Examination of Mardin High School, One of the Buildings of the First National Architectural Period, in Terms of Regional Differences

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 6, 2282 - 2296, 15.11.2024

Emine Ekinci Dağtekin , Sultan Saylık

https://doi.org/10.35674/kent.1490643

Öz

The military schools opened in the Ottoman Empire from 1773 onwards influenced the shaping of modern educational structures. In 1856, with the Edict of Reform, which was proclaimed to protect the rights of non-Muslims, the opening of sbyan schools outside Istanbul and schools that would serve non-Muslims' own communities were accelerated. In 1869, with the General Education Regulation, educational institutions were reorganized as iptidai (primary schools), rüşdiye (secondary schools) and idadi (secondary schools), idadi sultani (high schools). The Idadi Schools, which were opened after the Sıbyan Mektebi and Rüştiyes, started education as preparatory schools created to train students for military schools, and later transformed into secondary education. The first idadi school was opened in 1873 in the same building as Darülmaarif and some of the Darülmaarif students enrolled in the idadi school. The aim of the idadi schools was for Muslim and non-Muslim students to be educated together, to mix and to be educated with a common culture. During the Ottoman Empire, 109 idadi schools were established until the end of the reign of Abdulhamid II. In this study, the plan and façade features of the Mardin Idadi School, built by the Armenian architect Lole in 1900 in Mardin, are analyzed. Within the scope of the study, Mardin Idadi Mektebi, located in the Southeastern Anatolia Region, is compared with the recently built idadi schools of Balıkesir, Kırklareli, Konya and Aksaray. Through the examples selected from regions with different geography, culture, climate and topographical data from the center to the provinces, similarities and differences in terms of period characteristics and the effect of local elements including the culture, materials and construction techniques of the region where they were built were revealed.

Anahtar Kelimeler

National Architecture, idadi, Mardin Idadi School, facade, plan

Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi Yapılarından Mardin İdadi Mektebi’nin Bölgesel Farklılıklar Bakımından İncelenmesi

Öz

Osmanlı İmparatorluğu'nda 1773 yılından itibaren açılan askeri okullar, modern eğitim yapılarının biçimlenmesini etkilemiştir. 1856 yılında gayrimüslümlerin haklarının korunması için ilan edilen Islahat Fermanı ile birlikte İstanbul dışında sıbyan mekteplerinin ve gayrimüslümlerin kendi cemaatlerine hizmet verecek okulların açılmasına hız verilmiştir. 1869 yılında Umumi Maarif Nizamnamesi ile eğitim kurumları iptidai (ilkokullar), rüşdiye (ortaokul) ve idadi (ortaokul), idadi sultani (liseler) olmak üzere yeniden düzenlenmiştir. Sıbyan Mektebi ve Rüştiyelerden sonra açılan İdadi Mektepleri askeri okullara öğrenci yetiştirmek amacıyla oluşturulan hazırlık okulları olarak eğitime başlamış, daha sonra ortaöğretime dönüşmüştür. İlk idadi mektebi 1873 yılında Darülmaarif ile aynı binada açılmış ve Darülmaarif öğrencilerinin bir kısmı idadi okuluna kaydolmuştur. İdadiler ile müslüman ve gayrimüslim öğrencilerin birlikte eğitim alarak kaynaşmaları ve ortak bir kültürle eğitim almaları amaçlanmıştır. Osmanlı İmparatorluğu döneminde, İkinci Abdulhamit döneminin sonlarına kadar 109 idadi mektep kurulmuştur. Bu çalışmada Mardin’de 1900 yılında Ermeni asıllı mimar Lole tarafından inşa edilen Mardin İdadi Mektebi’nin plan ve cephe özellikleri incelenmiştir. Çalışma kapsamında, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde bulunan Mardin İdadi Mektebi ile yakın dönemde inşa edilen Balıkesir, Kırklareli, Konya ve Aksaray idadi mektepleri karşılaştırılmıştır. Karşılaştırmada merkezden taşraya doğru farklı coğrafya, kültür, iklim ve topoğrafik verilere sahip bölgelerden seçilen örnekler üzerinden, dönem özellikleri bakımından benzerlik, farklılık ve inşa edildikleri bölgenin kültür, malzeme ve yapım tekniğini içeren yöresel unsurlarının etkisi ortaya konulmuştur.
Anahtar kelimeler: Ulusal Mimarlık, İdadi, Mardin İdadi Mektebi.

Anahtar Kelimeler

Ulusal Mimarlık, İdadi, Mardin İdadi Mektebi

Kaynakça

• Akyüz, Y. (2011), “Osmanlı Döneminden Cumhuriyete Geçilirken Eğitim Öğretim Alanında Yaşanan Dönüşümler”, Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, Cilt: 1, S: 2, Ankara
• Aslanoğlu, İ. (2001). Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı, 1923-1938. ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları. Ankara.
• Aydın, Ö. (2012). Sultan II. Abdülhamit Dönemi Yapılarında İmparatoru/İmparatorluğu Temsil Eden Semboller. Mimarlık. no.364, 74-78.
• Balcı, A. (2022). Trakya Bölgesi I. Ulusal Mimarlık Dönemi Yapıları (Edirne, Tekirdağ, Kırklareli). Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi. Sakarya.
• Başkan, S. (2016). Türk Modernleşmesi ve Erken Cumhuriyet Döneminin ‘Milli Mimarlığı'. Electronic Turkish Studies. 11(13).
• Bozdoğan, S., 2002. Modernizm ve Ulusun İnşası: Erken Cumhuriyet Türkiye’sinde Mimari Kültür. Metis Yayıncılık. İstanbul.
• Çağlayan, M. (2023). Yok Olan Kültürel Miras: Mardin Muzafferiye Medresesi. Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 12(1), 15-26.
• Değirmenci, A. (2015). Osmanlı İmparatorluğu’nda Mesleki Eğitim Veren Okullar (19. Yy. İstanbul Örnekleri). Yüksek Lisans Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi. İstanbul.
• Demirel, F. (2012). II. Meşrutiyet'ten Sonra Osmanlı'da Orta Öğretimler: Sultânîler. Tarih İncelemeleri Dergisi. 27(2), 339-358.
• Duymaz, A. Ş. (2003). II. Abdülhamit Dönemi İmar Faaliyetleri (Türkiye Örnekleri), Doktora Tezi, Isparta.Ertuğrul, A. (2009). XIX. Yüzyılda Osmanlı'da Ortaya Çıkan Farklı Yapı Tipleri. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, (13), 293-312.
• Ertuğrul, A. (2009). XIX. Yüzyılda Osmanlı'da Ortaya Çıkan Farklı Yapı Tipleri. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. (13), 293-312.
• Gökmen, E. (2008), “Aydın Vilayeti İdadi, Mektepler”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, S: 23, Ankara.
• Kodaman, B. (1999). Abdülhamit Devri Eğitim Sistemi. Ankara: Türk Tarih Kurumu. (lk basım 1991).
• Kutlu, İ., & Eray, S. S. (2021). Mardin İdadi Mektebi’nin Mekânsal ve İşlevsel Değişimi Üzerine Bir Değerlendirme. Sanat Tarihi Dergisi. 30(1), 285-303.
• Kuzucu, K. (2007). Osmanlı’dan Cumhuriyete Şehircilik, Mimari ve Eğitim Anlayışındaki Değişmeler Bağlamında Sivas Kongresi Binasının Tarihçesi. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâpTarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 10 (37-38), 103-125.
• Parlak, Ö. (2018). Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi Yapı Tipolojileri ve Konya'daki Eğitim Yapılarının Analizi. Doktora Tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi. Konya.
• Özgüven, B. (1990). İdadi Binaları, Tarih ve Toplum Dergisi. (82), 236-239.
• Özer, M. (2017). Aksaray İli Kent Merkezindeki Erken Cumhuriyet Dönemi Mimari Mirasinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Adana.
• Tektaş, E. (2018). Geç Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Dönemlerinde Aksaray Kenti ve Mimarlığı. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi. Ankara.
• Toptaş, R. (2023). Osmanlı Dönemi Îdâdi Binaları, Bursa Vilayeti (Hüdavendigar) Örneği. Sosyal Bilimlerde Aktüel Araştırmalar: Etkiler-Sonuçlar (2), 6.
• Ürekli, F. (2002). Tanzimat Dönemi Osmanlı Eğitim Sistemi ve Kurumları. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 3, 382-406.
• Yıldız, M. (2022). Denizli’deki Erken Cumhuriyet Dönemi Okul Yapılarının Mimari Özelliklerine Genel Bir Bakış. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi. 9(3), 964-996.
• URL-1, https://www.yenikonya.com.tr/guncel/konya_buyuksehir_belediyesi_tarihi_mekanlari_sehre_kazandiriyor-780354 Erişim tarihi: 22.11.2023 saat:22.