ÜÇ İSTANBUL ROMANINDAKİ MEKÂNLARIN ADNAN'IN KİSİLİĞİNE ETKİSİNİN İD, EGO VE SÜPEREGO BAĞLAMINDA İNCELENMESİ

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 2, 183 - 193, 17.06.2019

Dilek Çakır

Öz

Bu çalışmanın amacı, Türk Edebiyatının
önemli eserlerinden olan Üç İstanbul
romanındaki mekânların Adnan’ın kişiliğine etkisini id, ego ve süperego
bağlamında incelemektir. Mithat Cemal Kuntay, Üç İstanbul romanında, İstanbul’un önce Abdülhamid, sonra İttihat
ve Terakki en son da Mütareke Dönemi’ni, bu dönemlerin mekânlarının Adnan'ın
kişiliğine etkisini, Sigmund Freud'un Yapısal Kişilik Kuramının üç ana sistemi
olan id, ego ve süperego bağlamında romanın başkişisi Adnan etrafında anlatır.
Romanda dönemler farklılaştıkça değişen tarihî zamanla birlikte İstanbul,
tarihî mekânlar ve Adnan da değişmektedir. Adnan, her dönemde değişik kişilik
özellikleriyle okuyucunun karşısına çıkar. Her dönemde farklı kişilik
mekanizmalarının etkisi altındadır. Abdülhamid Dönemi’nde mekân; saray,
Hidayet'in Konağı, Maliye Nazır’ının Konağı, Erkânıharp Müşir’inin Konağı ve
Adnan'ın Aksaray’daki evidir. Bu mekânlarda yaşayanlar, id'in denetimi
altındadır. İd, kişiliğin en ilkel bölümüdür. Doğuştan getirilen dürtüler ve
refleksler ile istediği her şeye sahip olmak ister. İttihat ve Terakki
Dönemi’nde mekân; Adnan'ın Konağı, yazıhanesi ve Raşel’in Konağı'dır. Burada
yaşayan insanlar, ego’nun denetimi altındadır. Ego, kişiliğin akıllı ancak
ahlâk dışı olan kısmıdır. İd ile süperego arasındaki çatışmada denge kurar.
Savunma mekanizmaları aktiftir. Mütareke Dönemi’ndeyse mekân; Naşit’in konağı,
Adnan ile Süheyla'nın Bozdoğan Kemer’indeki Konağı ve romanın sonunda
Süheyla’nın taşındığı Erenköy’ündeki köşktür. Bu mekânlarda yaşayanlar
süperego’nun denetimi altındadır. Bu kişiler, geçmişle büyük bir hesaplaşma
içindedir. Vicdanlarıyla baş başadırlar. Sonuç olarak bu çalışmada; Adnan'ın
kişilik yapısında etkili olan, id, ego ve süperego, tarihî mekânlar etrafında
incelenerek, bu alanda yapılan çalışmalara yeni bir bakış açısı getirmek
amaçlanmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Üç İstanbul, Sigmund Freud, İd, Ego, Süperego

THE ANALYZING OF THE EFFECTS OF THE PLACES IN THE ÜÇ İSTANBUL NOVELS ON ADNAN’S PERSONALITY İN THE CONTEXT OF ID, EGO AND SUPEREGO

Öz

The aim of
this study is to examine the effect of the places in Üç İstanbul novels, which are important works of Turkish
Literature, on the personality of Adnan, in the context of ıd, ego and
superego. Mithat Cemal Kuntay, in the Üç
İstanbul novels, ıd, ego, and superego systems of Sigmund Freud’s
Structural Personality Theory: İstanbul’s first Abdülhamid, then İttihat and
Terakki and last period of the Armistice Period, the places of these periods on
Adnan’s personality. In the context of superego, Adnan tells another person in
the novel. As the periods differ in the novel, İstanbul changes with historical
periods and historical places and Adnan. In every period, Adnan comes across a
variety of personality traits. Each period is under the influence of different personality
mechanisms. Abdülhamid Period; the places, the palace, the mansion of Hidayet,
the mansion of the Minister of the Finance, the mansion of the Chief of Staff,
is the house of Adnan in Aksaray. Those living in these places are under the
control of the ıd. Id is the most primitive part of personality. He wants to
have everything he wants with the innate impulses and reflexes. The place in
the period of the İttihat and Terakki; Adnan’s Mansion, office and Raşel’s
Mansion. People living here are under the control of the ego. The ego is the
clever but unethical part of personality. Balance between id and superego.
Defence mechanisms are active. The place in the period of the Armistice;
Naşit’s mansion is Adnan and Süheyla’s mansion in Bozdoğan Kemer and it is the
pavilion at Erenköy where Süheyla was moved at the end of the novel. People
living in these places are under the control of the superego. These people are
in a big deal with the past.  They are
alone with their conscience. In this study; ıd, ego and superego, which are
influential in Adnan’s personality structure, are examined around historical
places and it is aimed to bring a new perspective to the studies in this field. 

Anahtar Kelimeler

Üç İstanbul, Sigmund Freud, Id, Ego, Superego

Kaynakça

• FREUD, Sigmund (2001). Haz İlkesinin Ötesinde Ben ve İd. (Çev.: Ali Babaoğlu), İstanbul: Metis Yayıncılık. FREUD, Sigmund (2016). Psikanaliz Üzerine – Yeni Araştırmalar ve Bulgular Psikanalize Giriş 3. (Çev.: Kamuran Şipal), İstanbul: Say Yayınları.KÖKSAL, Alver (2003). “Üç İstanbul Romanı Üzerine Sosyolojik Okuma Denemesi”. İlmi Araştırmalar Dergisi, 15, s.19-26.CEBECİ, Oğuz (2004). Psikanalitik Edebiyat Kuramı. İstanbul: İthaki Yayınları.GEÇTAN, Engin (1998). Psikanaliz ve Sonrası. İstanbul: Remzi Yayınları. KUDRET, Cevdet (2004). Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman II, İstanbul: Dünya Yayınevi.KUNTAY, Mithat Cemal (2016). Üç İstanbul. İstanbul: Oğlak Yayınları.Özcan, Nezahat (2014). “Mithat Cemal Kuntay’ın Üç İstanbul Romanında Tiplerin veDönemlerin Aynası Eşya”. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 52, s. 181-214.Kemal, Timur (2004). “İstanbul’un İç Yüzü ve Üç İstanbul Romanlarından İnsan Manzaraları”. İlmî Araştırmalar Dergisi, 18, s.103-122