UÇUŞ GÜVENLİĞİ VE TİCARİ HAVAYOLU PİLOTLARININ DUYGU DURUM BOZUKLUKLARI: BİR MODEL ÖNERİSİ

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 45, 66 - 77, 21.07.2023

Cem Güney Özveren

https://doi.org/10.35343/kosbed.1297513

Öz

Havacılık alanında yapılan kazalar (burada mevzu bahis olan daha çok uçak kazalarıdır) tarih boyunca her dönem özelinde gündemin zirvesindeki temel konulardan birisi haline gelmiştir. Yüzeysel bir açıklama olsa da gerçekliği yadsınamaz bir yargı da şudur: ‘’Doktor bir hata ile bir kişinin hayatına sebep olabilir ancak pilotun yapacağı bir hata ortalama en az üç yüz kişinin ölümüne sebep olabilir’’. Kuşkusuz uçak kazalarında sorumlu olan sadece pilot ya da yardımcı pilot değildir ancak sorumluluğun çok büyük bir kısmının da pilot ve yardımcı pilotta olduğu söylenebilir. Bu çalışmada pilotların yaşadıkları duygudurum bozukluklarının neler olduğuna değinilecek ve bu duygudurum bozukluklarının pilotların performansına etkisi ve havacılık özelinde meydana getirebileceği olası riskler tartışılacaktır. Alan yazında yapılmış araştırmalardan ve güncel olgulardan faydalanılarak nihayetinde bir sentez yaparak araştırmacılara ve uygulayıcılara birtakım önerilerde bulunulacak, yapılan araştırmalar neticesinde alan yazına bir model önerisinde bulunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Duygudurum Bozuklukları, Havacılık, Uçuş Performansı, Uçuş Güvenliği, Ticari Havayolu Pilotları

Kaynakça

• American Psychiatric Association (APA). Changes to the reformulation of personality disorders for DSM-5. 2011 Haziran 2021, http://www.dsm5.org/ProposedRevisions/Pages/PersonalityandPersonalityDisorders.aspx
• Abramson, Lyn, Lauren Alloy B., Benjamin Hankin, Gerald MacCoon, MacCoon, Gibb Brandon (2002). “Cognitive Vulnerability-Stress Models of Depression in A Self-Regulatory And Psychobiological Context.”. New York. Guildford Press. 1(1):268-294.
• Abramson, Lyn Y., Metalsky Gerald I., Lauren B. Alloy (1989). “Hopelessness Depression: A Theory-Based Subtype of Depression.”. Psychological Review, 96(2): 358-372
• Bakker, Arnold B.,ve Evangelia Demerouti (2007). "The Job Demands‐Resources Model: State of The Art." Journal of Managerial Psychology 22(3): 309-328.
• Band, Pierre, Marc Deschamps, Fang Raymond, Le Neogc-Anh, Richard P. Gallagher. (2008) "Long term Disability Rates in A Cohort of Air Canada Pilots." Aviation, Space, and Environmental Medicine 69 (12):1137-1140
• Baysari, Melissa., Andrew S. Mclntosh, & John R. Wilson (2008). “Understanding The Human Factors Contribution to Railway Accidents and Incidents in Australia.” Accident Analysis & Prevention, 40 (5): 1750–1757.
• Beck, Aeron (1987).”Cognitive Models of Depression” Journal of CAognitive Psychoteraphy, An International Quartely, 1(1):5-37
• Beck, Judith S., & Aeron T. Beck (2011). “Cognitive Behavior Therapy. New York: Basics and Beyond”. Guilford Publication 2(1).
• Bor, Robert., Gabby Field, & Peter Scragg (2002). “The Mental Health of Pilots: An Overview.”Counselling Psychology Quarterly, 15(3): 239-256.
• DeHoff, Maurice C., & Stephen K. Cusick (2018).” Mental Health in Commercial Aviation-Depression & Anxiety of Pilots.” International Journal of Aviation, Aeronautics, and Aerospace, 5(5): 1-16
• Ertemir, Dijan (2021). “Ticari Havayolu Pilotlarının Psikiyatrik Değerlendirmesi”. İstanbul: Clinart Stratejik Araştırmalar 1(1)
• Federal Aviation Administration. (2016). Pilot's Handbook of Aeronautical Knowledge. Skyhorse Publishing Inc.
• Flight Safety Foundation (FSF). (2016). FSF Statement on Germanwings Accident Report. Press Release, Sabotage/ intentional acts, 2016 FSF press releases. /Erişim Tarihi: 11.09.2023 tarihinde https://flightsafety.org/fsf-statement-ongermanwings-accident-report/ adresinden alınmıştır.
• Foushee, H. Clayton (1984) “Dyads and Triads At 35,000 Feet: Factors Affecting Group Process and Aircrew Performance.” American Psychologist, 39(1): 886–893.
• Gladstone, Rick (2016). “Pilot of Vanished Malaysian Flight Had Deviant Route on His Simulator, Minister Says.” The New York Times.
• Goleman, Daniel (1995). “Emotional Intelligence”. New York: Bantam.
• Gramopadhye, Anand K., & Colin G. Drury. (2000). “Human Factors in Aviation Maintenance: How We Got to Where We Are.” International Journal of Industrial Ergonomics, 26(2): 125-131.
• Helmreich Robert L., Asleigh C. Merritt, Jeffrey A. Wilhelm (1999). “The Evolution of Crew Resource Management Training in Commercial Aviation”. Int J Aviat Psychol. 9 (1):19-32
• Helvacı Çelik, Fatmagül & Çiçek Hocaoğlu (2016). “Major Depresif Bozukluk Tanımı, Etyolojisi ve Epidemiyolojisi: Bir Gözden Geçirme.” Çağdaş Tıp Dergisi, 6(1):51-66.
• Holmes, Emily A., & Andrew Mathews (2010). “Mental Imagery in Emotion and Emotional Disorders.” Clinical Psychology Review, 30(3): 349-362.
• Huang, Chiung-Yu, Valmi D Sousa, Shu-Yin Tu, Mei-Yi Hwang (2005). “Depressive Symptoms and Learned Resourcefulness Among Taiwanese Female Adolescents.” Archives of Psychiatric Nursing; 19(3):133–140
• Hürriyet. (2010) https://www.hurriyet.com.tr/iste-kahraman-pilot-sullenberger-in-hayat-hikayesi-16394650 Erişim Tarihi: 28.10.2022 tarihinde hürriyet.com sayfasından erişilmiştir.
• International Civil Aviation Organization (2012). Kluwer Law International BV.
• Işık, Erdal., Umut Işık & Yasemin Işık Taner (2013). “Çoçuk, Ergen, Erişkin ve Yaşlılarda Depresif ve Bipolar Bozukluklar”. Ankara, Rotatıp Kitapevi.
• Köroğlu, Ertuğrul, ed. (2000). “Amerikan Psikiyatri Birliği. DSMIV-TR Tanı Ölçütleri”, 2. Baskı. Ankara: Hekimler Yayın Birliği, 4(1): 151-163.
• Lyons, Joseph B., Tamera R. Schneider (2001) “The Influence of Emotional Intelligence on Performance. Personality and Individual Differences”, 39(4):693-703.
• Mearns, Kathryn, Rhona Flin, & Paul O'Connor. (2001). “Sharing'worlds of Risk'; Improving Communication with Crew Resource Management.” Journal of Risk Research, 4(4):377-392.
• Mulder, Sanne, & Diederik de Rooy (2018). “Pilot Mental Health, Negative Life Events, and Improving Safety with Peer Support and A Just Culture.” Aerospace Medicine and Human Performance, 89(1):41-51.
• Reid, Geoffrey Ewing (2016). “Aviation Psychiatry. Ernsting’s Aviation and Space Medicine”. 1(1): 558-579
• Slguera, Jose M., Natalio Extremera, Pablo Fernández-Berroca (2012). “Emotional Intelligence and Depression: The Moderator Role of Gender. Personality and Individual Differences”, 53(1):29-32.
• Silva, Miguel, Luis Santos, Rui Melicio, Duarte Valério, Ana Barqueira. (2022). “Aviation’s Approach Towards Pilots’ Mental Health: A Review.” International Review of Aerospace Engineering .15(1): 294-307
• Tuna, Ezgi, & Öznur Öncül-Demir. (2022). “Dsm-5’e Göre Anormal Psikoloji”. Ankara: Nobel Yayın.
• Wu, Alexander. C., Deborah Donnelly-McLay, Marc G. Weisskopf, Eileen McNeely, Theresa S. Betancourt, & Joseph G. Allen (2016). “Airplane Pilot Mental Health and Suicidal Thoughts: A Cross-Sectional Descriptive Study via Anonymous Web-Based Survey.” Environmental Health, 15(1): 1-12.