TEACHER PERCEPTIONS OF SCHOOL ADMINISTRATORS ON SERVANT LEADERSHIP

Yıl 2024, Sayı: 69, 153 - 179, 31.01.2024

Aynur Suçiçeği , Erkan Kıral

https://doi.org/10.21764/maeuefd.1301480

Öz

The research was designed in a descriptive survey model to present teachers' perceptions of school administrators' on servant leadership. The research was conducted with 473 teachers. “Personal Information Form” and “Servant Leadership Scale” were used to collect the data. Descriptive and inferential statistical techniques were used in data analysis. As a result of the study, teachers' perceptions of school administrators' servant leadership were found to be highest in the dimensions of trust and lowest in the dimensions of humility. The general perception of servant leadership is very high. Teachers' perceptions of school administrators' servant leadership did not differ significantly according to teachers' marital status, age, job status, and tenure but differed significantly according to their gender, educational status, and school level. Male teachers' school administrators' perceptions of servant leadership in the humility dimension are higher than female teachers. The perceptions of the school administrators of the teachers with a bachelor's degree in the authenticity dimension of servant leadership are higher than those of the teachers with a graduate degree. The perceptions of school administrators on servant leadership in the dimensions of empowerment, trust, school-environment relations, humility and general servant leadership of teachers working in high school are lower than teachers working in secondary schools. It is also lower than the teachers working in primary and secondary schools in the dimensions of authenticity and ethical behavior. At the end of the research, various suggestions were offered such as maintaining the servant leadership levels of school administrators and investigating the reasons for the high authentic leadership perceptions of undergraduate teachers.

Anahtar Kelimeler

Servant, leadership, administrator, teacher.

OKUL YÖNETİCİLERİNİN HİZMETKÂR LİDERLİĞİNE İLİŞKİN ÖĞRETMEN ALGILARI

Öz

Araştırma, okul yöneticilerinin hizmetkâr liderliğine ilişkin öğretmenlerin algılarını ortaya çıkarmak amacıyla betimsel tarama modelinde desenlenmiştir. Araştırma 473 öğretmenle yürütülmüştür. Verilerinin toplanmasında “Kişisel Bilgi Formu” ve “Hizmetkâr Liderlik Ölçeği” kullanılmıştır. Verilerin analizinde betimsel ve kanıtlamasal istatistik teknikleri kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, okul yöneticilerinin hizmetkâr liderliğine ilişkin öğretmenlerin algısı, en yüksek düzeyde güven, en düşük düzeyde alçak gönüllülük boyutlarında bulunmuştur. Genel hizmetkâr liderlik algısı çok yüksektir. Öğretmenlerin okul yöneticilerinin hizmetkâr liderliğine ilişkin algıları, öğretmenlerin medeni durumuna, yaşına, görev durumuna, okuldaki çalışma süresine göre anlamlı farklılık göstermemiş ancak cinsiyetine, eğitim durumuna ve görev yaptıkları okul kademesine göre anlamlı farklılık göstermiştir. Erkek öğretmenlerin okul yöneticilerinin hizmetkâr liderliğin alçak gönüllülük boyutundaki algıları kadın öğretmenlerden yüksektir. Lisans mezunu öğretmenlerin okul yöneticilerinin hizmetkâr liderliğin otantiklik boyutundaki algıları lisansüstü mezunu öğretmenlerden yüksektir. Lisede görev yapan öğretmenlerin güçlendirme, güven, okul çevre ilişkileri, alçak gönüllülük boyutlarında ve genel hizmetkâr liderlik bağlamında okul yöneticilerinin hizmetkâr liderliğine ilişkin algıları ortaokulda görev yapan öğretmenlerden düşüktür. Otantiklik ve etik davranma boyutlarında ilkokul ve ortaokulda görev yapan öğretmenlerden de düşüktür. Araştırma sonunda okul yöneticilerinin hizmetkâr liderlik düzeylerinin korunması, lisans mezunu öğretmenlerin otantik liderlik algılarının yüksek çıkmasının nedenlerinin araştırılması gibi çeşitli öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Hizmetkâr, liderlik, okul yöneticisi, öğretmen.

Teşekkür

Araştırmamıza destek veren tüm katılımcılarımıza teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Abdurrezzak, S. (2015). Etkili okul ve okul liderliğine ilişkin öğretmen algılarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• Akan, D., ve Mehrdad, A. (2019). Okul müdürlerinin iletişim becerilerinin öğretmen algılarına göre incelenmesi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 9 (1), 287-300.
• Akgün, S. (2005). İlköğretim okullarının çevreleri ile ilişkileri (Sakarya ili örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Alonderiene, R., & Majauskaite, M. (2016). Leadership style and job satisfaction in higher education institutions. International Journal of Educational Management, 30 (1), 140- 164.
• Al-Mahdy, Y. F. H., Al-Harthi, A. S., & Salah El-Din, N. S. (2016). Perceptions of school principals’ servant leadership and their teachers’ job satisfaction in Oman. Leadership and Policy in Schools, 15 (4), 543-566.
• Balay R., Kaya, A., ve Yılmaz, R. (2014). Eğitim yöneticilerinin hizmetkâr liderlik yeterlilikleri ile farklılıkları yönetme becerileri arasındaki ilişki. Eğitim Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 4 (1), 230-248.
• Barbuto, J., & Wheeler, D. (2006). Scale development and construct clarification of servant leadership. Group and Organization Management, 31 (3), 300–326.
• Bass, B. M. (2000). The future of leadership in learning organizations. Journal of Leadership & Organizational Studies, 7 (3), 17-40.
• Başaran, R. (2018). Ortaokullarda otantik liderlik ile işe bağlılık arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Büyüköztürk, Ş. (2020). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı (Yirmi sekizinci baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Can, A. (2019). SPSS ile Bilimsel Araştırma Sürecinde Nicel Veri Analizi (Sekizinci baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Cerit, Y. (2007). İlköğretim okulu müdürlerinin hizmet yönelimli liderlik rollerini gerçekleştirme düzeyleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 33 (33), 88-98.
• Cerit, Y. (2008). İlköğretim okulu müdürlerinin hizmet yönelimli liderlik davranışlarının öğretmenlerin tükenmişliklerine etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 56, 547-570.
• Çali, N. (2019). İlkokullarda görev yapan yönetici ve öğretmenlerin hizmetkâr liderlik algılarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa.
• Çelik, M. (2015). Öğretmen algılarına göre ilkokul müdürlerinin otantik liderlik davranışları. Yüksek Lisans Tezi, Zirve Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
• Çoban, O. (2019). Okul müdürlerinin hizmetkâr liderlik davranışları ile öğretmenlerin iş doyumu arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Dierendonck, D., & Nuijten, I. (2011). The servant leadership survey: Development and validation of a multidimensional measure. Journal of Business Psychology, 26, 249- 267.
• Doğan, Ü. (2015). Özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin örgütsel adanmışlık düzeyleri ile müdürlerinin hizmetkâr liderlik davranışları arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Duman, Ş. (2018). Ortaöğretim öğretmenlerinde psikolojik güçlendirmenin yordayıcıları olarak yapısal güçlendirme, yöneticiye güven ve lider-üye etkileşimi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Fındıkçı, İ. (2013). Bir Gönül Yolculuğu Hizmetkâr Liderlik. İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• Gardner, W. L., Avolio, B. J., Luthans, F., May, D. R., & Walumbwa, F. (2005). Can you see the real me? A self-based model of authentic leader and follower development. Leadership Quarterly, 16 (3), 343–372.
• Greenleaf, R. K. (1970). The Servant As Leader. Indianapolis: Robert K. Greenleaf Center Press.
• Greenleaf, R. K. (1977). Servant Leadership: A Journey into The Nature Of Legitimate Power And Greatness. New York: Paulist Press.
• Göçen, A., ve Kaya, A. (2019). Okul yöneticilerinin hizmetkâr liderlik davranışlarına ilişkin öğretmen görüşleri, 6. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Kongresi içinde, Sözlü Bildiri, 1-3 Kasım 2019, Şanlıurfa.
• Hunt, T. & Fedynich, L. (2019). Leadership: Past, present, and future: An evolution of an idea, Journal of Arts and Humanities, 8(2), 20-26.
• İçinak, A. (2018). Okul yöneticilerinin hizmetkâr liderlik davranışlarının öğretmen algılarına göre incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Tokat.
• İş, E., ve Balcı, S. (2017). Okul müdürlerinin (ilkokul-ortaokul-lise) hizmetkâr liderlik davranış boyutlarının öğretmen algılarına göre değerlendirilmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10 (50), 1307-9581.
• Karasar, N. (2020). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Kavramlar İlkeler Teknikler (Otuz altıncı basım). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kaya, O. (2020). Okul yöneticilerinin etik liderlik davranışları ile öğretmenlerin sosyal sermaye düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Doktora Tezi, Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Kıral, B. (2019). Eğitim Yönetiminde Öğretmen Güçlendirme., N. Cemaloğlu ve M. Özdemir. (Editörler), Eğitim Yönetimi içinde (627-664) (İkinci baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Kıral, B., ve Çetin, M. (2018). Okul yöneticilerinin öğretmenleri güçlendirmesine ilişkin yönetici ve öğretmen görüşleri. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 12 (26), 311- 329.
• Kıral, E. (2020a). Excellent leadership theory in education. Journal of Educational Leadership and Policy Studies, 4 (1),1‐30.
• Kıral, E. (2020b). Excellent leadership of school administrators: a cross-cultural ınvestigation. 2219 Yurt Dışı Doktora Sonrası Araştırma Burs Programı desteklenen Proje. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu, Bilim İnsanı Destek Programları Başkanlığı. Ankara.
• Kıral, E. (2021a). Hizmetkâr liderlik ölçeği geliştirme çalışması: Öğretmenler üzerinde bir uygulama, Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 10 (3), 83-99.
• Kıral, E. (2021b). Eğitimde Mükemmel Liderlik., İ. Pehlivan. (Ed.), Prof. Dr. Ali Balcı’ya Armağan içinde (235- 247). Ankara: A. Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
• Kıral, E., ve Başaran, R. (2018a). Academic Leadership. In Vocational Identity and Career Construction in Education. Edited by Fidan, T. IGI Global. Pp. 238-257.
• Kıral, E., ve Başaran, R. (2018b). Güven ölçeğinin Türkiye örnekleminde psikometrik özellikleri: Öğretmenlerde bir uygulama, 9. Uluslararası Eğitim Yönetimi Forumu içinde, Sözlü Bildiri, 01 – 04 Kasım 2018, Antalya, Türkiye.
• Kıral, E., ve Başaran, R. (2018c) Kıskançlık ile güven arasındaki ilişki, II. Uluslararası Eğitim Araştırmaları ve Öğretmen Eğitimi Kongresi içinde, Sözlü Bildiri, 13-15 Eylül 2018, Kuşadası, Türkiye.
• Kıral, E., ve Başaran, R. (2018d). The relationship between organizational jealousy and trust, In: II. International Educational Research and Teacher Training Congress, September, 13-15 Eylül 2018, Kuşadası, Türkiye.
• Kıral, E., ve Deliveli, K. (2019). Yönetim Süreçleri., N. Cemaloğlu ve M. Özdemir. (Editörler), Eğitim Yönetimi içinde (161-216). Ankara: Pegem Akademi.
• Kuanprasert, K., ve Phetsombat, P. (2019). The relationship between servant leadership of school administrator and job motivation of teachers under saint maria academy. Asian Political Science Review, 3 (2), 89-95.
• Laub, J. A. (1999). Assessing the servant organization; Development of the organizational leadership assessment (OLA) model. Dissertation abstracts international, 60 (02), 308A.
• Marakçı, D. (2020). İlkokullarda görev yapan yöneticilerin hizmetkâr liderlik özellikleri ile öğretmenlerin motivasyonları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siirt.
• Özerten, K. N. (2018). Okul yöneticilerinin algılanan otantik liderlik özelliklerinin öğretmenlerin mesleki motivasyonuna etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Öztürk, M. F. (2015). Okul-Çevre ilişkilerinin sınıf öğretmenlerinin görüşleri açısından değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Niğde.
• Patterson, K. A. (2003, August). Servant Leadership: A Theoretical Model. Servant Leadership Research Roundtable, The School of Leadership Studies, Regent University, 23 Ağustos 2020tarihindehttps://www.regent.edu/acad/global/publications/sl_proceedings/2003/patterson_servant_leadership.pdf adresinden alınmıştır.
• Sanı, Ü., Çalışkan, S. C., Atan, Ö., ve Yozgat, U. (2013). Öğretim üyelerinin hizmetkâr liderlik davranışları ve ardılları üzerine bir araştırma. Ege Akademik Bakış Dergisi, 13(1), 63-82.
• Sarıkaya, Ş. (2019). Öğretmenlerin iş doyumunun yordayıcısı olarak örgütsel güven ve örgütsel destek algısı. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Yönetimi ve Denetimi Ortak Yüksek Lisans Programı, İstanbul.
• Spears, L. C. (1995). Reflections on Leadership: How Robert K. Greenleaf’s Theory of Servant-Leadership Influenced Today’s Top Management Thinkers. New York: John Wiley.
• Stone, A. G., Russell, R. F., & Patterson, K. (2004). Transformational versus servant leadership: A difference in leader focus. The Leadership & Organization Development Journal, 25 (4), 349-361.
• Tavşancıl, E. (2019). Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi (Beşinci Baskı). Ankara: Nobel Yayınevi.
• Temel, A., Yakın, M., ve Misci, S. (2006). Örgütsel cinsiyetlerin örgütsel davranışa yansıması. Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 13 (1), 27-38.
• Terci, F. (2008). İlköğretim okulu yöneticilerinin yönetici yeterlik davranışlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Tokmak, M. (2018). Yöneticilerin Hizmetkâr Liderlik Davranışlarının Çalışanlar Tarafından Algılanma Düzeylerine Yönelik Bir Araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 32(4), 959-978.
• Toprakçı, F. (2019). Okul Yöneticilerinin Öğretmenleri Güçlendirme Düzeyi. Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Ünal, S. R. (2020). Okul yöneticilerinin hizmetkâr liderlik davranışları ile örgütsel sinizm algıları arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Ünsal, Y. (2018). Eğitim örgütlerinde sergilenen hizmetkâr liderlik rollerinin öğretmenlerin örgütsel yabancılaşmasına etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa.
• Von Fisher, P., & De Jong, D. (2017). The relationship between teacher perception of principal servant leadership behavior and teacherjob satisfaction. Servant Leadership: Theory & Practice, 4 (2), 53-84.
• Wen-Shun, H. , Show-Sau, T., & Ho-Tang, W. (2016). Relatıonshıp among prıncıpal servant leadershıp, school organızatıonal clımate and teachers’ job ınvolvement of elementary school. European Journal of Research in Social Sciences, 4 (7), 2056-5429.
• Yagız, S. (2016). İlkokulların etkili okul özelliklerine sahip olma düzeylerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
• Yavuz, H. (2020). Okul yöneticilerinin örgütsel bağlılık ve hizmetkâr liderlik düzeyleri arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırşehir.
• Yelok, F. (2006). Genel liselerde görevli öğretmenlerin etkili okula ilişkin görüşleri (Ankara İli Örneği). Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.