Kentsel Dönüşüm Projelerinin Tipolojik Sürekliliğe Etkisi: Bursa Doğanbey Kentsel Dönüşüm Projesi

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: 4, 2049 - 2087, 15.12.2022

Lale Görgülü , Çağla Görgülü

https://doi.org/10.35674/kent.976714

Cited By: 1

Öz

Devingen olan kentler değişen koşullara uyum sağlamak amacıyla kendiliğinden veya bir müdahale ile dönüşmektedir. Gerçekleşen kentsel dönüşüm ile mekânsal organizasyona yeni kentsel kompozisyonlar ve fonksiyonlar dâhil olmaktadır. Üretilen tipolojiler kentsel morfoloji bağlamında süreç tipolojisini etkilemektedir. Araştırmanın amacı, müdahale edilen kentsel dokunun tipolojik süreç ve süreklilik çerçevesinde komşuluğunda bulunan kentsel dokular ile karşılaştırmalı olarak incelenmesidir. Tipolojik süreç kentsel dönüşüm uygulamalarına planlama ilkeleri ve tasarım kodları sunarken; kentsel dönüşüm projeleri ise süreç tipolojisini radikal olarak değiştirme riskine sahip olabilmektedir. Bu etkileşim doğrultusunda araştırmanın yöntemi mimari tip ve kentsel morfoloji arasındaki ilişkiyi inceleyen tipo-morfolojik yaklaşım olarak belirlenmiştir. Müdahale edilen kentsel dokunun tipolojik sürekliliğe etkisinin inceleneceği araştırmada, tarihi kent merkezinin tipolojik geçiş bölgesinde yer alan ve dönüşüm sonrası ürettiği kentsel doku ile ikonik bir örnek olan Bursa Doğanbey Kentsel Dönüşüm Projesi ele alınmıştır. Araştırmanın bağlamını Bursa Tarihi Kent Merkezi, Reyhan ve Doğanbey geleneksel kent dokuları oluşturmaktadır. Tarihi kent merkezi ve çevresinde uygulanacak her türlü müdahalede tipolojik referanslar, kentsel dokudaki bütünlüğün sağlanması ve tarihi kent merkezi siluetinin korunması açısından önem taşımaktadır. Araştırma sonucunda kentsel dönüşüm projesinin tiplerin evrimleşmesinde yarattığı keskin kırılma ile tipolojik süreksizliğe, dönüştürdüğü boşluk-hacim ilişkisiyle tarihi kentsel dokuya aykırı ölçek farklılığına ve mimarlık kültüründe meydana getirdiği değişim ile kentsel belleğin zarar görmesine neden olup kentsel morfolojiyi etkilediği görülmektedir. Sonuç olarak tarihi kent merkezleri ve çevresinde gerçekleşen kentsel dönüşüm projelerinin hem tipolojik süreci referans alması gerekliliği hem de tipolojik süreci yönlendirici unsurlardan biri olduğu çalışmanın bilime katkısını ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kentsel dönüşüm, kentsel morfoloji, tipo-morfolojik yaklaşım, kentsel bellek, Doğanbey

Teşekkür

Araştırma alanına ilişkin verileri bizlerle paylaşan Osmangazi Belediyesi'ne, desteğini esirgemeyen sevgili meslektaşımız Tuğba Yelkovan'a ve bu çalışmanın gelişmesine katkı sağlayan görüşlerinden dolayı değerli hocamız Doç. Dr. Dalya Hazar Kalonya’ya teşekkür ederiz.

The Effect of Urban Transformation Projects on Typological Continuity: Bursa Doğanbey Urban Transformation Project

Öz

Dynamic cities are transforming spontaneously or with an intervention in order to adapt to changing conditions. With the urban transformation which has taken place, new urban compositions and functions are included in the spatial organization. The typologies produced affect the process typology in the context of urban morphology. The aim of the research is to examine the intervened urban pattern in comparison with the urban patterns located in its neighbourhood within the framework of typological process and continuity. While the typological process provides planning principles and design codes to urban transformation applications, urban transformation projects may have the risk of radically changing the process typology. In accordance with this interaction, the research method was determined as typo-morphological approach that examines the relationship between architectural type and urban morphology. In the research, Doganbey Urban Transformation Project which has intervened to typological continuity will be examined. It is located in the typological transition zone of historical city centre and, it is iconic because of produced urban pattern after urban transformation. The context of the research includes Bursa Historical City Centre, Reyhan and Doganbey traditional urban patterns. Typological references are important for ensuring the integrity of the urban pattern and preserving the silhouette of the historic city center in all kinds of interventions to be applied in and around the historic city center. As a result of the research, it is seen that urban transformation Project with the sharp break it created in the evolution of types causes typological discontinuity, with the gap-bulk relationship it transforms causes a scale difference that contradicts the historical urban pattern and the damage to urban memory with the change it causes in architectural culture and thus affects urban morphology. As a result, the necessity of urban transformation projects taking place in and around historical city centers to take the typological process as a reference and that it is one of the guiding elements of the typological process reveals the contribution of the study to science.

Anahtar Kelimeler

Urban transformation, urban morphology, typo-morphological approach, urban memory, Doganbey

Kaynakça

• Bilsel, C. (2015). Kent Tarihi Araştırmalarında Mekânbilimsel Bir Yaklaşım: Batı’da ve Türkiye’de Kentsel Morfoloji Çalışmalarının Öncülleri. Türkiye Kentsel Morfoloji Sempozyumu: Temel Yaklaşımlar ve Teknikler Bildiriler Kitabı, MEÜ, 59-77.
• Bilsel, C. (2018). Kent Mekânlarının Yeniden Üretiminde Kentsel Morfoloji ve Kent Mimarlığı Yaklaşımı: Paris Örneği. II. Kentsel Morfoloji Sempozyumu: ‘‘Değişkent’’ Değişen Kent, Mekân ve Biçim Bildiriler Kitabı, İTÜ, 35-56.
• Birik, M. (2015). Kentsel Morfolojiye Bütüncül Yaklaşım. Türkiye Kentsel Morfoloji Sempozyumu: Temel Yaklaşımlar ve Teknikler Bildiriler Kitabı, MEÜ, 534-546.
• Caniggia, G., Maffei, G. L. (2001) [1979]. Architectural Composition and Building Typology: Interpreting Basic Building. Firenze: Alinea.
• Cataldi, G. (1998). Designing in Stages; Theory and Design in the Typological Concept of the Italian School of Saverio Muratori. In Typological Process and Design Theory. Attilio Petruccioli (ed). Cambridge, Massachusetts: Aga Khan Program for Islamic Architecture.
• Cömert, N., Hoşkara, Ş. (2018). Tipo-morfolojik Analiz Yöntemi: CMC Endüstri Bölgesi Örneklem Çalışması, Kuzey Kıbrıs. II. Kentsel Morfoloji Sempozyumu: ‘‘Değişkent’’ Değişen Kent, Mekân ve Biçim Bildiriler Kitabı, İTÜ, 257-270.
• Cömert, N., Hoşkara, Ş. (2021). Typo-morphological Assessment of Ludlow and Famagusta Old Town. Journal of Design for Resilience in Architecture and Planning, 2(2), 170-186.
• Çakıcı Alp, S. (2009). 100 Yıllık Planlama Sürecinde Bursa Ticaret Merkezi’nin Değişimi ve Koru(N)ma Kararları (1890-1990). ODTÜ, Dosya Tarihi Çevrede Koruma: Yaklaşımlar, Uygulamalar-2, 20-29.
• Çam, Y. (2019). Bursa'nın Kentsel Yapı Kültüründeki Dönüşüm. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(2), 259-274.
• Çubukcuoğlu, B. (2013). Bursa Doğanbey Kentsel Dönüşüm Projesinin Tarihi Kent ve Kullanıcı Kimliği Üzerine Etkileri. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Duman, S. (2020). Kentsel Dönüşüm Projelerinin Mekânsal Etkilerinin Coğrafi Açıdan Analizi (Bursa İli Nilüfer İlçesi Ataevler Mahallesi Örneği), Yüksek Lisans Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Durmuşoğlu, C., Ünlü, T. (2021). Adana’da Konut Alanlarının Döngüsel Gelişimi: Oluşum, Birikim ve Dönüşüm Dönemleri. III. Kentsel Morfoloji Sempozyumu: Kent Morfolojileri Kentsel Form Araştırmalarında Çok Boyutlu Yaklaşımlar Bildiri Özetleri, ODTÜ, 3-5 Mayıs 2021.
• Eriçok, A. K. (2015). Bursa’nın Kentleşme Sürecinde Yapılan Planlama Çalışmaları ve Kentsel Dönüşüm Uygulamalarının Tarihi Kent Merkezinin Gelişimine Etkileri. I. Uluslararası Kent Araştırmaları Kongresi, 2015, ss. 780-803.
• Erol, Ö. S. (2019). Kent Belleğinin Değişkenleri ve Mekânın Algısına Etkisi. Mimaran, 31–38.
• Esen, K. B. 2021 Yılı Kentsel Dönüşüm Uzmanlığı Eğitimi Ders Sunusu.
• Görgülü, Ç., Görgülü, L. (2021). İklim Değişikliğine Eko-Morfolojik Yaklaşım: Kentsel Çeper Kuşak Alanları. JENAS Journal of Environmental and Natural Studies, 3(1), 72-99.
• Görgülü, Z. (2009). Kentsel Dönüşüm ve Ülkemiz. TMMOB İzmir Kent Sempozyumu, 769-780.
• Gür, M., Dostoğlu, N. (2016). Bursa Doğanbey Üzerinden Kentsel Dönüşümde Yaşam Kalitesinin Tartışılması. Megaron, 11(1), 89-105. DOI: 10.5505/MEGARON.2016.89410
• Gürer, T. K. (2016). Tipomorfoloji: Kentsel Mekânın Yapısını Anlamak. İDEALKENT, 7(18), 8-21.
• III. Kentsel Morfoloji Sempozyumu – Kent Morfolojileri: Kentsel Form Araştırmalarında Çok Boyutlu Yaklaşımlar | Türkiye Kentsel Morfoloji Araştırma Ağı | 3-5 Mayıs 2021 | ODTÜ, Ankara (Wordpress.Com) (Erişim Tarihi: 20.10.2021).
• İlhan, C., Ediz, Ö. (2019). Kent Dokusu Morfolojik Değişiminin Fraktal Geometri Aracılığıyla Hesaplanması: Bursa Örneği. Mimarlık ve Yaşam, 4(1), 117-140. DOI: 10.26835/my.546927.
• Kaprol, T. (2002). Cumhuriyet Sonrası 1930-1950 Yılları Arasında Bursa’da Mimari Gelişim. Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, Cilt 7, Sayı 1, 171-184.
• Kropf, K. (2009). Aspects of Urban Form. Urban Morphology, 13(2), 105.
• Milli Savunma Bakanlığı Harita Genel Müdürlüğü. (Erişim Tarihi: 22.10.2021)
• Moudon, A. V. (1997). Urban Morphology As An Emerging Interdisciplinary Field. Urban Morphology, 1(1), 3-10.
• Oğuz, M. (1999). Bursa Tarihi Kent Merkezi ve Yakın Çevresini Oluşturan MİA Alt Bölgesi (Hanlar Bölgesi-Reyhan-Kayhan) İşlevsel, Mekansal ve Mimari Analizi. Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Osmangazi Belediyesi Planlama Bürosu Arşivi. (Erişim Tarihi: 23.06.2021)
• Parlak Temizel, N., Bilsel, C. (2021). İtalyan Tipo-Morfoloji Ekolünde Tip ve Tipoloji Kavramları. III. Kentsel Morfoloji Sempozyumu | Kent Morfolojileri: Kentsel Form Araştırmalarında Çok Boyutlu Yaklaşımlar, Ankara, Türkiye, 3-5 Mayıs 2021, 127-141.
• Sınmaz, S., Özdemir, H. A. (2016). Türkiye Şehir Planlama Pratiğinin Kentsel Morfoloji ve Tipoloji Üzerindeki Etkileri, Siverek Kenti İçin Bir Değerlendirme. İDEALKENT, 7(18), 80-115.
• Stojanovski, T., Axelsson, O. (2018). Typo-Morphology and Environmental Perception Of Urban Space. XXV ISUF Uluslararası Konferansı "Kentsel Biçim ve Sosyal Bağlam: Geleneklerden En Yeni Taleplere" Bildirileri, Krasnoyarsk, 5-9 Temmuz 2018.
• Şahin, B. B., Saban, F. D. (2020). Adana Tarihi Kent Merkezinde Morfolojik Bir Okuma: Abidinpaşa Caddesi Örneği. İDEALKENT, 11(30). DOI:10.31198/idealkent.676421.
• Uyan, A. (2008). Kent Merkezlerindeki Konut Alanlarında Çöküntüleşme ve Dönüşüm “Bursa Doğanbey Kentsel Dönüşüm Projesi Örneği”. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ünlü, T. (2006). Mersin’de Değişen Kentsel Mekân: Çamlıbel’de Morfolojik Değişim. Megaron, 1(4), 178.
• Ünlü, T. (2018). Mekânın Biçimlendirilmesi ve Kentsel Morfoloji. II. Kentsel Morfoloji Sempozyumu: ‘‘Değişkent’’ Değişen Kent, Mekân ve Biçim Bildiriler Kitabı, İTÜ, 59-70.
• Ünlü, T., Baş, Y. (2015). Mersin’de Morfolojik Süreçlerin Değerlendirilmesi. Türkiye Kentsel Morfoloji Sempozyumu: Temel Yaklaşımlar ve Teknikler Bildiriler Kitabı, MEÜ, 14-31.
• URL 1: http://osmangazi.bel.tr/tr/proje/doganbey-sivil-mimari-yapilarin-restorasyonu (Erişim Tarihi: 22.05.2021)
• URL 2: https://www.bursa.bel.tr/dosyalar/resimler/meclis_imar/107_Plan_deg_Doganbey.jpg (Erişim Tarihi: 30.05.2021)
• URL 3: https://rayhaber.com/2021/10/bursanin-tarihi-hanlar-bolgesi-yeniden-eski-dokusuna-kavusuyor/ (Erişim Tarihi: 17.10.2021)
• URL 4: https://www.academia.edu/38888001/Cumhuriyet_D%C3%B6neminde_Bursa (Erişim Tarihi: 30.11.2021)
• URL 5: https://www.academia.edu/28920692/BURSANIN_TAR%C4%B0H%C4%B0NDE_%C3%9C%C3%87_AYRI_D%C3%96N%C3%9C%C5%9E%C3%9CM_D%C3%96NEM%C4%B0 (Erişim Tarihi: 30.11.2021)
• URL 6: https://www.bursa.bel.tr/haber/hanlar-bolgesi-gercek-kimligini-buluyor-30562 (Erişim Tarihi: 25.01.2022)
• URL 7: https://www.haberler.com/iki-fotograf-arasindaki-37-fark-14593911-haberi/ (Erişim Tarihi: 25.01.2022)
• URL 8: https://www.bursa.bel.tr/dosyalar/resimler/meclis_imar/105_100000_lekli_plan_deBursa_hkmler_tarm_ve_orman__onama_snrl_tm_1003_2014onayl.pdf (Erişim Tarihi: 25.01.2022)
• URL 9: https://www.academia.edu/36535410/Aldo_Rossi_The_Architecture_of_the_city (Erişim Tarihi: 20.12.2021)
• URL 10: https://www.arkitera.com/proje/satin-alma-bursa-hanlar-bolgesi-carsibasi-kentsel-tasarim-proje-yarismasi-6/ (Erişim Tarihi: 02.02.2022)
• URL 11: http://urbanmorphology.org/online_unlimited/pdf2003/200371_19-34.pdf (Erişim Tarihi: 12.01.2022)
• URL 12: https://www.olay.com.tr/wp-content/uploads/2017/12/130555-480x241.jpg (Erişim Tarihi: 25.07.2022)