Favouritism behaviors of school administratör from teacher perspective

Yıl 2022, Sayı: 64, 350 - 378, 28.10.2022

Ayça Kaya

https://doi.org/10.21764/maeuefd.1097162

Cited By: 1

Öz

Favouritism is defined as the unlawful support and protection of people whom school administrators deem close to them. The aim of this research is to examine the favoritism behaviors of school administrators from the perspective of teachers, to reveal the possible effects of favoritism and to develop solutions. The study group of the research, which was conducted with the phenomenology method, one of the qualitative research methods, consists of 37 teachers who were determined by homogeneous sampling, one of the purposive sampling methods, in the 2021-2022 academic year. The data collected with a semi-structured interview form were analyzed by applying content and descriptive analysis techniques. Teachers explained the favouritism behaviors of school administrators with four themes (types, opportunities, problems and precautions). School administrators mostly favor cronyism and clientalism; the most common opportunity for people who benefit from favouritism is to give priority (leave, syllabus, shift, etc.) taking into account their wishes and needs; it has been determined that the most common problems caused by favoritism at school are grouping, restlessness, insecurity and reluctance, and the most possible measures to prevent favoritism in schools are assignment based on merit, creating a climate of justice and trust, and transparent and impartial supervision.

Anahtar Kelimeler

Favouritism, school administrator, school administration, teacher

ÖĞRETMEN PERSPEKTİFİNDEN OKUL YÖNETİCİLERİNİN KAYIRMACILIK DAVRANIŞLARI

Öz

Kayırmacılık, okul yöneticilerinin kendilerine yakın gördüğü kişileri, yasalara aykırı biçimde desteklemesi ve koruması olarak tanımlanmaktadır. Bu araştırmanın amacı okul yöneticilerinin kayırmacılık davranışlarını öğretmen perspektifinden ele alarak kayırmacılığın olası etkilerini ortaya çıkarmak ve çözüm yolları geliştirmektir. Nitel araştırma yöntemlerinden olgubilim yöntemi ile yürütülen araştırmanın çalışma grubu, 2021-2022 eğitim-öğretim yılında amaçlı örnekleme yöntemlerinden benzeşik örnekleme ile belirlenen 37 öğretmenden oluşmaktadır. Yarı yapılandırılmış görüşme formuyla toplanmış olan veriler içerik ve betimsel analiz tekniklerine başvurularak çözümlenmiştir. Elde edilen bulgulara göre öğretmenler okul yöneticilerinin kayırmacılık davranışlarını dört tema (türler, imkanlar, sorunlar ve önlemler) ile açıklamışlardır. Okul yöneticilerinin en çok kronizm ve klientalizm türlerinde kayırmacılık yaptığı; kayırmacılıktan yararlanan kişilere en çok tanınan imkanın istekleri ve ihtiyaçları dikkate alarak öncelik tanıma (izin, ders programı, nöbet vb.) olduğu; kayırmacılık davranışlarının okulda en çok yol açtığı sorunların gruplaşma, huzursuzluk, güvensizlik ve isteksizlik olduğu ve kayırmacılık davranışlarını önlemek için okullarda en çok alınabilecek önlemlerin liyakate dayalı atama, adalet ve güven iklimi oluşturma, şeffaf ve tarafsız denetim olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kayırmacılık, okul yöneticisi, okul yönetimi, öğretmen

Kaynakça

• Akan, D., & Zengin, M. (2018). Okul yöneticilerinin kayırmacı tutum ve davranışları ile öğretmenlerin örgütsel güven algıları arasındaki İlişki. Route Educational and Social Science Journal, 5(5), 334-345.
• Aktan, C.C. (2001). Yolsuzlukla mücadele stratejileri. Ankara: Hak-İş Yayınları, 57.
• Aktay, Y. (2014). 17 Aralık Süreci: Toplumsal Restorasyon Fırsatı. Stratejik Düşünce Enstitüsü Dergisi, Sayı:51, Şubat, 6-14.
• Akyol, Z. (2018). Ortaokul yöneticilerinin kayırmacılık davranışları ile öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi.
• Araslı, H., Arıcı, H. E., & Araslı, F. (2016). Nepotizmin iş tatmini üzerine etkisinde prosedürel adaletin aracı rolü: KKTC otelcilik sektörü üzerine bir araştırma. Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 5(2), 1-20.
• Argon, T. (2014). Eğitim kurumlarında insan kaynklarının desteklenmesi: Yönetici desteğine yönelik öğretmen görüşleri. International Journal of Human Sciences, 11(2), 691-729.
• Argon, T. (2016). Öğretmen görüşlerine göre ilkokullarda yöneticilerin kayırmacılık davranışları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(1), 233-250.
• Asunakutlu, T. ve Avcı, U. (2010). Aile işletmelerinde nepotizm algısı ve iş tatmini ilişkisi üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(2), 93- 99.
• Aydın, İ. (2002). Yönetsel mesleki ve örgütsel etik. Ankara: Pegema Yayıncılık, 3. Baskı.
• Aydın, Y. (2015). Örgütsel sessizliğin okul yönetiminde kayırmacılık ve öğretmenlerin öz yeterlik algısı ile ilişkisi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Aydoğan, İ. (2009). Favoritism in the Turkish Educational System: Nepotism, cronyism and patronage. Educational Policy Analysis and Strategic Research, 4(1),19-35.
• Aydoğan, İ. (2012). The existence of favoritism in organizations. African Journal of Business Management, 6(12), 4577–4586.
• Aytaç, Ö. (2010). Kayırmacı ilişkilerin sosyolojik temelleri. Yönetim ve örgüt açısından kayırmacılık. (Ed. Ramazan Erdem). İstanbul: Beta Yayıncılık, 3 – 26.
• Balcı, A. (2001). Sosyal bilimlerde araştırma. Yöntem, teknik ve ilkeler. Ankara: PegemA Yayınları.
• Bale, A. (2001). Etkili okul ve okul geliştirme. Ankara: PegemA Yayınları.
• Berkman, A. Ü. (2009). Gelişmekte olan ülkelerde kamu yönetiminde yolsuzluk ve rüşvet. Ankara: Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayını. 2. Baskı, 31-32.
• Biber, M. (2016). Kamunun etik çıkmazı: kayırmacılık. Adalet Yayınevi.
• Blase, J. & Blase, J. (2004). The dark side of leadership, teacher perspectives of principal mistreatment. (Ed: H. Tomlinson), Educational management, Major themes ın education London, UK: Routledge.
• Bursalıoğlu, Z. (2013). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Büte, M. (2009). Aile işletmelerinde nepotizm: Trabzon ilinde faaliyet gösteren aile şirketlerinde nepotizm uygulamasının tespitine yönelik bir araştırma. 17. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF İşletme Bölümü, 21-23 Mayıs, 737–741, Eskişehir.
• Büte, M. (2011). Kayırmacılığın çalışanlar üzerine etkileri ile insan kaynakları uygulamaları ilişkisi: Türk kamu bankalarına yönelik bir araştırma. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(1), 383-404.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Atıf İndeksi, 2017, 1-360.
• Cesur, A., & Erol, E. (2020). Okul yönetiminde kayırmacılık ve örgütsel adalet arasındaki ilişki: Afyonkarahisar ili örneği. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15(25), 3467-3496.
• Coco, G., & Lagravinese, R. (2014). Cronyism and education performance. Economic Modelling, 38, 443-450.
• Creswell, J. W. (2013). Qualitative inquiry: Choosing among five approaches. Los Angeles, CA, 244.
• Çakır, M. (2014). Bürokrasi ve suç olgusu. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 16(Özel Sayı 1), 18-24.
• Çevik, F. K. (2010). Türkiye’de 1980’den günümüze siyasal iktidar-bürokrasi ilişkileri. Yüksek Lisans Tezi, Atılım Üniversitesi, Ankara.
• Demirbilek, N. (2018). Okul müdürlerinin kayırmacı davranışlarının öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile müdüre güvene etkisi. Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Demirtaş, H., & Demirbilek, N. (2019). Okul müdürlerinin kayırmacı davranışlarının öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile müdüre güvene etkisi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(17), 111-142.
• Dileyici, D., & Özkıvrak, Ö. (2010). Bütçe anlayışındaki değişim süreci: Denk bütçe ilkesinin erozyonu ve açık bütçe politikası. Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 2(1).
• Erdem, B., Ceylan, U. ve Saylan, U. (2013). Aile işletmelerinde nepotizm ve örgütsel bağlılık ilişkisi: Kütahya’da faaliyet gösteren otel işletmelerinde bir araştırma. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: XXXII, Sayı: 2, 171-197.
• Ercenap, İ. (2006). Nepotism and favoritism in the banking ındustry: Some evidence from Northern Cyprus. Master Thesis. Eastern Mediterranean University, Northern Cyprus.
• Erdem, M. ve Meriç, E. (2012). Okul yönetiminde kayırmacılığa ilişkin ölçek geliştirme çalışması. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Uluslararası E- Dergi, 2(2), 141–149.
• Eryılmaz, B. (2010). Kamu yönetimi. Ankara: Okutman Yayıncılık.
• Geçer, A. (2015). Liselerde çalışan öğretmenlerin kayırmacılık ve örgütsel destek algı düzeyleri (Muğla ili örneği). Yüksek Lisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla.
• Gider, İ. (2020). Okul yönetiminde kayırmacılık davranışları ile öğretmenlerin işe yabancılaşma düzeyleri arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Siirt Üniversitesi, Siirt.
• Gülay, S. S. (2018). Öğretmenlerin kayırmacılık algıları ile örgütsel güven düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Rize.
• Güner, N. (2019). Okul yöneticilerinin kayırmacılık davranışları ile öğretmenlerin yaşam doyumu arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi, Diyarbakır.
• Güneş, A., & Köse, A. (2021). Okul yöneticilerinin kayırmacı davranışları ve öğretmen motivasyonu üzerine ilişkisel bir çalışma. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Eğitim Dergisi, 3(2), 26-44.
• İyiişleroğlu, S. C. (2006). Aile şirketleri: Adana ve çevresinde faaliyet gösteren aile şirketlerinde nepotizm uygulamasının tespitine yönelik bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Kahraman, Ü. (2020). Okul müdürlerinin kayırmacılık davranışları. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(3), 90-106.
• Kahveci, G., Gülay, S. S., & Bahadır, E. (2019). Ortaöğretim öğretmenlerin kayırmacılık algıları ile psikolojik sermaye düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (50), 167–197.
• Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun (2004). T. C. Resmi Gazete, 5176, 25 Mayıs 2004.
• Karademir, M. (2016). Ortaokul öğretmenlerinin okul yönetiminde kayırmacılık algıları ile örgütsel sinizm arasındaki ilişkinin incelenmesi: İstanbul ili Pendik ilçesi örneği. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi, İstanbul.
• Katrougalos, G. & Lazaridis, G. (2003). Southern European welfare states (problems, challenges and prospects). New York: PalgraveMacmillan.
• Keleş, H. N., Özkan, T. K. ve Bezirci, M. (2011). A study on the effects of nepotizm, favoritism and cronyism on organizational trust ın the auditing process ın family businesses in Turkey. International Business & Economics Research Journal, September, 11-14.
• Keskin, A. (2018). Okul yöneticilerinin kayırmacılık davranışları ile öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
• Kurt, E. ve Doğramacı, B. (2014). Terfi, işlem kayırmacılığı ve işe alma boyutlarında kayırmacılık davranışı algısının ölçülmesi: İstanbul ilinde faaliyet gösteren bir belediye iştirakinde çalışanlar üzerine bir araştırma. Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırma Dergisi (EJOIR), Cilt:2, Özel Sayı Ağustos, 82-96.
• Kurtoğlu, A. (2012). Siyasal örgütler ve sivil toplum örgütleri bağlamında hemşerilik ve kollamacılık. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 67(1), 141-169.
• Macklem, K. (2005). The toxic workplace. Maclean’s, 118(5), 34-36.
• Meriç, E. (2012). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin algılarına göre okul yönetiminde kayırmacılık. Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
• Meriç, E. ve Erdem, M. (2013). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin algılarına göre okul yönetiminde kayırmacılık. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 19(3), 467-498.
• Metin, O. (2011). Sosyal politika açısından AKP dönemi: Sosyal yardım alanında yaşananlar. Çalışma ve Toplum (1), 179-200.
• Metin, İ. U. (2020). Öğretmen algılarına göre okullarda örgütsel adalet, okul müdürlerinin kayırmacılık davranışı ile örgütsel sinizm düzeyinin incelenmesi: Zonguldak ili örneği. Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 8(2), 290-302.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. sage.
• Okçu, V., Adıgüzel, Z., & Gök, M. İ. (2018). Ortaokul öğretmenlerinin okul yönetiminde kayırmacılıkla ilgili algılarının öğretmenlerin motivasyonu üzerindeki etkisi (Batman İli Örneği). PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(3), 368-385.
• Ören, K. (2007). Sosyal sermayede “güven” unsuru ve işgücü performansına etkisi. Kamu – İş, 9(1), 71-90.
• Özdemir, İ. H. (2019). Okul yönetimindeki kayırmacılığın örgütsel güven ve örgütsel bağlılık ile olan ilişkisinin öğretmen algılarına göre incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Özer, N., & Çağlayan, Z. A. (2016). Relationship Between Teachers’ Trust in Principal and Perceived Cronyism. Inonü University Journal of the Graduate School of Education, 3(5), 15-27.
• Özkanan, A., & Erdem, R. (2016). Yönetimde kayırmacı uygulamalar üzerine nitel bir çalışma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 7-28.
• Özler, H., Ergun, D. Ö. ve Gümüştekin, G. E. (2007). Aile İşletmelerinde nepotizmin gelişim evreleri ve kurumsallaşma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 17, 437-450.
• Öztürk, N. K. (2002). Liyakat sistemini korumanın farklı bir yolu: Liyakat sistemi koruma kurulu. Türk İdare Dergisi, sayı: 435, 129-143.
• Patton, M. Q. (2014). Qualitative research & evaluation methods: Integrating theory and practice. Sage publications.
• Pektaş, E. K. (1994). Büyük kent belediyelerinin eğitim ve kültür hizmetlerine siyasal parti ideolojilerinin yansıması. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Polat, S. ve Kazak, E. (2014). Okul yöneticilerinin kayırmacı tutum ve davranışları ile öğretmenlerin örgütsel adalet algıları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 20(1), 71-92.
• Pounder, D. G., & Blase, J. J. (1988). Principal favoritism: Explanations, effects, and implications for practice. Planning and Changing, 19(1), 3-7.
• Ramachander, A. (2011). Dealing with favouritism at the workplace. Erişim: http://www.deccanherald.com/content/173905/dealing-favouritism-workplace.html. Erişim Tarihi: 02.02.2022.
• Sancak, A. (2021). Okul yöneticilerinin kayırmacılık davranışları ile öğretmenlerin işe yabancılaşma düzeyleri arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Sheridan, M. K. (2006). Just because it’s sex doesn’t mean it’s because of sex: The need for new legislation to target sexual favoritism. Columbia Journal of Law and Social Problems, 40(3), 379-423.
• Şahin, M. (2021). Örgütlerde kayırmacılığa yönelik kavramsal bir analiz. Çatalhöyük Uluslararası Turizm ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, (6), 158-167.
• Tabancalı, E. (2018). Nepotism in primary schools. International Online Journal of Educational Sciences, 10(2), 162-175.
• Tan, Ç. (2006). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin örgütsel adalet konusundaki algıları (Elazığ il örneği). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Tetik, S. (2010). Mobbing kavramı: Birey ve örgütler açısından önemi. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12(18), 81-89.
• Topbaş, A. (2021). Kurumsallaşma sürecinde yaşanan sorunlar bağlamında kayırmacılık sorunu: Denizli ilinde bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Turhan, M., & Erol, Y. C. (2020). Öğretmen görüşlerine göre eğitim örgütlerinde kronizm, sessizlik ve sinizm arasındaki ilişki. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(4), 874-886.
• Turgut, K. (2007). Politik yozlaşmanın insan davranışları üzerindeki etkisi. Erişim: https://sites.google.com/site/grandustadakademi/politik-yozlasmanin-insan-uezerindeki-etkisi Erişim Tarihi: 02.02.2022.
• Uçar, A. (2016). Yöneticilerin kayırmacı davranışlarının, örgütsel muhalefet üzerindeki etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Siirt Üniversitesi, Siirt.
• Yaman, Z. (2021). Kayırmacılığın örgütsel bağlılık ve tükenmişliğe etkisi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul.
• Yavuzyiğit, M. H. (1996). Türkiye’de rüşvet ve yolsuzlukların nedenleri ile çözüm yollarının tartışılması. Sayıştay Dergisi, Ekim-Aralık, sayı:23, 11-36.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Yıldırım, M. (2013). Kamu yönetiminin kadim paradoksu: Nepotizm ve meritokrasi. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 353-380.
• Yılmaz, A. S. (2007). İnformal ilişki şekillerinin kurumsal yapılara yansımaları (Elazığ’daki kamu görevlileri üzerine sosyolojik bir araştırma). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Fırat Üniversitesi, Elazığ.