THE ROLE OF HEROES/GREAT MEN IN HISTORICAL THOUGHT AND EDUCATION

Yıl 2018, Cilt: 11 Sayı: 22, 98 - 116, 18.06.2018

Mehmet Elban

https://doi.org/10.12981/motif.459

Cited By: 2

Öz

The
purpose of this research is to examine the origin of heroes /Great men idea in
history and the role of heroes / great men in history and education. The
research is a compilation study in which the literature on the subject is
synthesized and conceptualized. The role of the heroes in history thought and
education was determined in the research. According to this, the role of heroes
in history though, and education in ancient civilizations was to entertain
people (Heroes who entertain). From ancient times to the Middle Ages, another
role of heroes in history and education is common ancestry and religion (heroes
for common origin and religious heroes). The aim of heroic sheik' stories in
Islam and the heroic saint stories in Christianity was mostly religious
education. Also, heroic origin / shared sense of ancestry provided legitimacy
to the ruling elites (legitimate heroes). With the development of Eurocentric
approaches in the XVIII and XIX centuries, heroes who contributed to science,
art, and progress were seen only in Western Europe (Europeanized heroes). The
defences of the Eastern societies against these unfounded attacks of the
Europeans were also carried out by their heroes (defending heroes). Another
aspect of the XIX century was the formation of nationalism and national
identities. The heroes who best reflect national identities entered in history
thought and education (National heroes). However, in the development of
national heroes, struggle against European heroes of Eurocentrism, besides
nationalism, provided a separate motivation. The other case in this context is
citizenship. For citizenship, heroes were used in history and education (Heroic
citizens). Another role is both promote and discredit heroes according to
different political propaganda purposes (heroes for political propaganda).
Moreover, in the XIX century, heroes were theorized to provide a coincidental
cause, unlike social structures (heroes for chance causes). Thus, the heroes
provide to chance causes. In the twentieth century, heroes who entertained the
past entered popular history publications (heroes who entertained popular
history publications).  On the other
hand, thanks to the different orientations in historiography, women also became
heroes (female heroes). In history education, however, traditional historical
heroes have become famous heroes and superheroes such as sportsmen,
footballers, singers, Batman, Superman (Popular heroes and superheroes).
Another heroic role that has not changed from day to day is their use in ethic
and value education (Educational heroes).

Anahtar Kelimeler

Heroes / Great Man, Historiography, History Thought, History Education, Education

TARİH DÜŞÜNCESİNDE VE EĞİTİMİNDE KAHRAMANLARIN/BÜYÜK ADAMLARIN ROLÜ

Öz

Bu araştırmanın amacı tarihte kahraman/büyük adam düşüncesinin
kökenlerini, kahramanların/büyük adamların tarih düşüncesinde ve eğitimindeki
rolünü incelemektir. Araştırma konuya ilişkin literatürün sentezlendiği,
kavramsallaştırmaların yapıldığı bir derleme çalışmasıdır. Araştırmada kahramanların
tarih düşüncesinde ve eğitimindeki rolleri saptanmıştır. Buna göre ilkçağ
uygarlıklarında kahramanların tarih düşüncesinde ve eğitiminde sıkça görülen
rolü insanları eğlendirmekti (Eğlendiren kahramanlar). İlkçağlardan ortaçağlara
kadar tarih düşüncesinde ve eğitiminde kahramanların diğer bir rolü ise ortak
ata ve dindi (Ortak köken için kahramanlar ve dindar kahramanlar). İslamiyet’teki
kahraman veli hikâyeleri ve Hıristiyanlık’taki kahraman aziz hikâyelerindeki
amaç genelde din eğitimiydi. Ayrıca kahraman köken/ortak ata duygusu, yönetici
elitlere meşruiyet sağlamaktaydı (Meşruiyet sağlayan kahramanlar). XVIII. ve
XIX. yüzyılda Avrupamerkezci yaklaşımların gelişmesiyle bilimde, sanatta,
ilerlemede katkı sağlayan kahramanlar yalnızca Batı Avrupalı görüldü
(Avrupalılaştırılan kahramanlar). Doğu toplumların Avrupalıların bu temelsiz
saldırılarına karşı savunmaları da yine kendi kahramanları aracılığıyla
yürütüldü (Savunan kahramanlar).  XIX.
yüzyılın diğer bir olgusu ise milliyetçilik ve millî kimliklerin oluşmasıydı. Millî
kimlikleri en iyi yansıtan kahramanlar, hem tarih düşüncesine hem de eğitime
girdi (Millî kahramanlar). Bununla birlikte millî kahramanların gelişmesinde,
milliyetçilik dışında Avrupamerkezci anlayışın Avrupalı kahramanlarıyla
mücadele ayrı bir motivasyon sağladı. Bu bağlamdaki diğer olgu ise
vatandaşlıktı. Vatandaşlık için tarih düşüncesinde ve eğitiminde kahramanlar
kullanılmaktaydı (Kahraman vatandaşlar). Başka bir rol ise farklı siyasi
propaganda amaçlarına göre kahramanların hem yüceltilmesi hem de
itibarsızlaştırılmasıdır (Siyasi propaganda amacıyla kahramanlar). Ayrıca XIX.
yüzyılda kahramanlar toplumsal yapılardan farklı olarak rastlantısal neden
sağlamak için teorileştirildi (Rastlantısal nedenler için kahramanlar). Böylelikle
kahramanlar rastlantısal nedenler sağlamıştı. XX. yüzyıla gelindiğinde geçmişin
eğlendiren kahramanları popüler tarih yayınlarına girdi (Popüler tarih
yayınlarında eğlendiren kahramanlar). Diğer taraftan tarihyazımındaki farklı
yönelimlerle artık kadınlar da bir kahraman oldu (Kadın kahramanlar). Bununla
birlikte tarih eğitiminde geleneksel tarihi kahramanlar sporcular, futbolcular,
şarkıcılar, batman, superman gibi popüler kahramanlara ve süper kahramanlara
dönüştü (Popüler kahramanlar ve süper kahramanlar). Kahramanların geçmişten
günümüze değişmeyen diğer bir rolü ise onların ahlak ve değer eğitiminde
kullanılmasıdır (Eğitici kahramanlar).

Anahtar Kelimeler

Kahramanlar/Büyük Adamlar, Tarihyazımı, Tarih Düşüncesi, Tarih Eğitimi, Eğitim

Kaynakça

• AIKEN, Katherine G. (2010). “Superhero history: using comic books to teach U.S. History”. OAH Magazine of History 24 (2).ALACA, Eray (2016). “Türkiye’de Siyasi İktidar Değişiklikleri Ve Ortaöğretim Tarih Ders Kitaplarındaki Padişah Anlatısı”. Electronic Turkish Studies, 11(14), 1-16.ALPARGU, Mehmet ve ÇELİK, Hülya (2016). “Türkiye’de güncel tarih ders kitaplarında kadın tarihinin yeri”. International Online Journal of Educational Sciences. 8 (2), 131-144. DOI: http://dx. doi. org/10.15345/iojes.ALTINAY, Ahmet Refik (2014). Osmanlı Mekteplerinde Çocuklar İçin-Umûmi Tarih. İstanbul: Akıl Fikir Yayınları.ARI, Kemal (2011). “Tarihyazımında ideolojiler, mitler ve önyargılar”. Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Tarihçilik ve Tarih Yayıncılığı Sempozyumu. (Ed.: M. Öz), 849-863, Ankara Türk Tarih Kurumu Basımevi. ATA, Bahri (2005). “Tarih pedagojisine uygun Türkiye Cumhuriyeti inkılâp tarihi ve Atatürkçülük dersi nasıl olmalıdır”. M. Saray ve H. Tosun (Der.). İlk ve orta öğretim kurumlarında Türkiye Cumhuriyeti inkılâp tarihi ve Atatürkçülük konularının öğretimi, 73-85.ATA, Bahri (2013). Emile Durkheim’e Göre Eğitim. Bahri Ata (Ed.). Emile Durkheim; Üçüncü Fransa Cumhuriyeti’nde Öğretmenlerin Eğitimcisi ve Eğitim Görüşleri içinde (s. 35-50). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.ATSIZ, Hüseyin Nihal (2011). Türklük Ülküsü. İstanbul: Ötüken Yayınları.AYKIT, Dursun Ali (2013). “Müslümanların ve Hıristiyaların Ortak Ziyaretgâhlarından Biri Olarak Aya Yorgi (Saint George) Manastırı”. C.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, XVII (1), 119-134.)BABINGER, Franz (1992). Osmanlı Tarih Yazarları Ve Eserleri. (Çev.: Coşkun Üçok, Çev.), Ankara: Kültür Bakanlığı.BALTACIOĞLU, Ismayıl Hakkı (1995). Tâlim ve Terbiyede İnkılâp. İstanbul: MEB Yayınları.BAOFU, Peter (2012). The Future Of Post-Human History: A Preface To A New Theory Of Universality And Relativity. Cambridge Scholars Publishing.BATY, Phil (2005). Phil Baty’nin yorumu. Harriet Swain (Ed.), Tarihin büyük soruları içinde (s. 31-36). İstanbul: Güncel Yayıncılık.BAYMUR, A.Fuat (1941). Tarih Öğretimi. Ankara: Gazi Terbiye Enstitüsü Neşriyatı.BELGE, Murat (1977). Materyalist tarih görüşü. Felsefe kurumu seminerleri. 444-452, Ankara Türk Tarih Kurumu Basımevi.BIÇAK, Ayhan (2013). “Tarih Düşüncesinin Oluşumu”. Cogito. 73, 36-60.BIÇAK, Ayhan (2015). Tarih Felsefesi. İstanbul: Dergah Yayınları.BLACK, Jeremy ve MACRAILD, Donald M. (2016). Tarih Çalışmak. (Çev.: Nuray Bozbora), Ankara: Yayın Odası Yayıncılık.BLACK, Luisa (2003). Tarih öğretim ve öğreniminde yöntem sorunları. Tarih eğitimine eleştirel yaklaşımlar. (28-33). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları.BOOKCIN, Murray (2013). Toplumu Yeniden Kurmak. (Çev.: Kaya Şahin), İstanbul: Sümer Yayıncılık.BREISACH, Ernst (2012). Tarihyazımı. (Çev.: Hülya Kocaoluk), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.CADIOU, François ve diğerleri (2013). Tarih Nasıl Yapılır?. (Çev.: Devrim Çetinkasap). İstanbul: İletişim Yayınları.CARLYLE, Thomas (1976). Kahramanlar. (Çev.: Behzat Tanç). İstanbul: Kutluğ Yayınları.CARR, Edward Hallet ve FONTANA, Jose (1992). Tarihyazımında Nesnellik Ve Yanlılık. (Çev.: Özer Ozankaya), Ankara: İmge Kitabevi.CARR, Edward Hallett (2011). Tarih Nedir?. (Çev.: Misket Gizem Gürtürk), İstanbul: İletişim yayınları.CELALEDDİN, Mustafa (2014). Eski ve Modern Türkler. (Çev.: Güven Beker), İstanbul: Kaynak.CHAPMAN, Arthur (2010). Historical Interpretations. . In I. Davies (Eds). Debates in history teaching. (pp.96-108). USA and Canada: Routledge.CROUZET, Denis (2016). Lucien Febvre. Tarihçiler. (Der.: Veronique Sales),(Çev.: Elif Bildirici). (75-109). İstanbul: İletişim Yayınları.ÇALEN, Mehmet Kaan (2016). "Jön Türkler ve hürriyetçi tarih tasavvuru". IV. Uluslararası Tarih Eğitimi Sempozyumu. (Ed.: A. K. Avaroğulları), 680-694, Muğla.DANCE, Edward Herbert (1971). Orta Dereceli Okullarda Tarihin Yeri. (Çev.: Osman Horasanlı). İstanbul: Milli Eğitimi Basımevi.DEMİRCİOĞLU, İsmail H. ve TOKDEMİR, Muhammet A. (2008). “Değerlerin oluşturulma sürecinde tarih eğitimi: Amaç, işlev ve içerik”. Değerler Eğitimi Dergisi, 6(15), 69-88.DOĞAN, Âsûde Soysal (2011). “Cumhuriyet dönemi popüler tarih dergileri”. Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Tarihçilik ve Tarih Yayıncılığı Sempozyumu (Ed.: M. Öz), 557-564, Ankara Türk Tarih Kurumu Basımevi. EVANS, Richard. J. (1999). Tarihin Savunusu. (Çev.: Uygur Kocabaşoğlu), Ankara: İmge kitabevi.GARNER, Mandy (2005). Özel Yaşam Kamu Hayatını Nasıl Etkiler? Yorum. Harriet Swain (Ed.), Tarihin büyük soruları içinde (s. 247-252). İstanbul: Güncel Yayıncılık.GENÇ, Özlem (2011). “Ortaçağ Avrupası’nda Tarihyazımı Çerçevesinde Paul The Deacon Ve Lombardların Tarihi Adlı Eseri”. Tarih Okulu, XI, 53-73.GÜLERER, Salih (2013). “Türk Kültüründen Menâkıbnâmeler ve Menâkıbnâme Yazıcılığı”. Tarih Okulu, 6 (XVI), 233-262.GÜNEŞ, Mustafa (2011). “Klasik Türk Edebiyatında Menakıpnameler Ve Menâkıb-I Akşemseddin”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 4(16). 165-171.GÜRKAN, Hasan (2017). Türkiye’de Tarih Öğretimi: İlköğretim Ders Kitapları (1869-1920). Adana: Karahan Kitabevi.HALKIN, L. Ernest. (2014).Tarih Tekindinin Unsurları. (Çev.: Bahaeddin Yediyıldız), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.HARRIS, Richard (2010). Citezenship And History: Uncomfortable Bedfellows. In Ian Davies (Eds). Debates in history teaching. (pp.186-196). USA and Canada: Routledge.HÖPKEN, Wolfgang (2003). Tarih eğitiminde yeni yönelimler. Tarih eğitimine eleştirel yaklaşımlar. (46-56). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları.IGGERS, Georg G. (2016). Bilimsel Nesnellikten Postmodernizme: Yirminci Yüzyılda Tarihyazımı. (Çev.: Gül Çağalı Güven), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.IRKIÇATAL, Ertal ve AKTAN, Sümer (2011). “Modernizm sonrası dönem için tarihçi ve tarih öğretmen yetiştirme üzerine bazı düşünceler: Tarih lisans programlarında yerel tarih çalışmalarının yeri” . Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Tarihçilik ve Tarih Yayıncılığı Sempozyumu bildiriler. (Ed.: M. Öz), 721-730, Ankara Türk Tarih Kurumu Basımevi.İNALCIK, Halil ve ARI, Bülent (2013). Klasik Dönem Osmanlı tarihçiliği. (2. Baskı). Vahdettin Engin, Ahmet Şimşek (Ed.). Türkiye’de tarih yazımı içinde (s.107-136). İstanbul: Yeditepe Yayınları.KANAD, Halil Fikret (1963). Pedagoji Tarihi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.KEGLER, Stanley B. ve SIMMONS, John S. (1960). “Images of the Hero--Two Teaching Units”. The English Journal, 49(6), 409-417.KOULLAPIS, Lory Gregory (1995). Türkiye’de tarih ders kitapları ve UNESCO’nun önerileri. Tarih öğretimi ve ders kitapları içinde (s.273-282). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.KÖSE, Meliha, (2016). “Tarih ders kitaplarında kadın hatıratlarının kullanılması”. Tarih Okulu Dergisi, 9(26), 595-617. DOI No: http://dx.doi.org/10.14225/Joh914KÖYMEN, Oya (2003). Önsöz. Tarih eğitimine eleştirel yaklaşımlar. (7-9). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları.KRACAUER, Siegfried (2014). Tarih Sondan Bir Önceki Şeyler. (Çev.: Tuncay Birkan), İstanbul: Metis Yayınları.KRIEGEL, Blandine (2010der). Klasik Siyasi Felsefe Metinleri. (Çev.: Zühre İlkgen), İstanbul: İletişim Yayınları.KURAN, Ercüment (1997). Türkiye’nin Batılılaşması ve Milli Meseleler. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.LLOBERA, Jospeh. R. (2007). Modernliğin Tanrısı-Batı Milliyetçiliğin Gelişimi. (Çev.: Emek Akman, Ebru Akman, Çev.), Ankara: Phoenix Yayınevi.MCGOWAN, Garret J. ve MCGOWAN, Richard J. (1999). “Attribution, Cooperation, Science, And Girls”. Bulletin of Science, Technology & Society, 19(6), 547-552.MERCAN, İsmail Hakkı (2003). “Türk Tarihinin Kaynaklarından Olan Bazı Menakıb-Name ve Gazavatnameler Hakkında”. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10, 108-130.OCAK, Ahmet Yaşar (1992). Kültür Tarihi Kaynağı Olarak Menakıbnameler: (Metodolojik Bir Yaklaşım). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınevi.OTTO, Ernst Schueddekopf ve diğerleri (1969), Tarih Öğretimi ve Tarih Kitaplarının Geliştirilmesi. (Çev.: Necati Engez), İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.ÖZCAN, Ahmet (2011). Türkiye’de Popüler Tarihçilik (1923-1960). M. Öz (Ed.), Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Tarihçilik ve Tarih Yayıncılığı Sempozyumu bildiriler kitabı içinde (ss. 515-538). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.ÖZÇELİK, İsmail (2017). Tarihyazımı Üzerine (Yöntemler-Yaklaşımlar-İlkeler-Yorumlar). İsmail Özçelik, (Ed.). Tarihyazımı üzerine (yöntemler-yaklaşımlar-ilkeler-yorumlar) içinde (s.19-52). Ankara: Berikan Yayınevi.PLEHANOV, Georgi Valentinovich (1982). Tarihte Bireyin Rolü. (Çev.: İbrahim Altınsay), İstanbul: Kaynak Yayınları.RICHARDS, Huw (2005). Huw Richards’ın Yorumu. Harriet Swain (Ed.), Tarihin büyük soruları içinde (s. 46-52). İstanbul: Güncel Yayıncılık.RICOEUR, Paul (2016). Zaman ve Anlatı-2.Tarih ve Anlatı. (Çev.: Mehmet Rifat), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.SAFA, Peyami (1960). Türk İnkılabına Bakışlar. İstanbul: İnkılap.SAFRAN, Mustafa (2008). Türkiye’de tarih eğitimi ve öğretimi. Mustafa Safran ve Dursun Dilek (Ed.) 21. yüzyılda kimlik, vatandaşlık ve tarih eğitimi içinde (s.13-21). İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.SPADY, Tatyana Tsyrline ve STOSKOPF, Alan (2017). Russian History Textbooks in the Putin Era: Heroic Leaders Demand Loyal Citizens. In Globalisation and Historiography of National Leaders (pp. 15-33). Springer, Dordrecht.STATHIS, Penelope (1998). Yunan (ve Türk) Tarih Ders Kitaplarında “Ben” ve “Öteki” İmgeleri. Ali Berktay, Hamdi Can Tuncer (Ed.), Tarih eğitimi ve tarihte “öteki” sorunu içinde (s. 125-133). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.SUNGU, İhsan (2002). “Tarih Öğretimi Hakkında”. (akt. B. Ata). Millî Eğitim Dergisi, 153-154.SWAIN, Harriet (2005). Harriet Swain’in Yorumu. (Çev.: Sultan Şahin), Harriet Swain (Ed.), Tarihin büyük soruları içinde (s. 16-21). İstanbul: Güncel Yayıncılık.ŞİMŞEK, Ahmet (2013). Giriş ya da Heredotos’ten Bugüne Tarihyazımına Kısa Bir Bakış. (2. Baskı). Vahdettin Engin, Ahmet Şimşek (Ed.). Türkiye’de tarih yazımı içinde (s.1-20). İstanbul: Yeditepe Yayınları.ŞİRİN, İbrahim (2015). Genel tarih anlayışları. Ahmet Şimşek (Ed.). Tarih nasıl yazılır? içinde (s.93-117). İstanbul: Tarihçi Kitabevi.TALBOT, Michael (2017). İngiliz Whig tarihçiliği ve Thomas Carlyle. Ahmet Şimşek (Ed.). Dünyada tarihçilik içinde (s.125-136). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.TEKELİ, İlhan (2011). Birlikte Yazılan Ve Öğrenilen Bir Tarihe Doğru. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. TOGAN, A. Zeki Velidi (1985). Tarihte Usul. İstanbul: Enderun Yayınları.TUNÇAY, Mete (1977). Türkçü ve Marxist Tarih Görüşleri. Felsefe kurumu seminerleri. (455-456). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.UNAT, Yavuz ve DEMİR, Remzi (1995). Türklerin Ulûm ve Fünûna Hizmetleri. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınlar.WARRINGTON, Marne Hughes (2014). Tarih Bilimine Yön Veren Düşünürler-En Önemli Elli Tarihçi. (Çev.: İbrahim Kapaklıkaya). İstanbul: Etkileşim yayınları.WIDGERY, Alban G. (1971). Tarih Boyunca Büyük Öğretiler. (Çev.: Gülçiçek SoyTürk). Milliyet Yayınları.WOOLF, Daniel (2014). Tarihin Küresel Tarihi. (Çev.: Mehmet Moralı), İstanbul: Alfa Yayınları.YAZICI, Sedat ve ASLAN, Mecnun (2011). “Using Heroes As Role Models in Values Education: A Comparison Between Social Studies Textbooks And Prospective Teachers' Choice Of Hero Or Heroines”. Educational Sciences: Theory And Practice, 11(4), 2184-2188.ZADEH, Maryam Soltan (2013). History Education and the Construction Of National Identity in Iran. Doctor of Philosophy, Florida Internatıonal University, Miami, Florida.ZİYA, Ahmet ve HAYDAR, Ali (2017). Osmanlı Vatandaşlık Eğitimi Ders Kitabı-Yeni Malumat-I Medeniye. İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları.