An Assessment on Physical Components Creating Traditional Street Character of Bahtiyar Slope and Hacı Osman Street

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: 3, 1246 - 1267, 26.09.2022

Şule Kısakürek , Esra Abacıoğlu Gitmiş

https://doi.org/10.35674/kent.1012116

Öz

Rapid population growth, industrialization, changes in social life conditions, unconscious interventions and restorations, inadequate protection plans, and rapid technological developments lead to identity confusion in the cities. As a result of this uncontrolled urbanization and efforts to adapt to modernity, historical places and textures reflecting the spatial identity of cities are being destroyed. Accordingly, the traditional street patterns of our cities tend to deteriorate. Traditional streets of Kahramanmaraş are not also different from this situation. With the concept of identity in recent years, local governments have increased efforts to revive the history of cities. This situation increases the necessity of including other physical components that make the historical artifacts more understandable visually and culturally in the preservation and restoration works of traditional urban spaces and residences. In this context, the study is based on an overview of the physical components that contribute to the formation of the characters of Bahtiyar Slope and Hacı Osman Street, the two most prominent examples in the traditional streets of Kahramanmaraş and the determination of characteristics of related components. The method of the study consists of three stages. First of all, a detailed literature review was carried out on the physical components determining the character of the streets. In these scans, it has revealed that the layout of the house-courtyard/garden-street is the most expressive among the components that make up the traditional street character. In the second stage of the study, the quality and quantity of the physical components of the research area were determined. In the last stage, the relationships of the physical components contributing to the traditional street texture are evaluated. As a result of the study, it has been determined that the traditional street texture of Kahramanmaraş is shaped by the historic houses and their courtyard/garden-street orders. The most important physical component characterizing this texture is the door (86%).

Anahtar Kelimeler

Traditional Street Texture, Historical Texture, Courtyard/Garden, Kahramanmaraş, Cultural Landscape

Geleneksel Sokak Karakterini Oluşturan Fiziksel Bileşenlerin Bahtiyar Yokuşu ve Hacı Osman Sokak Üzerinden Değerlendirilmesi

Öz

Hızlı nüfus artışı, sanayileşme, sosyal yaşam koşullarındaki değişimler, bilinçsiz müdahale ve restorasyonlar, koruma amaçlı imar planlarının yetersiz olması ve hızlı teknolojik gelişmeler kentlerde bir kimlik kargaşasının oluşmasına yol açmaktadır. Bu kontrolsüz kentleşme ve yenidünya şartlarına uyum sağlama çabası sonucunda kentlerin mekânsal kimliğini yansıtan dokularda tahribatlar yaşanmaktadır. Buna bağlı olarak kentlerimizin geleneksel sokak dokuları da bozulma eğilimine girmektedir. Kahramanmaraş’ın geleneksel sokaklarında da bu bozulma gözlenebilir. Son yıllarda kimlik kavramının gündemde olması ile, yerel yönetimlerin kentlerin tarihini canlandırmak üzere yaptıkları çalışmalarda bir artış söz konusudur. Bu durum, geleneksel kentsel mekân ve konutların koruma ve onarım çalışmalarına görsel ve kültürel açıdan daha anlaşılabilir olmasını sağlayan diğer fiziksel bileşenlerin dâhil edilmesi gerekliliğini arttırmaktadır. Bu bağlamda çalışma, Kahramanmaraş’ın geleneksel sokaklarının en belirgin iki örneği olan Bahtiyar Yokuşu ve Hacı Osman Sokak karakterlerinin oluşumuna katkıda bulunan fiziksel bileşenlerin ve niteliklerinin belirlenmesi üzerine kurgulanmıştır. Çalışmanın yöntemi üç aşamadan oluşmaktadır. Öncelikle çalışma kapsamında, sokakların karakterini belirleyen fiziksel bileşenler hakkında detaylı bir literatür taraması gerçekleştirilmiştir. Bu taramalarda, konut-avlu/bahçe-sokak düzeninin geleneksel sokak karakterini oluşturan bileşenler arasında en dışavurumcu unsurlar olduğu ortaya çıkmaktadır. Çalışmanın ikinci aşamasında, araştırma alanının fiziksel bileşenlerinin nitelik ve nicelikleri belirlenmiştir. Son aşamada ise, geleneksel sokak dokusuna katkıda bulunan fiziksel bileşenlerin ilişkileri değerlendirilmiştir. Çalışma sonucunda Kahramanmaraş’ın geleneksel sokak dokusunu tarihi konutlar şekillendirmekte olup bu dokuyu karakterize eden en önemli fiziksel bileşenin ise kapı (%86) olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Geleneksel Sokak Dokusu, Tarihi Doku, Avlu/Bahçe,, Kültürel Peyzajlar, Kahramanmaraş

Kaynakça

• ABACIOĞLU GİTMİŞ, E., (2021). Tarihi Dokudaki Bitkisel Materyalin Kent Kimliği ile İlişkisinin Kentsel Gelişim Süreci İçerisindeki Değişiminin İncelenmesi. Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 517s.
• ALEXANDER, C., ISHIKAWA, S., SILVERSTEIN, M., JACOBSON, M., FILKSDAHL-KING, I., ANGEL, S., (1977). A Pattern Language: Towns, Buildings, Construction. Oxford University Press, Oxford, UK.
• ADANIR, F., (1989). Kahramanmaraş’ta Şehircilik. Kahramanmaraş Dergisi, 69. yıl özel sayısı, Ankara.
• AKDOĞAN, G., (1995). Dünden Bugüne Bahçe Kültürümüz. Sanat Dünyamız, 3 Aylık Kültür Dergisi, 58:7-14. Yapı Kredi Yayınları, İstanbul. ISBN:1300–2740.
• AKMAN, K., (2020). Kent Meydanlarının Önemi ve Değişen İşlevi. Akademik Düşünce Dergisi, 1:17-33.
• BİLGİN, N., (2010). Sosyal Düşüncede Kent Kimliği. İDEALKENT, 2(3):20-47. (Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/idealkent/issue/36633/417042).
• CANSEVER, T., (2016). Osmanlı Şehri, İstanbul. Timaş Yayınları.
• ÇELİK, D., (2004). Kentsel Peyzaj Tasarımı Kapsamında Tarihi Çevre Yenileme Çalışmalarının Peyzaj Mimarlığı Açısından Araştırılması: Beypazarı Örneği. Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Ankara, 235s.
• ÇINAR, S. ve KIRCA, S., (2010). Türk Kültüründe Bahçeyi Algılamak. Journal of the Faculty of Forestry, Istanbul University, 60(2):59-68.
• ERDOĞAN, E., (1996). Anadolu Avluları Özellik ve Düzenleme İlkeleri Üzerinde Karşılaştırmalı Bir Araştırma. Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi, 547s.
• ERDÖNMEZ, E., (2014). “Kamusal Alanların Biçimlenmesi”, İTÜ Vakıf Dergisi, 63:14-19.
• GOOGLE EARTH PRO, (2020). Uydu Görüntüsü.
• ERTUĞRUL, Ö., (1983). Türk Bahçe Düzenleme Sanatı. Türkiyemiz.14(39):35-39.
• ICOMOS, (2021). International Council on Monuments and Sites. http://icomos.org.tr (Erişim tarihi: 23.02.2021).
• İNALCIK, H. ve ARI, B., (2005). “Türk-İslam-Osmanlı Şehirciliği ve Halil İnalcık’ın Çalışmaları”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 3(6):27-56.
• JACOBS A. B., (1993). Great Streets. The Mit Press.
• KARTAL, B., (2009). İstanbul‟daki Tarihi Saray Bahçelerinin Peyzaj Mimarlığı Açısından İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, s:239, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• KORKUT, A., (1992). Peyzaj Mimarlığı. Hasad Yayıncılık, İstanbul.
• KRIER, R., (1979). Urban Space. New York: Rizolli.
• KUDEB, (2012). Kahramanmaraş Beylik ve Osmanlı Dönemi Sivil Mimarlık Eserleri. Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi Yayınları, Kahramanmaraş.
• KÜRKÇÜOĞLU E. ve OCAKÇI M., (2015). Kentsel Dokuda Mekânsal Yönelme Üzerine Bir Algı-Davranış Çalışması: Kadıköy Çarşı Bölgesi. Megaron, 10(3):365-388.
• MEHTA (2013). A review of the Street, a Quintessential Social Public Space. Journal of the American Planning Association, 80(2):191.
• MERDOĞLU BİLALOĞLU, G.A., 2004. Kahramanmaraş’taki Tarihi Konutlarda Türk Bahçe Kimliğinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 308s.
• MOUGHTIN, J. C. (2006). Urban Design: Green Dimensions. Routledge.
• MUTLU, A., (2018). “Çıkmaz Sokak Kent Kültürü”. Toki Haber Dergisi, 100:36-38.
• RAPOPORT, A., (1990). History and Precedent in Environmental Design. Plenum Press.
• RELPH, E., (1976). Place and Placelessness. London, UK: Pion.
• ŞİŞMAN, E.E. ve GÜLTÜRK, P., (2015). Tarihi Perspektifte Bahçe Sanatının Gelişmesi ve Sınırlayıcıları. 9. Uluslararasi Sinan Sempozyumu Bildiri Kitabı, 185-192.
• TÜREL, E. ve SÖNMEZ TÜREL, H., (2006). İlkçağlardan Günümüze Anadolu’da Açık Mekânın Evrimi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 3(2):187-195. (Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/jotaf/issue/19057/201572).
• UNESCO, (2019). Peyzaj Tavsiye Kararı. https://www.unesco.org.tr/Pages/590/176 (Erişim Tarihi: 26.04.2020).
• WAN NORISMA WAN I., NOR HASLINA J., FADLI A. and ELINA M. H., (2019). Character of Traditional Street: An Overview of Physical Components Associated with Building, Landscape and Street Pattern in Royal Town. 2nd International Conference on Architecture and Civil Engineering.