“Könnte” Modal Fiilinin Epistemik Kullanımının Derlem Dilbilimsel İncelemesi

Yıl 2023, Sayı: Özel Sayı 1 (Cumhuriyetin 100. Yılına), 356 - 370, 27.10.2023

Selma Akol Göktaş

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1369000

Öz

Almancadaki modal fiiller iki farklı anlama sahiptir. Bunlardan biri “öznel” diğeri ise “nesnel” olarak ifade edilir. Nesnel ifadeler konuşmacının kişisel görüşünü yansıtmazken, öznel ifadeler, ağırlıklı olarak konuşmacının yorumuna ve tahminine dayanır. Bir ifadenin epistemik bağlamı, cümleyi kuran kişinin konuşma esnasında mevcut bilgisine dayalı varsayımlara ve olasılığa karşılık gelir. Epistemolojik açıdan bakıldığında Almancada bazı fiiller epistemik kullanıma sahiptir. Bunlardan biri de olasılık ve tahmin anlamı taşıyan “können” yardımcı fiilidir. Bu çalışma “könnte” yardımcı fiilinin epistemik kullanımı ile sınırlandırılmıştır. “Könnte” yardımcı fiili DeReKo derleminde incelenmiş, kullanım sıklığına bakılmış, kullanım alanları taranmış ve derlem dilbilimsel açıdan betimlemeler yapılmıştır. Çalışmanın amacı “könnte” yardımcı fiilinin epistemik kullanımını derlem dilbilimsel analiz yöntemiyle sistematik olarak analiz etmek ve analizden elde edilen verilerle “könnte” yardımcı fiilinin epistemik kullanımı üzerinde durmak ve örnekler sağlamaktır. Çalışmada nitel ve nicel veri analiz yöntemleri kullanılmıştır. Nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması deseninden ve nicel araştırma yöntemi olarak ise derlem dilbilimsel analizlerden faydalanılmıştır. Veri toplama aracı olarak ise DeReKo derlemi tercih edilmiş, bu derlemde yapılan analizde “könnte” ile sınırlandırma yapılarak veriler elde edilmiştir. Bu analizden elde edilen 402.980 “K/könnte” yapıları içinden ise olasılıklı örnekleme yöntemlerinden basit tesadüfi örnekleme yöntemiyle DeReKo derleminde 100 adet “könnte” yardımcı fiilini içeren örnek cümlede inceleme yapılmıştır. Yapılan analiz sonucunda tarz sözcüğü (Modalpartikel) ya da doldurma sözcüğü (Füllwort) olarak adlandırılan en sık “vielleicht” ve “doch” kelimeleriyle kullanıldığı tespit edilmiştir: Alan yazına bakıldığında, daha önce “könnte” yardımcı fiilin derlem dilbilimsel analiz yöntemiyle incelenmediği ve böyle bir çalışma olmadığı saptanmıştır. Bu yönüyle çalışma özgün bir çalışmadır ve alana katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Aynı zamanda çalışma diğer modal yardımcı fiillerin epistemik kullanımının derlem dilbilimsel araştırılmasına örnek teşkil etmektedir.

Anahtar Kelimeler

“Könnte”, modal fiil, yardımcı fiil, epistemik kullanım, derlem dilbilimsel analiz.

Corpus Linguistic Analysis of the Epistemic Use of the Modal Verb “Könnte”

Öz

Modal verbs in German have two different meanings. One of them is expressed as “subjective” and the other as “objective”. Objective expressions do not reflect the speaker’s personal opinion, while subjective expressions rely heavily on the speaker’s interpretation and guesswork. The epistemic context of a statement corresponds to assumptions and probabilities based on the speaker’s knowledge available at the time of speaking. From an epistemological point of view, some verbs in German have epistemic usage. One of them is the auxiliary verb “können”, which means possibility and prediction. The study is limited to the epistemic use of “könnte” and “könnte” is analyzed in the DeReKo corpus, its frequency of use is examined, its usage areas are scanned and corpus linguistic descriptions are made. The aim of the study is to systematically analyze the epistemic use of the auxiliary verb “könnte” with corpus linguistic analysis method and to provide examples and focus on the epistemic use of the auxiliary verb “könnte” with the data obtained from the analysis. Qualitative and quantitative data analysis methods were used in the study. Case study design, which is a qualitative research method, and corpus linguistic analysis as a quantitative research method were used. The DeReKo corpus was preferred as the data collection tool, and data were obtained by limiting the analysis with “könnte” in this corpus. Out of 402.980 “K/könnte” obtained from this analysis, 100 sample sentences containing the auxiliary verb “könnte” were analyzed in the DeReKo corpus by simple random sampling method. As a result of the analysis, it was determined that the words “vielleicht” and “doch” were most frequently used as modal words (Modalpartikel) or filler words (Füllwort): Looking at the literature, it was determined that this auxiliary verb had not been analyzed by corpus linguistic analysis method before and that there was no such study. In this respect, the study is an authentic study and is thought to contribute to the field. At the same time, the study sets an example for corpus linguistic research on the epistemic use of other modal auxiliary verbs.

Anahtar Kelimeler

“Könnte”, modal verb, auxiliary verb, epistemic use, corpus linguistic analysis.

Kaynakça

• Abraham, W. (1995). Modalverben als Sekundärprädikatoren. Tübingen: Narr.
• Abraham, W. (2001). Modals: Towards Explaining The ‘Epistemic Non-Finiteness Gap’. In R. Müller ve M. Reis (Hrsg.). Modalität und Modalverben im Deutschen. (S. 7–36). Hamburg: Buske.
• Aksan, Y. ve Demirhan, U.U. (2015). Genel Adlar: Sıklık Listesinden İşlevsel Ulamlara [General Nouns: From Frequency Lists to Functional Categories]. Proceedings Of The 28th National Linguistics Conference, 08-09May 2014, Sakarya University.
• Aldemir, A. (2012). Almancada Kiplik Fiiller ve Türkçedeki Karşılıkları. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Baumann, C. (2017). Bedeutung und Gebrauch der Deutschen Modalverben. Lexikalische Einheit als Basis Kontextueller Vielheit. Berlin: de Gruyter Mouton.
• Berg, B. L. ve Lune, H. (2015). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. H. Aydın (Çev. Edt). Konya: Eğitim Kitabevi.
• Bubenhofer, N. (2018). Visualisierungen in der Korpuslinguistik. Diagrammatische Operationen zur Gegenstandkonstitution, -analyse und Ergebnispräsentation. In M. Kupietz ve T. Schmidt (Hrsg.). Korpuslinguistik. Berlin: de Gruyter.
• Corbin, J. ve Strauss, A. (2008). Basics Of Qualitative Research: Techniques and Procedures For Developing Grounded Theory. Thousand Oaks: Sage.
• Çelikkaya, Ş. ve Balkaya, Ş. (2020). Bilişsel Kuramların Yabancı Dil Almanca Eğitimi ve Öğretiminde Uygulanabilirliği. In N. Akpınar Dellal, S. Koch ve W. Stankowski (Eds.). Theory and Practice in Education. Science, Experience and Knowledge. London: Lambert Academic Publishing.
• Çepni, S. (2010). Araştırma ve Proje Çalışmalarına Giriş. Trabzon: Celepler.
• COSMAS II (Corpus Search, Management and Analysis System), http: //www.ids-mannheim.de/cosmas2/, © 1991-2021 Leibniz-Institut für Deutsche Sprache, Mannheim, [Erişim Tarihi: 15.08.2023].
• Demirci, M. (2014). Deontische und epistemische Verwendung der Modalverben und ihre Möglichen Übersetzungen ins Türkische Anhand des Romans “der Prozess” von Kafka. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(32), 66-76.
• DeReKo-Das Deutsche Referenzkorpus. Ausbau und Pflege der Korpora Geschriebener Gegenwartssprache. Digitale Sprachwissenschaft. Institut für Deutsche Sprache, [Erişim Tarihi: 15.08.2023].
• Diewald, G. (1999). Die Modalverben im Deutschen. Tübingen: Niemeyer.
• Duden (2009). Die Grammatik. Unentbehrlich für Richtiges Deutsch. 8., überarb. Aufl. Mannheim: Dudenverlag.
• Eisenberg, P. (2004). Modalverben im Diskontinuierlichen Verbkomplex. Die Struktur eines Datenchaos. Tübingen: Stauffenburg.
• Engel, U. (2004). Deutsche Grammatik. München: Iudicium.
• Esa Salim, L. (2021). Modalverben und Modus: Das Grammatische Phänomen “die Modalverben und Modaliät”. Route Educational & Social Science Journal. Vol. 8/Issue 6, 31-54.
• Helbig, G. ve Buscha, J. (2001). Deutsche Grammatik. Ein Handbuch für den Ausländerunterricht. Stuttgart: Klett Verlag.
• Helbig, G. ve Buscha, J. (1998). Leitfaden der Deutschen Grammatik. 9. Auflage, Leipzig: Langenscheidt Verlag Enzyklopädie.
• Hentschel, E. ve Weydt, H. (2003). Handbuch der Deutschen Grammatik. 3. völlig neu bearbeitete Auflage, Berlin, New York, de Gruyter Verlag.
• Jung, W. (1973). Grammatik der Deutschen Sprache. Berlin: VEB Bibliographisches Institut.
• Kıral, B. (2020). Nitel Bir Veri Analizi Yöntemi Olarak Doküman Analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (15), 170-189.
• Kupietz, M., Lüngen, H., Kamocki, P. ve Witt, A. (2018). The German Reference Corpus DeReKo: New Developments – New Opportunities (pp. 4353-4360). In N. Calzolari, K. Choukri, C. Cieri, T. Declerck, S. Goggi, K. Hasida, H. Isahara, B. Maegaard, J. Mariani, H. Mazo, A. Moreno, J. Odijk, S. Piperidis, T. Tokunaga, Takenobu (Eds.). Proceedings of the Eleventh International Conference on Language Resources and Evaluation (LREC 2018). Miyazaki: European Language Resources Association.
• Kupietz, M. ve Keibel, H. (2009). The Mannheim German Reference Corpus (DeReKo) As a Basis For Empirical Linguistic Research. Working Papers in Corpus-Based Linguistics and Language Education, 3, 53-59.
• Lemnitzer, L. ve Zinsmeister, H. (2015). Korpuslinguistik. Eine Einführung. Tübingen: Narr. Maché, J. (2018). Das Wesen Epistemischer Modalität.
• Maché, J. (2019). How Epistemic Modifiers Emerge. Berlin: de Gruyter Mouton.
• Merriam, S. B. (1988). Case Study Research in Education: A Qualitative Approach. San Fran-cisco: Jossey-Bass.
• Mortelmans, T. (2019). Das Modalverb Dürfte in Epistemischer Verwendung: Ergebnisse Einer Neuen Korpusstudie. Studia Germanica Gedanensia, (41), 113–126.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri. (Çev.: M. Bütün ve S.B. Demir). Ankara: Pegem Akademi.
• Péteri, A. (2019). Epistemik und Common Ground. Quantitative und qualitative Untersuchung epistemischer Ausdrücke im Korpus. Linguistik Online 100, 7(19), 235-258.
• Reis, M. (2001). Bilden Modalverben im Deutschen eine syntaktische Klasse? In R. Müller and M. Reis (Eds.). Modalität und Modalverben im Deutschen. Hamburg: Buske, 287–318.
• Rösler, D. (2012). Deutsch als Fremdsprache: Eine Einführung. Tübingen: J.B. Metzler.
• Ruhi, Ş., Aksan, M. ve Aksan, Y. (2014). Derlem Dilbilim Yöntemlerinin Etkin Olarak Araştırmalarda Kullanımı: Uygulamalar [The Effective Use of Corpus Linguistic Methods in Linguistic Research: Applications] (pp. 264-270). In N. Büyükkantarcıoğlu, et al. (Eds.). Proceedings of the 27th National Linguistics Conference. Ankara: Hacettepe University.
• Sak, R., Şahin Sak, İ. T., Öneren Şendil, Ç., ve Nas, E. (2021). Bir Araştırma Yöntemi Olarak Doküman Analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-250.
• Scherer, C. (2006). Korpuslinguistik. Heidelberg: Universitätsverlag Winter. (2., aktual. Aufl. erschienen 2014.). Schmidt, C. (2022). Korpuslinguistik und Mündlichkeit. Methodische und Technische Herausforderungen bei der Erstellung eines Fachspezifischen Korpus zur Verständigung über Literatur im Deutschunterrichtsdiskurs auf der Grundlage Archivierter Transkripte Korpora Deutsch als Fremdsprache 2(1), 81-94.
• Sönmez, V. ve Alacapınar, F. G. (2018). Örneklendirilmiş Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık. Stake, R.E. (2005). Qualitative Case Studies. In N. K. Denzin ve Y. S. Lincoln (Eds.). The Sage Handbook of Qualitative Research (s. 443-466). London: Sage
• Strauss, A. ve Corbin, J. (1998). Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures For Developing Grounded Theory. London: Sage.
• Tahiroğlu, B. T. (2010). Derlem, Bilgisayar Destekli Sözlük Bilimi, Eş Dizimlilik ve Otomatik Terim Çıkarımı. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 58 (1), 183-197.
• Tognini-Bonelli, E. (2001). Corpus Linguistics at Work. Amsterdam: Philadelphia. Tunalı, S. B. (2016). Nitel ve Nicel Araştırma Yöntemlerinin Bir Arada Kullanılması “Karma Araştırma Yöntemi”. Kurgu, 24(2), 106-112.
• Üzüm, M. (2019). Epistemik Kiplik İşaretleyicilerinin Söz Dizimsel Özellikleri: Özbek ve Türkiye Türkçesi. Türkoloji Dergisi, 23(2), 452-492.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual.
• Vater, H. (2004). Zur Syntax und Semantik der Modalverben. Trier: Wissenschaftlicher Verlag.
• Wach, E. (2013). Learning About Qualitative Document Analysis. https: //opendocs.ids.ac.uk/opendocs/bitstream/handle/20.500.12413/2989/PP%20InBrief%20 13%20QDA%20FINAL2.pdf?sequence=4. [Erişim Tarihi: 15.09.2023].
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık