Envisioning an Imam-Hatip School with Experience, Paradigm and Future Predictions

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 566 - 587, 15.12.2023

Ali Kemal Acar

https://doi.org/10.52637/kiid.1358265

Öz

Religion maintains its existence despite the dominance of secularism even if there are different opinions and will continue to do so in the future. Education, on the other hand, is evolving into a technology-oriented process that provides access to different alternatives that gain lifelong quality and does not require much time and space. Religious education, which can be described as the intersection of two ancient phenomena such as religion and education, and imam-hatip schools as its embodied form, are on a different ground. These institutions have the characteristics of combining both constants and change. In the study, an attempt was made to create a synthesis for these schools, focusing on the prominent features of Imam Hatip schools, based on today's dominant paradigms and future educational predictions. A holistic perspective was attempted for schools with the framework of yesterday, today and tomorrow. Qualitative research method was preferred in the study. Document analysis was conducted and the obtained data was also examined with content analysis. Comparisons, interpretations, assumptions, inferences and evaluations were made with the data obtained in the research. Ideas and practices on the subject have been tried to be understood and researched within the framework of this data. This holistic approach makes the study different in terms of time. Although partially related, three different fields are brought together within the framework of the past, present and future of imam-hatip schools. The first is the prominent features and relative problem areas of imam-hatip schools until yesterday. The second are the paradigms that dominate today. The third is the education predictions of the future. Finally, a model trial was made for schools with yesterday's experience, today's set of values and future predictions. Imam hatip schools have been institutions that have been discussed from different perspectives and with opposing views. It has experienced all the positive or negative developments of the Republic period experience. Apart from all these discussions, there have also been areas affected by schools as well as by the socio-cultural structure. They are educational institutions with experience in this aspect. Ideological approach, function, preference, identity, satisfaction, academic success and vocational courses are the prominent topics in schools. The dominant paradigms today can be discussed with the analogy of the atmosphere we live in. Although multiple interactions can be talked about, it can be predicted that the impact will be more intense for schools, with their small place in the whole. It has been determined that consumption, individualism, isolation, freedom, religious and intra-religious pluralism, virtualization, technology, urbanization, religious movements and secularization are the dominant values of today's society. It can be seen that the focal concept in future predictions is technology. Intensive use of technology changes life in all aspects. The future contains complexity as well as uncertainty. It is likely that with the change that technology will bring, "human" will be made secondary and all human values will be replaced with the values of international organizations and multinational companies. Technology should not be interpreted as "everything", on the other hand, developments should not be devalued. While technology makes life easier, it should also not be overlooked that it can make life difficult. Technology will also play important roles in terms of education. Change is inevitable in educational components such as access, participation, quality, curriculum and academic success. In this respect, precautions should be taken against technology addiction in schools from an early age. Ultimately, the existence of individuals who can keep up with technology will be important in the future. Education should not be left entirely to the hegemony of technology, the human factor should always have a central role. Considering the dimension of learning that transcends time and place, there is a need for an approach in which the learner is at the center but the existence of constants is also taken into consideration. In future predictions, it has been found that technology targets an individual desired by the market, with its features that transcend the boundaries of philosophy, program, space and time of education. Ultimately, it has been reached that it is necessary to develop an approach for Imam Hatip schools, in which people, nourished by religion and morality, are at the center and technology is instrumentalized, in the perspective of yesterday, today and tomorrow. However, it is imperative to use technology as a tool in education effectively and efficiently within the framework of needs. It will be necessary to make maximum use of the contributions of technology to education.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Imam Hatip Schools, Education, Education in the Future, Paradigm

Proje Numarası

---

Tecrübe, Paradigma ve Gelecek Öngörüleri ile Bir İmam Hatip Okulu Tasavvur Etmek

Öz

Din, sekülerizmin hâkimiyetine rağmen varlığını korumakta -farklı görüşler olsa da- gelecekte de korumaya devam edecektir. Eğitim ise hayat boyu niteliği kazanan farklı alternatiflerle erişim imkânı bulan, zaman ve zemine çok da ihtiyaç duymayan, teknoloji ağırlıklı bir sürece evrilmektedir. Din ve eğitim gibi iki kadim olgunun kesişimi olarak nitelendirilebilecek olan din eğitimi ve bunun somutlaşmış bir biçimi olarak imam hatip okulları farklı bir zeminde yer almaktadır. Bu kurumlar hem sabiteleri hem değişimi birlikte mezcedecek özellikleri haizdir. Çalışmada imam hatip okullarının öne çıkan özellikleri merkezinde, bugünün hâkim paradigmalarından ve geleceğin eğitim öngörülerinden hareketle bu okullar için bir sentez oluşturulmaya çalışılmıştır. Okullara yönelik dün, bugün ve yarın kurgusuyla bütüncül bir perspektif denemesi yapılmıştır. Çalışmada nitel araştırma yöntemi tercih edilmiştir. Doküman incelemesi yapılmış, elde edilen veriler ayrıca içerik analiziyle incelenmiştir. Araştırmada elde edilen verilerle karşılaştırma, yorum, varsayım, çıkarsama ve değerlendirmelere gidilmiştir. Konuyla ilgili fikir ve uygulamalar, bu veriler çerçevesinde anlaşılmaya ve araştırılmaya çalışılmıştır. Çalışmayı zamansal olarak bu bütüncül yaklaşım farklı kılmaktadır. Kısmen ilgili olsa da üç farklı alan, imam hatip okullarının dünü, bugünü ve yarını çerçevesiyle bir araya getirilmiştir. İlki, düne kadar imam hatip okullarının öne çıkan özellikleri ve görece sorun alanlarıdır. İkincisi bugün hâkim olan paradigmalardır. Üçüncüsü ise geleceğin eğitim öngörüleridir. Nihayetinde dünün tecrübesi, bugünün değerler dizisi ve gelecek öngörüleri ile okullar için bir model denemesi yapılmıştır. İmam hatip okulları farklı bakış açılarıyla birbirine zıt görüşlerle ele alına gelen kurumlar olmuştur. Cumhuriyet dönemi tecrübesinin tüm olumlu ya da olumsuz gelişmelerini yaşamıştır. Tüm bu tartışmaların dışında sosyo-kültürel yapıdan etkilendiği gibi okulların etkilediği alanlar da var olagelmiştir. Bu yönüyle tecrübe barındıran eğitim kurumlarıdır. İdeolojik yaklaşım, fonksiyon, tercih, kimlik, memnuniyet, akademik başarı ve meslek dersleri okullarda öne çıkan başlıklardır. Bugüne hâkim paradigmalar ise içinde yaşanılan atmosfer benzetmesiyle ele alınabilir. Çoklu etkileşimden söz edilebilse de bütünün içindeki küçük yeriyle okullar açısından etkilenmenin daha ağırlıklı olacağı de kestirilebilir. Tüketim, bireycilik, yalnızlaşma, özgürlük, dini ve din içi çoğulculuk, sanallaşma, teknoloji, kentleşme, dini akımlar ve sekülerleşmenin bugünün toplumunun başat değerleri olduğu belirlenmiştir. Gelecek öngörülerinde odak kavramın teknoloji olduğu görülebilmektedir. Teknolojinin yoğun kullanımı tüm yönleriyle hayatı değiştirmektedir. Gelecek karmaşıklığın yanında belirsizliği de ihtiva etmektedir. Muhtemeldir ki teknolojinin getireceği değişimle “insan” ikincil kılınmaya, insana dair tüm değerler de uluslararası kuruluşlar ve çok uluslu şirketlerin değerleriyle ikame edilmeye çalışılacağa benzemektedir. Teknolojiye “herşey” anlamı yüklenmemeli diğer yandan gelişmeler değersizleştirilmemelidir. Teknolojinin hayatı kolaylaştırdığı gibi zorlaştıracağı hususların da varlığı gözden uzak tutulmamalıdır. Eğitim açısından da teknoloji önemli roller üstlenecektir. Erişim, katılım, kalite, öğretim programları, akademik başarı gibi eğitim bileşenlerinde de değişim kaçınılmaz olmaktadır. Bu yönüyle okullarda teknoloji bağımlılığına yönelik erken yaşlardan itibaren önlemler alınması gerekmektedir. Nihayetinde gelecekte teknolojiye ayak uydurabilecek bireylerin varlığı önem arz edecektir. Eğitim tamamıyla teknolojinin hegemonyasına bırakılmamalı, insan faktörü her zaman için merkezi bir rol almalıdır. Öğrenmenin zaman ve zemini aşan boyutu da dikkate alındığında öğrenenin merkezde olduğu fakat sabitelerin varlığının da önemsendiği bir yaklaşıma ihtiyaç vardır. Gelecek öngörülerinde teknolojinin, eğitimin felsefe, program, mekân ve zaman sınırlarını aşan özellikleriyle piyasanın istediği bir bireyi hedeflediği bulgulanmıştır. Nihayetinde imam hatip okulları için dün, bugün ve yarın perspektifinde din ve ahlaktan beslenen insanın merkezde olduğu, teknolojinin araçsallaştırıldığı bir yaklaşım geliştirilmesi gerekliliğine ulaşılmıştır. Bununla birlikte eğitimde araç olarak teknolojinin ihtiyaçlar çerçevesinde etkin ve verimli kullanımı zorunluluk arz etmektedir. Teknolojinin eğitime sunacağı katkılardan azami derecede yararlanmak gerekecektir.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, İmam Hatip Okulları, Eğitim, Gelecekte Eğitim, Paradigma

Etik Beyan

---

Destekleyen Kurum

---

Proje Numarası

---

Teşekkür

---

Kaynakça

• Adler, Alfred. İnsanı Tanıma Sanatı. çev. K. Şipal. Ankara: Say Yayınları, 2019.
• Akboğa, İbrahim. “Süper Akıllı Toplum: Fütürizm ve Dijital Kültür”. USBAD Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi 7 (2021), 1835- 1864.
• Akyol, Taha. Modernleşme Sürecinde Türban. İstanbul: Nesil Yayınları, 2008.
• Altıntaş, Emre. Türkiye’de 2002 Sonrası Din Eğitimi Tartışmaları. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Doktora Tezi, 2020.
• Altun, Rıza. “Fen Lisesi ve İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Değer Yönelimleri (Samsun Örneği)”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/2 (2015), 195-224.
• Aşçı, Metin - Topal, Temel - Yıldırım, Remzi. “Türkiye’de 2050 Yılına Yönelik Öğretmen Yetiştirme Programlarına İlişkin Senaryolar”. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi 18/Eğitim Bilimleri Özel Sayısı (2021), 5099-5115.
• Aşlamacı, İbrahim - Karmış, Muhammed. “Okul Yöneticilerine Göre İmam Hatipli Vizyonu Üzerine Nitel Bir Araştırma”. Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi 11/1 (2020), 59-91.
• Ateş, Sinan. Cumhuriyet Döneminde Din Politikası ve Din-Siyaset İlişkisi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Doktora Tezi, 2018.
• Ay, Sena. Velilere Göre İmam Hatip Liselerindeki Din Eğitimi (İstanbul Örneği). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Aydemir, Mehmet Ali - Tecim, Erhan. “Türk Toplumunda Aile ve Dinin Sosyal Sermaye Potansiyeli”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 28 (2012), 43-59.
• Aypay, Ahmet - Özdemir, Murat. “Güncel Eğilimlerden Hareketle Gelecek Eğitim Politikalarına Yönelik Çıkarımlar”. İnsan&İnsan 27 (2021), 27-49.
• Balcı, Şükrü - Bal, Enes. “Gelişmeleri Kaçırma Korkusu (FoMO) ile Akıllı Telefon Bağımlılığı İlişkisinde Kullanım Süresinin Aracılık Rolü”. Medeniyet ve Toplum Dergisi 6/2 (2022), 103-120.
• Batar, Yusuf. “İmam Hatip Lisesinde Çalışan Rehber Öğretmenlerin Öğrencilerin Beklenti ve Sorunlarına İlişkin Tespitleri”. Mesned: İlahiyat Araştırmaları Dergisi 10/2 (2019), 381-423.
• Batur, Behçet. “Türkiye’de Modernleşme, Din ve Din Adamlığı”. Turkish Studies International Periodical for the Languages 10/10 (2015), 181-200.
• Batur, Behçet. “Toplumsaldan Bireysele: Modern Toplumda Dinin Görünümü”. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi 4/3 (2020), 97-106.
• Batur, Behçet. Dini Çoğulculuk Din İçi Çoğulculuk ve Türkiye. Ankara: Astana Yayınları, 2023.
• Bayburt, Berrin - Eğin, Figen. “Teknoloji ve Sanayideki Gelişmelerin Yansıması Olarak Eğitim 4.0”. BEYDER 16/2 (2021), 137-154.
• Bilecik, Sümeyra. “Eğitime Siyasi ve İdeolojik Yaklaşımlar Bağlamında Köy Enstitüleri ve İmam Hatip Okulları”. Mütefekkir 3/6 (2016), 329-347.
• Bircan, Zeynep. “Yeni Bin Yılın İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Eğitimden Beklentileri ve Teknoloji Kullanımı İle İlgili Görüşleri-Konya Örneği”. Geleceğin İnşasında İmam Hatip Okulları. Ed. İlhan Erdem, İbrahim Aşlamacı, Recep Uçar. Malatya: İnönü Üniversitesi Yayınevi, 2017, 471-489.
• Bozan, İrfan. Devlet ile Toplum Arasında Bir Okul: İmam Hatip Liseleri... Bir Kurum: Diyanet İşleri Başkanlığı. İstanbul: Tesev Yayınları, 2007.
• Can, İslam. “Tarih, Toplum ve Kültür Bağlamında Aile ve Kadın”. Sistematik Aile Sosyolojisi. Ed. Mustafa Aydın. Konya: Çizgi Kitabevi, 2013, 215-248.
• Ceran, Sema Aydın. “21. Yüzyıl Becerileri Bağlamında Fen Eğitiminin Bugünü ve Geleceği: Türkiye Perspektifinde Bir Analiz”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 10/4 (2021), 3191-3218.
• Ceylan, Şerife. “İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Arapça Dersine Karşı İlgilerinin İncelenmesi”. Talim 6/2 (2022), 136-146.
• Çalışkanoğlu, Şahin. İmam-Hatip Lisesi Öğrencilerinin Sorun ve Beklentileri (Çorum Örneği). Çorum: Hitit Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Çapçıoğlu, İhsan. “Sekülerleşen Toplumda Bireyselleşen Aile”. Turkisn Studies 13/2 (2018), 19-34.
• Çetin, Münevver - Aktaş, Abdussamet. “Yapay Zekâ ve Eğitimde Gelecek Senaryoları”, Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi 18/Eğitim Bilimleri Özel Sayısı (2021), 4225-4268.
• Çınar, Fatih. “1924’ten 2000’e Kadar Uygulanmış Olan İmam Hatip Lisesi Öğretim Programlarının Analizi ve Karşılaştırılması”. Milli Eğitim 197 (2013), 180-208.
• Çınar, Fatih. “İmam Hatip Liselerinden Beklentiler”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 11/60 (2018), 1243-1259.
• Çoban, Edagül - Uzun, Hasan. “Endüstri 4.0’ın Eğitim Alanına Etkileri”. Fırat Üniversitesi İİBF Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 6/1 (2022), 97-123.
• Çokoğullar, Emel. “Post-Sekülerizm Tartışmaları: Yeni Olan Ne?”. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 24/1 (2022), 43-66.
• Çoşkun, M. Kemal - Şentürk, Burcu. “Gelenekçilikten ‘Muhafazakâr Modernliğe’: İmam Hatip Okulları Örneği”. Mülkiye 34/268 (2010), 249-263.
• Demirzen, İsmail. “Tüketim Toplumunun Oluşumu ve Din ile Etkileşimi”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 10/3 (2010), 97-109.
• Dereli, Mustafa Derviş. “Kurgu İle Ütopya Arasında: Habermas’ın Dine Yaklaşımında Değişim ve Post-Seküler Toplum Projesi”. Bilimname 47 (2022), 303-342.
• Duman, Mehmet Zeki. “Aile Kurumu Üzerine Tarihsel Bir Okuma Girişimi ve Muhafazakâr İdeolojinin Aileye Bakışı”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 1/4 (2012), 19-51.
• Düzce, Mesut. Türkiye’de Sivil Din Olgusu. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Doktora Tezi, 2016.
• Elvan, Duygu – Mutlubaş, Halil. “Eğitim-Öğretim Faaliyetlerinde Teknolojinin Kullanımı ve Teknolojinin Sağladığı Yararlar”. Mustafa Kemal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 4/6 (2020), 100-109.
• Emiroğlu, Atiye. Türkiye’de Din Eğitimi Bağlamında İmam Hatip Okulları. Konya: Selçuk Üniversitesi, Doktora Tezi, 2016.
• Er, Harun – Turan, Saim – Kaymakcı, Selahattin. “Toplum 5.0 Sürecinin Gelişimi ve Eğitime Etkisinin Değerlendirilmesi”. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 39 (2021), 27-66.
• Erden, Levent. Röportaj: Recep Orhan – Şeyma Sıtkı Böyük, “Dünyanın Yönetim Şekli Artık Algoritmokrasidir”. TRT Akademi 8/17 (2023), 428-446.
• Eren, Zeynep. “Toplum 5.0 ve Dijital Dünyada Toplumsal Dönüşüm ve Eğitim 5.0”. Dijital Dönüşüm ve Süreçler. Ed. Deniz Akçay, Eren Efe. İstanbul: İstanbul Gelişim Üniversitesi Yayınları, 2020, 169-206.
• Erkan, Rüstem - Akçayöz, Harika. “Siyasi İslam Tartışmaları Açısından İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Demokratik Tutum ve Davranışlarının İncelenmesi”. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi 27/2 (2003), 174 - 201.
• Furat, Ayşe Zişan. “2002 Sonrası Türkiye’yi Tanımak/Tanımlamak: Batı Akademisinde İmam Hatip Lisesi Algısı”. Geleceğin İnşasında İmam Hatip Okulları. Ed. İlhan Erdem, İbrahim Aşlamacı, Recep Uçar. Malatya: İnönü Üniversitesi Yayınevi, 2017, 99-115.
• Gencer, Nevzat. “İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinde Okul Aidiyet Duygusu (Çorum Örneği)”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21/39 (2019), 149-172.
• Genç, Muhammet Fatih. “2023 ve 2071 Türkiye’sinde İmam Hatip Liseleri”. Eğitime Bakış 35 (2015), 19-24.
• Gül, Fikri - Soysal, Birol. “İktidar ve İdeoloji Bağlamında Distopyalarda Eğitimin Fonksiyonu: George Orwell'ın 1984 Örneği”. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi 7/4 (2020), 2763-2782.
• Gürbüz, Gamze - Aygül, Hasan Hüseyin. “Arayıştan Uyanışa, Şifadan Estetiğe Yeni Çağ İnançları”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23/43 (2021), 19-51.
• Gürses, İbrahim - Kuruçay, Yasin. “Ergenlerde Anlamsızlık ile İlgili Problemlere Dinin Etkisi Üzerine Değerlendirmeler”. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/1 (2018), 87-111.
• Işık, Zehra. “Bir Öteki Olarak İmam-Hatiplilerin Öteki Algısı ve Ötekine Yönelik Tutumları”, Değerler Eğitimi Dergisi 20/43 (2022), 65-103.
• İpek, Fatih. “İmam Hatip Lisesi Öğretmenlerinin Mevcut İmam Hatip Müfredatına ve İmam Hatip Liselerinin Geleceğine İlişkin Görüşleri (Konya Örneği)”. Geleceğin İnşasında İmam Hatip Okulları. Ed: İlhan Erdem, İbrahim Aşlamacı, Recep Uçar. Malatya: İnönü Üniversitesi Yayınevi, 2017, 549-564.
• Kamburoğlu, Ümmügül Betül. “İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Benlik Ve Kurum Algıları: “Öteki” Olmadan “İmam Hatipli” Olmak Mümkün Mü?”. 100. Yılında İmam Hatip Liseleri Uluslararası Sempozyumu. Ed. Recep Kaymakcan vd., İstanbul: Ensar Neşriyat, 2013, 373-389.
• Kaplan, Yusuf. “Dijital Medya ve Özgürlük Problemi”. TRT Akademi 1/2 (2016), 659-680.
• Karaman, Davut. “Yöneticilerine Göre Anadolu İmam Hatip Liselerindeki Program Çeşitliliği ve Proje Okul Uygulamasının Değerlendirilmesi”. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 11 (2021), 11-38.
• Karaman, Davut. Mesleki Eğitimin Sorunları Bağlamında İmam Hatip Liselerinde Meslek Dersleri ve Öğretimi Üzerine Bir Analiz. Ankara: International Symposium on Education and Change, 2021, 65.
• Karasubaşı, Ömer Alper - Akın, Uğur - Yıldırım, Nail. “Öğrenci ve Mezunlarının Perspektifinden İmam Hatip Liselerinin Değerlendirilmesi”. Değerler Eğitimi Dergisi 18/39 (2020), 65-105.
• Karateke, Tuncay. “2012 Sonrası MEB İstatistiklerinde İmam Hatip Ortaokulları/Liseleri Üzerine Bir Değerlendirme”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 10/4 (2021), 3868-3883.
• Karateke, Tuncay. “İmam Hatip Lisesi Son Sınıf Kız Öğrencilerinin Üniversite Yönelimleri: Elazığ İli Örneği”. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17 (2020), 221-239.
• Karoğlu, Aslıhan Kocaman. “Toplum 5.0 Sürecinde Türkiye’de Eğitimde Dijital Dönüşüm”. Üniversite Araştırmaları Dergisi 3/3 (2020), 147-158.
• Kaymakcan, Recep & Aşlamacı, İbrahim. “İmam-Hatip Liseleri Literatürü Üzerine Bibliyografik Bir İnceleme”. Değerler Eğitimi Dergisi 9/22 (2011), 71-101.
• Kırboğa, Ziyaeddin. Toplumsal Tezahürleri Bağlamında Zihniyet Değişimi ve Din. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Doktora Tezi, 2016.
• Kozacıoğlu, Sıla. Toplum 5.0 ve Yapay Zekâ Bağlamında Gerçekleşen Toplumsal Dönüşümün Sosyolojik Analizi. Nevşehir: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Köse, Ali. “Sekülerleşme Teorileri Bağlamında Türkiye’de Din ve Modernleşme”. Laik Ama Kutsal. Ed. Ali Köse. İstanbul: Etkileşim Yayınları, 2006, 11-18.
• Küçükural, Önder – Cengiz, Kurtuluş – Başak, Mehmet Ali, “Türkiye’de Lâdinî (nonreligious) Arayışları Çalışmak: Dinden Uzaklaşma ve Ayrılma Eğilimlerine Dair Kavramsal Bir Çerçeve Önerisi”. Abant Sosyal Bilimler Dergisi 23/1 (2023), 437-451.
• Malkoç, Mehmet. “Gençliği Dini Değerlerden Uzaklaştıran Sebepler”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/16 (2019), 252-268.
• Mermutlu, Bedri. “İmam Hatip Liselerinin Seküler Açmazı”. Akademik Araştırmalar Dergisi 10/38 (2008), 87-98.
• Ay, Mustafa Fatih – Pingov, Nimet Züleyha. “İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Kur’an-ı Kerim Dersine Yönelik Motivasyonlarının İncelenmesi”. Hitit İlahiyat Dergisi 21/1 (2022), 105-132.
• Merter, Mustafa. “Cep Telefonu Bağımlılığı ve Nefs Psikolojisi”. Maneviyat Psikolojisi IV. Gençliğin Durumu ve Gelecek. Ed. Mustafa Atak. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2020, 16-32.
• Mücahit, Mustafa. “ Öğrencilerin Gözüyle İmam Hatip Lisesi Meslek Dersleri ve Meslek Dersleri Öğretmenleri (Sivas İli Örneği)”. CÜ Sosyal Bilimler Dergisi 41/1 (2017), 73-99.
• Ortakçı, Altuğ. ““Hâlâ Yapıyorlar” Elektronik Kültür Ortamında Gelenekselin Ötekileştirilmesi (İnternet Gazeteleri Örneğinde)”. Gençlik ve Kültürel Mirasımız. Ed. Bekir Şişman, Muhittin Düzenli. Samsun: Ceylan Ofset, 2014, 75-86.
• Özdemir, Şuayip - Karateke, Tuncay. “Öğrencilerin İmam Hatip Liselerini Tercih Etme Nedenleri (Elazığ Örneği)”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 45 (2018), 5-33.
• Özışık, Tuğba – Şahin, Begüm Erdil. “Endüstri 4.0 Teknolojilerinin İş Gücü ve İşin Geleceğine Etkileri”. Journal of Life Economics 9/2 (2022), 81-96.
• Özkan, Hülya. “Algı ve Gerçek Arasında İmam Hatip Okulları: Medyada İmam Hatip Okullarının Başarısının Ele Alınışı Üzerine Bir İnceleme”. Talim 5/4 (2020), 55-70. 69.
• Öztemel, Ercan. “Yapay Zekâ ve İnsanlığın Geleceği”, Bilişim Teknolojileri ve İletişim. Ed. Muzaffer Şeker vd. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları, 2020, 95-112.
• Öztürk, Kurtuluş. “İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin İmam Hatip Lisesi Tercih Nedenleri”, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi 57 (2023), 27-59.
• Sağır, Semih. “Din-Toplum İlişkisine Dair Az Bilinenler; Recep Şentürk'ün Yeni Din Sosyolojileri Adlı Kitabının Tahlili”. İslami İlimler Araştırmaları Dergisi 12 (2022), 159-164.
• Sali, Esra. İmam Hatip Liselerindeki Kız Öğrencilerin Sorunları ve Beklentileri (İstanbul-Güngören Örneği). Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Sarı, Mustafa. “İmam-Hatip Liselerini Tercih Eden Öğrenci ve Velilerin Beklentileri ve Bu Beklentilerin Karşılanma Düzeyi”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/19 (2021), 98-120.
• Sarpkaya, Ruhi. “Köy Enstitülerinden Sonra İmam-Hatip Liseleri”. Toplum ve Demokrasi 2/3 (2008), 1-28.
• Saygılı, Ali. Gençlerin Tüketim Davranışlarını Etkileyen Sosyo-Kültürel Faktörler: Sakarya Üniversitesi ve Kırgızistan – Türkiye Manas Üniversitesi Örneği. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Doktora Tezi, 2011.
• Sayın, Gülşen. Türkiye’de Laiklik Anlayışı ve Din Eğitimi Uygulamalarına Yansıması (1982-2013). Malatya: İnönü Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Subaşı, Necdet. “İmam Hatip(li)ler Üzerine: Teolojik Birikimin Modern Kaynakları”. Değerler Eğitimi Dergisi 2/6 (2004), 116-132.
• Tamer, Halil Yasin. “Dijitopya: Teknoloji, Yönetim ve Emek Bağlamında Ütopyalar ve Distopyalar Üzerine Bir İnceleme”. Kaytek Dergisi 4/1 (2022), 13-37.
• Tarhan, Hümeyra – Karateke, Tuncay. “Proje Anadolu İmam Hatip Liselerinin Öğrenci Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi”. Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi 12/2 (2021), 481-516.
• Taşdelen, Vefa. “Dijital Çağda Çocuk ve Felsefe”. Eğitimde Yeni Sorunlar ve Cevaplar. Ed. Halil İbrahim Özok. Ankara: Palme Yayınevi, 2022, 17-24.
• Toker, İhsan - Özcan, Celal. “Laiklik ve Sekülerleşme Bağlamında İmam Hatip Liselerinin Dünü, Bugünü, Yarını”. Eskiyeni 35 (2017), 33-50.
• Topçu, Zühal - Türk, Mehmet Sezai. “Dijital Çağda Yükseköğretimin Geleceği”. Uluslararası Medeniyet Çalışmaları Dergisi V/2 (2020), 211-229.
• Türköz, Şükrü. ““İmam Hatiplilik” Kimliğinin Belirleyici Unsurları”. USBAD Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi 6/6 (2021), 1190 - 1217.
• Türköz, Şükrü. “Siyasal Toplumsallaşma Sürecinde İmam Hatip Liselerinin Rolü”. Talim 5/1 (2020), 1-20.
• Türköz, Şükrü. Siyasal Toplumsallaşma Sürecinde İmam Hatip Liselerinin Rolü: Mezunlar Üzerine Bir Araştırma. Konya: Selçuk Üniversitesi, Doktora Tezi, 2020.
• Tüysüz, Harun - Yiğit, Selim - Kamak, Zafer. “İmam-Hatip Ortaokulu Öğrencilerinin Lise Tercihi Yönelimlerini Etkileyen Faktörler (Kartal İlçesi Örneği)”. Mevzu Sosyal Bilimler Dergisi 9 (2023), 157-180.
• Uçak, Selim - Erdem, H. Haluk. “Eğitimde Yeni Bir Yön Arayışı Bağlamında “21. Yüzyıl Becerileri ve Eğitim Felsefesi””. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi 6/1 (2020), 76-93.
• Yağcı, Alper. “Türkiye’de Bireylerin Sol-Sağ Ayrımına Göre Konumlanışı: Dünya Değerler Araştırması 1990-2018 Verilerinin İncelenmesi”. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi 10/1 (2022), 21-50.
• Yalçınkaya, Fatma Betül. İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Dersi Deneyimleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Yalı, Sibel. “21. Yüzyıl Becerileri Perspektifinden Tarih Eğitiminin Yönü”. İnsan&İnsan 27 (2021), 209-233.
• Zengin, Mahmut. “Modern Türkiye’de Din ve Eğitim Politikaları Ekseninde İmam Hatip Okulları Üzerine Bir Analiz”. Geleceğin İnşasında İmam Hatip Okulları. Ed. İlhan Erdem, İbrahim Aşlamacı, Recep Uçar. Malatya: İnönü Üniversitesi Yayınevi, 2017, 41-55.
• Zengin, Tuğba. “Eğitim 4.0: Eğitimin Geleceği Tartışmalarının Neresindeyiz?”. Türkiye Eğitim Dergisi 7/1 (2022), 330-334.