomenon investigated in the research in a better way, the relevant texts (legistation, vision document etc.) were analyzed using the document analysis technique.
Findings: The teachers who participated in the study stated that they were not satisfied with their current employment, and the rights provided in legal legislation were inadequate. They implied that this situation negatively affected the job satisfaction and motivation levels, and they were not given value and importance institutionally. They also added that they never adequately benefited from their knowledge and that the policies carried out by the ministry on this issue were very inadequate.
Suggestions: Based on the results obtained within the scope of the research, it can be suggested to provide postgraduate teachers' employment in accordance with their knowledge and experience and to improve their personal rights.An incentive system similar to the academic incentive system applied in universities can also be created within the Ministry of Education (MEB). Concrete steps can be taken in the face of HEI for the employment of doctoral graduates with application experience in the faculty of education of universities. The personal rights of teachers working at MEB can be equalized by the personal rights of academicians working in universities with the same title.

Anahtar Kelimeler

teacher employment, teacher career development, human resource administration, educational administration, education policies

Kaynakça

• Adıgüzel, İ., ve İpek, C. (2011). İlköğretim birinci ve ikinci kademe öğretmenlerinin lisansüstü eğitime ilişkin beklentileri. 5-7 Mayıs 2011 Sivas. 10. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu.
• Akçay, R. C. (2005). Öğretmenlik mesleğinin kariyer yönetimindeki değişmelerden kaynaklanan sorunları ve bir kariyer sistemi modeli. Eurasian Journal of Educational Research, 18, 17-27.
• Alabaş, R. (2011). Social studies teachers’ conception of postgraduate education preferences and its contribution to their professions. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 15, 2897-2901.
• Alabaş, R., Kamer, T., ve Polat, Ü. (2012). Öğretmenlerin kariyer gelişimlerinde lisansüstü eğitim: tercih sebepleri ve süreçte karşılaştıkları sorunlar. e-International Journal of Educational Research, 4, 89-107.
• Alhas, A. (2006). Lisansüstü eğitim yapmakta olan Milli Eğitim Bakanlığı öğretmenlerinin lisansüstü eğitime bakış açıları. (Yayınlan¬mamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Altunışık, B. (2010). Öğretmenlerin kariyer hedeflerinin eğitim kurumlarındaki kariyer yönetimi uygulamalarına yansıması üzerine öğretmen algıları. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Argon, T. (2001). İnsan kaynakları yönetimi ilkelerine ilişkin Bolu ve Düzce illeri ilköğretim okulları yönetici ve öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi.(Yayımlanmamış doktora tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Baş, G. (2013). Öğretmenlerin lisansüstü eğitimden beklentileri: Nitel bir araştırma (Niğde ili örneği). Yükseköğretim Dergisi, 3(2), 61-69.
• Baş, E. A. ve Şentürk, İ. (2017). Eğitim kurumları yöneticilerinin görevlendirilmelerine ilişkin yönetmelik hakkında okul yöneticilerinin görüşleri. OMÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(2). 119-143.
• Borich, G. D. (2004). Effective teaching methods. NJ: Pearson.
• Bülbül, T. (2003). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesinde görev yapan öğretim üyelerinin lisansüstü öğretime öğrenci seçme sürecine ilişkin görüşleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 36(1-2), 167-174.
• Can, N. (2002). Değişim sürecinde eğitim yönetimi. Milli Eğitim Dergisi, 155-156, 89-98.
• Can, E. (2016). Öğretmen adaylarının görüşlerine göre öğretmenlik mesleğinin sorunları ve çözüm önerileri. 3. International Eurasian Educational Research Congress (s.1429-1431). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, 31 Mayıs- 3 Haziran 2016, Muğla.
• Çakar, Ö. (1997). Fen bilimleri alanında bilim adamı yetiştirme: Lisansüstü eğitim. Ankara: TÜBA Yayınları.
• Çevik, O., ve Yiğit, S. (2009). Eğitim fakültesi öğrencilerinin profillerinin belirlenmesi-Amasya Üniversitesi Örneği. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 33(1) 89-106.
• Çınkır, S. (2010). İlköğretim okulu müdürlerinin sorunları: Sorun kaynakları ve destek stratejileri. İlköğretim Online, 9(3), 1027-1036.
• Doğusan, F. (2003). İlköğretim okulu yönetici ve öğretmenlerinin öğretmenlerin lisansüstü öğrenimi konusundaki tutumları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale.
• Erdem, A. R. (2010). İlköğretim ve ortaöğretim öğretmenlerinin karşılaştığı ekonomik sorunlar ve bu ekonomik sorunların performanslarına etkisi konusundaki görüşleri. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 270-287.
• Ertürk, A. (2020). 2023 Eğitim Vizyonu: Sorunlara çare mi? Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 48, 321-345. European Commission, (2013). Study on policy measures to improve the attractiveness of the teaching profession in Europe. Volume I. Final report.
• Grix, J. (2010). The foundations of research. London: Palgrave Macmillan.
• Karaköse, T. (2005). Öğretmen gereksinimleri ve motivasyon. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, 6(69), 31-34.
• Karakütük, K. (2000). Öğretmenlerin lisansüstü öğretimi konusunda yönetici ve öğretmenlerin görüşleri. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi,12, 193-209.
• Kaygısız, Ö. (2014). İnsan kaynakları yönetimi uygulamalarına yönelik çalışan algılarının, iş tatminine ve örgütsel bağlılığa etkileri: Kamu kesiminde bir araştırma. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gebze Teknik Üniversitesi, Kocaeli.
• Kets de Vries, M. (2007). Liderliğin gizemi. İşletmelerde liderlik davranışı. (Çev. Zülfü Dicleli). Türkiye Metal Sanayicileri Sendikası Yay. İstanbul.
• Konan, N., Bozanoğlu, B. ve Çetin R. B. (2017). Okul Müdürü Görevlendirmeye İlişkin Müdür Görüşleri. Turkish Online Journal of Qualitative Inquiry (TOJQI), 8(3), 323-349.
• Kuş, E. (2003). Nicel–nitel araştırma teknikleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• MEB (2001). 21. yüzyıla girerken Türk eğitim sisteminin ihtiyaç duyduğu çağdaş öğretmen profili. MEB Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı, Ankara: MEB Basımevi.
• MEB (2005). Öğretmenlik kariyer basamaklarında yükselme yönetmeliği. http://mevzuat.meb.gov.tr/dosyalar/450.pdf, web adresinden 5 Şubat 2020 tarihinde erişilmiştir.
• MEB (2017). Öğretmen strateji belgesi 2017-2023. Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü. http://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_06/09140719_Strateji_Belgesi_Resmi_Gazete _sonrasY_ilan.pdf, web adresinden 12Aralık 2019 tarihinde erişilmiştir.
• MEB (2018). 2023 Eğitim Vizyonu.http://2023vizyonu.meb.gov.tr/doc/2023_EGITIM_VIZYONU.pdf web adresinden 12Aralık 2019 tarihinde erişilmiştir.
• MEB (2020). 2019 yılı idare faaliyet raporu. https://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2020_03/12144540_28191618_Milli_EYitim_BakanlYYY_2019_YYlY_Ydare_Faaliyet_Raporu_28.02.2020.pdfweb adresinden 5 Şubat 2020 tarihinde erişilmiştir.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma (Çev.Editörü: Selahattin Turan). Nobel. Ankara.
• Miles, M. B.,& Huberman, A.M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. (2nd Edition). Calif. : SAGE Publications.
• Moore, K.D. (2005). Effective instructional strategies. CA: Sage Publications.
• Nayır, F. (2011). Eğitim bilimleri alanında lisansüstü öğrenim görmekte olan müfettiş, okul yöneticisi ve öğretmenlerin sorunları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, yıl: 2011, cilt: 44, sayı: 2, 199-222.
• Neuman, W. L. (2008). Toplumsal araştırma yöntemleri: Nicel ve nitel yaklaşımlar (Cilt 1) (S. Özge, Çev.). İstanbul: Yayın odası.
• Oluk, S., ve Çolak, F. (2005). Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı okullarda öğretmen olarak çalışan lisansüstü öğrencilerinin karşılaştıkları bazı sorunlar. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, Özel Sayı:1, 141-144
• On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023). (2019). Resmî Gazete (Sayı: 30840 (Mükerrer)).
• https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/07/20190723M1-1-1.pdf, web adresinden 5 Şubat 2020 tarihinde erişilmiştir Ostinelli, G. (2009). TeacherEducation in Italy, Germany, England, Sweden and Finland. European Journal of Education Research, Development and Policy, 44(2), 291-308.
• Özmen, F., ve Kömürlü, F. (2010). Eğitim örgütlerinde yönetici seçme ve atamada yaşanan sorunlar ve yönetici görüşleri temelinde çözüm önerileri. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 2(1), 25-33.
• Patton, M. Q. (2014). Qualitative research & evaluation methods integrating theory and practice (Fourth Edition), Sage Publications, Thousand Oaks, CA.
• Sabancı, A. (2011). Lisansüstü öğrenim gören öğretmenlerin öğrenimlerine yönelik karşılaştıkları sorunlar. Bu sorunlarla baş etme yöntemleri ve beklentileri. V. Lisansüstü Eğitim Sempozyumu. 7-8 Ekim 2011, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Sabuncuoğlu, Z., 2000. İnsan kaynakları yönetimi. Bursa: Ezgi Kitapevi Yayınları.
• Sayın, S. (2005). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine karşı tutumları ve mesleki benlik saygılarının incelenmesi. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 19, 271-282.
• Toprak, E., ve Taşğın, Ö. (2017). Öğretmenlerin lisansüstü eğitim yapmama nedenlerinin incelenmesi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 7(13), 599-615.
• Turhan, M., ve Yaraş, Z. (2013). Lisansüstü programların öğretmen, yönetici ve denetmenlerin mesleki gelişimine katkısı. Elektronik Sosyal Bilgiler Dergisi,12(43), 200-218.
• Ülker, G. (1997). Kamu personel yönetimi. Bolu: A.B.Ü. Yayınları.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.