Özel Eğitim Öğretmenlerinin Öz yeterlilik Algıları ile Motivasyon Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 39 - 70, 30.06.2023

Gürbüz Ocak , Cenk Adalıoğlu , Ramazan Yurtseven

https://doi.org/10.47140/kusbder.1245023

Öz

Bu araştırmanda, özel eğitim öğretmenlerinin öz yeterlilik algıları ile motivasyon düzeyleri arasındaki ilişkiyi incelemek amaçlanmıştır. İlişkisel tarama modelinde olan araştırmanın örneklemine 360 öğretmen dâhil edilmiştir. Veriler, “Öğretmen Öz yeterlik İnancı Ölçeği” ve “Öğretmen Mesleki Motivasyon Ölçeği” aracılığı ile toplanmış ve analiz edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre, katılımcıların öz-yeterlik algıları; cinsiyet ve yaşa göre anlamlı olarak farklılaşmamakta, ancak özel eğitim mezunu olma durumuna göre farklılaşmaktadır. Motivasyon düzeyleri ise incelenen bu değişkenler açısından anlamlı farklılık göstermemiştir. Katılımcıların öz yeterlik algıları ve alt boyutları motivasyon düzeylerine göre anlamlı olarak farklılaşmaktadır. Katılımcıların öz-yeterlik algılarında; motivasyon ve yaşın, motivasyon ve özel eğitim mezunu olmanın ortak etkisinin olduğu; motivasyon ve cinsiyetin ise ortak etkisinin olmadığı bulunmuştur. Katılımcıların öz yeterlilik algıları ve motivasyon düzeyleri arasında, pozitif yönlü ve düşük bir ilişki olduğu, öz yeterlilik algılarının motivasyon düzeyi üzerinde anlamlı bir yordayıcı olduğu bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Özel eğitim, öz yeterlilik, öz yeterlilik algısı, motivasyon, özel eğitim öğretmeni

Kaynakça

• Akdoğan, F. E. (2009). Zihin engelliler öğretmenlerinin öz yeterlik algıları ve stres düzeyleri arasındaki ilişki. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Akmeşe, P. P. ve Kayhan, N. (2019). Investigation of difficulties faced by special education teachers and their self-efficacy beliefs. Turkish Journal of Special Education Research and Practice, 1(1), 57-69.
• Aksoy, F. (2014). Özel eğitim sınıflandırmaları. A. Ardıç (Ed.), Bireysel Farklılıklar içinde (s. 1-23). Ankara: Vize Yayıncılık.
• Aksoy, V. ve Diken, İ. H. (2009). Rehber öğretmen özel eğitim öz yeterlik ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Özel Eğitim Dergisi, 10(1), 29-37.
• Alemdağ, C., Öncü, E. ve Yılmaz, A. (2014). Beden eğitimi öğretmeni adaylarının akademik motivasyon ve akademik öz-yeterlikleri. Spor Bilimleri Dergisi, 25(1), 23-35.
• Alkan, M. F. ve Arslan, M. (2019). Learner autonomy of pre-service teachers and its associations with academic motivation and self-efficacy. Malaysian Journal of Learning and Instruction, 16(2), 75-96.
• Avcı, O. (2019). Beden eğitimi ve spor öğretmenleri ile diğer branş öğretmenlerinde öğretme motivasyonu ve öğretmen öz yeterlilikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla.
• Bandura, A. (1989). Human agency in social cognitive theory. American psychologist, 44(9), 1175-1184.
• Bandura. A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. New York: W. H. Freeman Company.
• Bayrakdar, U., Vural Batık, M. ve Barut, Y. (2016). Özel eğitim öğretmen adaylarının öğretmen özyeterlik düzeyleri ve öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 133-149.
• Brophy, J. (1998). Motivating students to learn. USA: McGraw- Hill Companies.
• Büyüköztürk, Ş. (2020). Sosyal Bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni spss uygulamaları ve yorum (28. Baskı). Ankara: Pegem Akademi. Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2020). Bilimsel araştırma yöntemleri (28. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Can, A. (2019). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Ankara: Pegem Akademi.
• Cavkaytar, A., Melekoğlu, M. ve Yıldız, G. (2014). Geçmişten günümüze özel gereksinimli olma ve zihin yetersizliği: Dünya’da ve Türkiye’de kavramların evrimi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (Özel Sayı), 111-122.
• Chowdhury, M. S. & Shahabuddin, A. M. (2007). Self-Efficacy, motivation and their relationship to academic performance of bangladesh college students. College Quarterly, 10(1), 1-9.
• Çakıroğlu, O. (2018). Özel eğitimde temel kavramlar. V. Aksoy (Ed.), Özel Eğitim (2.Baskı) içinde (s. 1-19). Ankara: Pegem Akademi.
• Çitil, M. (2013). Yasalar ve özel eğitim. Ankara: Vize Yayıncılık.
• Çolak, İ., Yorulmaz, Y. İ. ve Altınkurt, Y. (2017). Öğretmen özyeterlik inancı ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması. MSKU Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 20-32.
• Döş, B. ve Özşahin, C. (2019). Öğretmenlerin sosyal medya bağımlılığı, öğretmenlik öz- yeterlilikleri ve motivasyonları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(71), 1397-1408.
• Ergül, C., Baydık, B. ve Demir, Ş. (2013). Özel eğitim öğretmen adaylarının ve öğretmenlerinin zihin engelliler öğretmenliği lisans programı yeterliklerine ilişkin görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(1), 499-522.
• Eripek, S. (2005). Zeka geriliği. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Ertürk, R. (2014). Öğretmenlerin iş motivasyonları ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki: Bolu ili örneği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Field, A. (2009). Discovring statistics using SPSS (Third Ed.) London: SAGE Publications Ltd. Gerez-Cantimer, G., Şengül, S. ve Akçin, N. (2017). Özel eğitim gereksinimli çocukların öğretmenlerinin mesleki öz yeterlilik algılarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Journal of Human Sciences, 14(1), 694-716.
• Henson, R. K. (2001). Relationships between preservice teachers' self-efficacy, task analysis, and classroom management beliefs. In the annual meeting of the Southwest Educational Research Association, New Orleans, LA.
• Kambur, E. (2019). Bandırma’daki öğretmenlerin iş motivasyonları ile öz yetkinlik algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 67-90.
• Kaner, S. (2010). Özel gereksinimli olan ve olmayan öğrencilerin öğretmenlerinin öz yetkinlik inançları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 43(1) 193-217.
• Karabağ Köse, E., Karataş, E., Küçükçene, M. ve Taş, A. (2020). Öğretmen mesleki motivasyonu ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması: Çevrimiçi ve kâğıt kalem uygulamalarının karşılaştırılması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, doi:10.9779.pauefd.707619
• Karahan, Ş. ve Uyanık-Balat, G. (2011). Özel eğitim okullarında çalışan eğitimcilerin öz- yeterlik algılarının ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(1), 1-14.
• Karakuyu, Y. ve Karakuyu, A. (2016). Motivasyon ve öz-yeterliğin sınıf öğretmeni adaylarının teknolojik pedagojik alan bilgilerine (TPAB) katkısı. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 89-100.
• Karasar, N. (2020). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar ilkeler teknikler (36. Baskı). Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık.
• Kargın, T. (2003). Cumhuriyetin 80. yılında özel eğitim. Milli Eğitim Dergisi, 160(1), 106-116. Kavrayıcı, C. ve Bayrak, C. (2016). Öğretmen adaylarının öz- yeterlik algıları. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(23), 623-658 http://dx.doi.org/10.14520/adyusbd.70805
• Kumcağız, H., Demir, Y. ve Karadaş, C. (2017). Okul psikolojik danışmanlarında mesleki tükenmişliğin yordayıcısı olarak özel eğitime ilişkin öz-yeterlik algısı. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3), 312-324.
• Küçlü, B. (2021). Özel eğitim okullarında çalışan okul yöneticileri ve öğretmenlerin motivasyonunu etkileyen faktörler. Yayınlanmamış tezsiz yüksek lisans projesi). Pamukkale Üniversitesi, Denizli. Küçüktepe, S. E. (2007). Öz-oluşum türleriyle, mesleki etkililik algıları ve tercih ettikleri öğretme stilleri arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• MEB (2006). Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği. Erişim Adresi: https://orgm.meb.gov.tr/www/ozel-egitim-hizmetleri-yonetmeligi-yayimlandi/icerik/1089 20.05.2021.
• MEB (2020). Milli eğitim istatistikleri örgün eğitim 2019-2020. Erişim Adresi: http://sgb.meb.gov.tr/www/icerik_goruntule.php?KNO=396 20.05.2021.
• Özdoğru, M. (2021). Zihinsel engellilerin eğitiminde öğretmenlerin motivasyon durumları. International Journal of Humanities and Education, 7(15), 321-345.
• Özyürek, M. (2008). Nitelikli öğretmen yetiştirmede sorunlar ve çözümler: özel eğitim örneği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 189-226.
• Pallant, J. (2020). SPSS kullanma kılavuzu: SPSS ile adım adım veri analizi (Balcı, S., Ahi, B., Çev.) Ankara: Anı Yayıncılık.
• Recepoğlu, S. ve Recepoğlu, E. (2020). Öğretmen adaylarının öz yeterlik algıları ile öğretmenlik mesleğine yönelik motivasyonları arasındaki ilişki. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(4), 799-814.
• Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000). Self-Determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development and well-being. The American Psychologist, 55(1), 68-78.
• Schunk, D. H. (2008). Öğrenme teorileri eğitimsel bir bakışla (5. Baskıdan Çeviri). M. Şahin (Çev. Ed.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Semerci, D. (2015). Okul Öncesi öğretmenlerinin sınıf yönetimi becerileri, öz yeterlik algıları ve mesleki motivasyonları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmış yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Senemoğlu, N. (2009). Gelişim öğrenme ve öğretim: kuramdan uygulamaya. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. Sucuoğlu, B. (2013). Zihin engelinin tarihçesi. B. Sucuoğlu (Ed.), Zihin engelliler ve eğitimi (4. Baskı) içinde (s. 16-45). Ankara: Kök Yayıncılık.
• Şahin, Ç. ve Karakuş, G. (2019). Nicel araştırma modelleri-desenleri. G. Ocak (Ed.), Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri içinde (s. 218-268). Ankara: Pegem Akademi.
• Tabachnick, B.G. & Fidell, L.S. (2013). Using multivariate statistics (Sixth Ed.) Pearson, Boston.
• Tarakçı, E, Tütüncüoğlu F. ve Tarakçı D. (2012) Özel eğitim ve rehabilitasyon alanında çalışan meslek elemanlarının öz-yeterlilik ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Fizyoterapi Rehabilitasyon, 23(1):26-35.
• Tekin, H.(1996). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Ankara: Yargı Yayınları.
• Thoonen, E. E. J., Sleegers, P. J. C., Oort, F. J., Peetsma, T. T. D., & Geijsel, F. P. (2011). How to improve teaching practices: the role of teacher motivation, organizational factors and leadership practices. Educational Administration Quarterly, 47(3), 496-536. https://doi.org/10.1177/0013161X11400185
• Vatansever Bayraktar, H. ve Akın E. (2019). Sınıf öğretmenlerinin motivasyon düzeylerinin incelenmesi. Eurasian Academy of Sciences Social Sciences Journal, 24, 37-63.
• Yanık, F. (2018). Özel eğitim öğretmenlerinin yöneticilerine yönelik algıladıkları etkili liderlik özellikleri ve okula bağlılık düzeylerinin iş motivasyonlarıyla ilişkisinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Kültür Üniversitesi, İstanbul.
• Yavuz, C. ve Bahtiyar Karadeniz, C. (2009). Sınıf öğretmenlerinin motivasyonunun iş tatmini üzerine etkisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(9), 507-519.
• Yavuz, M. (2020). Özel eğitim okullarında çalışan öğretmenlerin mesleki özyeterlik düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 55(1), 1-25.
• Yeşilyurt, E. (2013). Öğretmen adaylarının öğretmen öz-yeterlik algıları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 45(45), 88-104.