Ortaokul fen öğretim programlarında "Canlılar ve Yaşam" öğrenme alanı: Tarihsel süreçte değişim

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 309 - 339, 02.12.2022

Özlem Kalkan , Tuncay Tunç , Hasan Özcan

https://doi.org/10.33400/kuje.950331

Öz

Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk ortaokul öğretim programı olan “1924 Ortamektep Müfredat Programı”, 1913 yılında Osmanlı Döneminde yürürlüğe girmiş olan “Tedrisat-ı İptidaiye Kanunu Muvakkatı” programının Cumhuriyet ilkelerine göre düzenlenmiş halidir. Bu programdan günümüze kadar birçok ortaokul öğretim programı hazırlanarak uygulanmıştır. Bu çalışmada, Cumhuriyetin ilk ortaokul fen öğretim programından günümüze kadar uygulanan programlardaki, Canlılar ve Yaşam öğrenme alanı kapsamında yer alan biyoloji, çevre ve sağlık konuları derlenerek tek bir kaynakta toplanmış ve karşılaştırmalı olarak tartışılmıştır. Araştırma ortaokul öğretim programlarını kapsadığı için 2013 programına kadar 6., 7. ve 8. sınıflar, 2013 ve 2018 programlarında ise 5., 6., 7. ve 8. sınıflar çalışmaya dâhil edilmiştir. Araştırma doküman incelemesi yöntemiyle yürütülmüş olup veriler betimsel analiz ile değerlendirilmiştir. Doküman incelemesinde yazılı belgelerin içeriği titizlikle, sistematik olarak ve kronolojik sıra gözetilerek analiz edilir. Araştırma kapsamında kullanılan veriler birincil kaynaklardan elde edilmiştir. Söz konusu bu kaynaklar Milli Kütüphane, MEB Ders Kitapları ve Yayımlar Daire Başkanlığı Arşiv Kütüphanesinde yer alan orijinal kaynaklardır. Literatürde yakın geçmişteki fen öğretim programlarını çeşitli açılardan inceleyen çok sayıda çalışma bulunurken, Cumhuriyet'ten günümüze uygulanan Fen Bilgisi Öğretimi Öğretim Programlarında yer alan konuların karşılaştırmalı olarak incelenmesine yönelik çok az çalışma bulunmaktadır. Bu çalışma fen öğretim programlarında yer alan Canlılar ve Yaşam öğrenme alanı konularının yaklaşık bir asırlık aşamada geçirdiği değişiklikleri ortaya koymaktadır. Bu nedenle fen eğitim tarihi ile ilgilenen araştırmacılara ve kurumlara önemli katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

fen öğretim programı, canlılar ve yaşam, biyoloji, çevre, sağlık

Teşekkür

Sayın Editörüm, Çalışmamızın alana katkıları olacağını düşünüyoruz. Emekleriniz için şimdiden çok teşekkür ederiz.

“Living Things and Life” learning strand in the middle school ccience curriculum: Changes throughout the historical period

Öz

The 1924 Middle School Curriculum (Ortamektep Müfredat Programı), which is the first secondary school education curriculum of the Republic of Turkey, was the reorganized version of the Ottoman Empire’s 1913 curriculum (Tedrisat-ı İptidaiye Kanunu Muvakkatı) by the republic principles. Since those times, many secondary school education curricula have been prepared and implemented. In this study, biology, environment, and health issues within the scope of Living and Life learning in the curricula implemented from the first secondary school science curriculum of the Republic until today were investigated and comparatively discussed. Since the research covers middle school curricula, 6th, 7th, and 8th grades were included in the study until the 2013 curriculum, and 5th, 6th, 7th, and 8th grades in 2013 and 2018 curricula. The research was carried out with the method of document analysis, which is one of the qualitative research methods and the data were evaluated with descriptive analysis. In the analysis, the content of the written documents is analyzed meticulously, systematically, and in chronological order. The written documents used within the scope of this research are the primary sources and are authentic and were obtained by the researchers from the Archive Library of the National Library, MoNA Textbooks, and Publications Department. While there are many studies in the literature that examine the science teaching programs in the recent past from various aspects, there are very few studies on the comparative examination of the subjects in the Science Teaching Curricula implemented from the Republic to the present. This study reveals the changes of Living and Life learning area subjects in science curricula, which have gone through in about a century. For this reason, it is thought that it will make a significant contribution to researchers and institutions interested in the history of science education.

Anahtar Kelimeler

science curriculum, living things, and life, biology, environment, health

Kaynakça

• Altınok, M. A., & Tunç, T (2013). Bilimsel Süreç Becerileri Bağlamında Geçmiş Türk Fen Programlarının Karşılaştırmalı İncelenmesi. Journal of Turkish Science Education, 10(4), 22-55.
• Altınok, M. A., Tunç, T., & Özcan, H. (2020). Fen Öğretim Programlarının Fen–Teknoloji–Toplum ve Çevre Kazanımları Bağlamında 1926’dan Günümüze Karşılaştırmalı İncelenmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 230-257.
• Antel, S. C. (1952). Umumî didaktik. İstanbul: Doğan Kardeş Yayınları AŞ Basımevi.
• Bahar, M., Yener, D., Yılmaz, M., Emen, H., & Gürer, F. (2018). 2018 Fen Bilimleri Öğretim Programı Kazanımlarındaki Değişimler ve Fen Teknoloji Matematik Mühendislik (STEM) Entegrasyonu. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 702-735. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2018..-412111
• Bowen, G. A. (2009) Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40, https://doi.org/10.3316/QRJ0902027
• Brantlinger, E., Jimenez, R., Klingner, J., Pugach, M., & Richardson, V. (2005). Qualitative studies in special education. Exceptional children, 71(2), 195-207. https://doi.org/10.1177/001440290507100205
• Cicioğlu, H. (1982). Türkiye Cumhuriyetinde ilk ve ortaöğretim (Tarihi Gelişimi). Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Cerlet, E. K. (2010). Cumhuriyetten günümüze ilköğretim I. kademe fen ve teknoloji programlarındaki değişme ve gelişmeler (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Bolu.
• Creswell, J. W., & Clark, V. L. P. (2017). Designing and conducting mixed methods research. London: Sage Publications.
• Doğan, H. (1972). Öğrenci, Öğretmen ve Program Yönünden Türk Ortaöğretim Sisteminin Değerlendirilmesi. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Flores, M. A. (2016). Teacher education curriculum. In International handbook of teacher education (pp. 187-230). Springer, Singapore.
• Fuchs, L. S. (2004). The past, present, and future of curriculum-based measurement research. School Psychology Review, 33(2), 188-192.
• Genç, S. Z. (2000). Cumhuriyetten günümüze ilköğretim programları ve Fen Bilgisi programı. Çağdaş Eğitim Dergisi, 262, 40-46.
• Gömleksiz, M. N. & Bulut, İ. (2007). Yeni fen ve teknoloji dersi öğretim programının uygulamadaki etkililiğinin değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(32), 76-88.
• Hard, N., Lee, P., & Dockett, S. (2018). Mapping the policy landscape of Australian early childhood education policy through document analysis. Australasian Journal of Early Childhood, 43(2), 4-13. https://doi.org/10.23965/AJEC.43.2.01
• Kalkan, Ö., & Tunç, T. (2020). Cumhuriyetten Günümüze Ortaokul Fen Dersleri Öğretim Programlarında Yer Alan Fizik Konularının Karşılaştırılmalı İncelenmesi. Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(2), 293-325. https://doi.org/10.47479/ihead.807957
• Kılıç, G. B., Haymana, F., & Bozyılmaz, B. (2010). İlköğretim Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Programı’nın Bilim Okuryazarlığı ve Bilimsel Süreç Becerileri Açısından Analizi. Eğitim ve Bilim, 33(150).
• Kültür Bakanlığı (1938). Ortaokul Programı. İstanbul: Devlet Basımevi.
• Lee, S. H., Wehmeyer, M. L., Soukup, J. H., & Palmer, S. B. (2010). Impact of curriculum modifications on access to the general education curriculum for students with disabilities. Exceptional children, 76(2), 213-233.
• Maarif Vekâleti (1930). İlk Mektep Müfredat Programı. Devlet Matbaası, İstanbul.
• Maarif Vekâleti (1930). Ortamektep Müfredat Programı. İstanbul: Devlet Matbaası.
• Maarif Vekâleti (1931). Orta Mektep Müfredat Programı. İstanbul: Devlet Matbaası.
• Maarif Vekâleti (1936). İlkokul Programı. İstanbul: Devlet Matbaası.
• MEB (1948). İlkokul Programı. Ankara: İstanbul: Devlet Matbaası.
• MEB (1949). Ortaokul Programı. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı (1988). Ortaokul Programı. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• MEB (1995). İlköğretim Okulu II. Kademe Programı, Ankara: MEB Yayınevi.
• MEB (2000). İlköğretim Okulu Fen Bilgisi Öğretim Programı. Ankara: MEB Yayınevi.
• MEB (2005). İlköğretim Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• MEB (2013). İlköğretim kurumları (ilkokullar ve ortaokullar) fen bilimleri dersi (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar) öğretim programı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• MEB (2018). Fen bilimleri dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara: Millî Eğitim Bakanliği Temel Eğitim Genel Müdürlüğü.
• Merriam, S. B. (1998). Qualitative research and case study applications in education. London: Sage Publications.
• Oğuzkan, F. (1983). Orta Dereceli Okul Öğretmenlerinin Yetiştirilmesi, Cumhuriyet Döneminde Eğitim, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul.
• Okan, K. (1983). Fen bilgisi öğretiminin tarihi gelişimi. Milli Eğitim Dergisi, 60, 42.
• Oktay, E. Y. (2014). Türkiye’de Cumhuriyet’in ilanından günümüze uygulanan nüfus politikaları. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 4(7).
• Özcan, H., & Düzgünoğlu, H. (2017). Fen bilimleri dersi 2017 taslak öğretim programına ilişkin öğretmen görüşleri. International Journal of Active Learning, 2(2), 28-48.
• Özcan, H., & Koştur, H. İ. (2019). Fen bilimleri dersi öğretim programı kazanımlarının özel amaçlar ve alana özgü beceriler bakımından incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 9(1), 138-151. https://doi.org/10.24315/tred.469584
• Özcan, H., Oran, Ş., & Arık, S. (2018). Fen bilimleri dersi 2013 ve 2017 öğretim programlarının öğretmen görüşlerine göre karşılaştırmalı incelenmesi. Başkent University Journal of Education, 5(2), 156-166.
• Öymen, H. R. (1973). Türkiye Cumhuriyeti’nde İlköğretim (1926-1968) Arası Programların Geliştirilmesi, Eğitim Hareketleri Dergisi, 19, 1-6.
• Özalp, R., & Ataünal, A. (1983). Millî Eğitimde Kongreler ve Şuralar. Cumhuriyet Döneminde Eğitim, 105-129. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Özel, S. (2002). Atatürk Dönemi Türkiye Ekonomisi. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 1(2), 235-248.
• Semiz, Y. (2010). 1923–1950 Döneminde Türkiye’de Nüfusu Arttırma Gayretleri ve Mecburi Evlendirme Kanunu (Bekârlık Vergisi). Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (27), 423-469.
• Sözer, E. (1996). Türk eğitim sisteminde ortaöğretim programları ve uygulamalar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 5(5), 116-128.
• Sungur, O., & Ünlü, H. (2016). Türkiye'de Sanayi Politikaları ve Sanayi Sektörünün Dönüşümü: Planlı Kalkınma Dönemi Açısından Bir Değerlendirme. Journal of International Social Research, 9(42), 1637-1648.
• Tuğluoğlu, F., &Tunç, T. (2010). 1926 İlkmektep Müfredatı ve Cumhuriyet Tuncay TUNÇ Dönemi Eğitiminin Ekonomik Hedefleri. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 26(76), 55-98.
• Tunç, T., & Akçam, H. K. (2008). Cumhuriyet’ten Günümüze İlkokul Programlarında Fen Derslerinin Konuları. 17. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, 01-03.
• TÜİK (2020). İşgücü İstatistikleri. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu-Istatistikleri-Agustos-2020-33792
• Wach, E., Ward, R., & Jacimovic, R. (2013). Learning about qualitative document analysis. Institute of Development Studies. https://opendocs.ids.ac.uk/opendocs/bitstream/handle/20.500.12413/2989/PP%20InBrief%2013%20QDA%20FINAL2.pdf?sequence=4&isAllowed=y
• Yıldırım, S. (2016). Cumhuriyet Dönemi Nüfus Politikaları Çerçevesinde Göç ve Göç Politikaları (1921-1960). Hacettepe University Journal of Turkish Studies/HÜTAD Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Arastirmalari Dergisi, (24).
• Yolcu, H. H. (2019). İlkokul öğretim programı 3 ve 4. sınıf fen bilimleri dersi kazanımlarının revize edilmiş Bloom taksonomisi açısından analizi ve değerlendirilmesi. Elementary Education Online, 18(1). https://doi.org/10.29329/mjer.2018.138.4
• Yurdatapan, M. (2011). İlköğretim 6 7 ve 8 Sınıf Fen Öğretim Programlarının Biyoloji Alanı Açısından Tarihsel Değerlendirmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(1), 41-60.
• Zengin, E., & Göktaş, S. (2020). İkinci Dünya Savaşı Sürecinde Türk Ordusunda Yaşanan Salgın Hastalıklar ve Ölümler. Tarih ve Gelecek Dergisi, 6(3), 1069-1090.