Bilimsel Tutum Ölçeği Geliştirme: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 32 - 56, 31.12.2020

Berna Keçe , Sibel Saraçoğlu , Oktay Bektas

https://doi.org/10.46762/mamulebd.774267

Cited By: 5

Öz

Bu çalışmanın amacı, lise öğrencilerinin bilime yönelik tutumlarının belirlenmesi için bir ölçek geliştirmektir. Bu çalışmada tarama deseni kullanılmıştır. Ölçek geliştirme sürecinde öncelikle alan yazın taraması yapılarak, benzer ölçekler incelenmesiyle 56 maddelik bir madde havuzu oluşturulmuştur. Beşli likert tipinde oluşturulan ölçeğin, geçerlik ve güvenirlik çalışmaları yapılmıştır. Çalışmanın örneklemini üç farklı lise türünde eğitim gören 602 öğrenci oluşturmaktadır. Ölçeğin kapsam geçerliğini sağlamaya yönelik uzman görüşleri alınmıştır. Pearson korelasyon katsayısı değeri ,794 bulunarak ölçeğin ölçüt geçerliği sağlanmıştır. Ölçeğin yapı geçerliğini belirlemek üzere; açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri yapılmış, madde ayırt edicilik indeksleri hesaplanmıştır. Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analiziyle ‘‘Bilimsel Davranış Sergileme’’, ‘‘Bilim İnsanlarının Özellikleri’’, ‘‘Bilim ve Toplum’’ ve ‘‘Bilimsel Bilginin Özellikleri’’ olmak üzere dört faktörlü ve 27 maddeden oluşan bir yapıya ulaşılmıştır. Doğrulayıcı faktör analizi de açımlayıcı faktör analizi sonuçlarını doğrulamıştır. Ölçeğin güvenirliği için, ölçeğin tamamının ve alt faktörlerin iç tutarlık katsayıları kontrol edilmiştir. Elde edilen Cronbach’s Alpha iç tutarlık katsayısı ölçeğin tümü için, ,874, “Bilimsel Davranış Sergileme” faktörü için ,856, “Bilim İnsanlarının Özellikleri” faktörü için ,703, “Bilim ve Toplum” faktörü için ,753 ve “Bilimsel Bilginin Özellikleri” faktörü için ,780 olarak tespit edilmiştir. Yapılan analizlerle Bilimsel Tutum Ölçeğinin, lise öğrencilerinin bilimsel tutumlarını tespit etmek amacıyla kullanılabilir, geçerli ve güvenilir bir araç olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bilimsel tutum, ölçek geliştirme, geçerlik, güvenirlik

Teşekkür

Serdar Varinlioğlu'na araştırmaya sağladığı katkılardan dolayı teşekkür ederiz.

Developing a Scientific Attitude Scale: Validity and Reliability Study

Öz

Anahtar Kelimeler

Scientific attitude, scale development, validity, reliability, high school students

Kaynakça

• Afacan, Ö. (2008). İlköğretim öğrencilerinin fen-teknoloji-toplum-çevre (FTTÇ) ilişkisini algılama düzeyleri ve bilimsel tutumlarının tespiti: Kırşehir ili örneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Aslan, O. ve Uluçınar Sağır, Ş. (2008). Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının bilimsel tutumlarının, öz yeterlik inanç düzeylerinin ve etki eden faktörlerin belirlenmesi. Proceedings of the 8th International Education Technology Conference, 868- 873.
• Bacanlı, H. (2005). Duygusal davranış eğitimi. Nobel Yayıncılık, Ankara.
• Bakaç, E. (2013). Toplumsal değerlere yönelik algı ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(4), 303-309.
• Balcı, A. (2009). Sosyal Bilimlerde Araştırma: Yöntem, Teknik ve İlkeler. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Baykul, Y. (1990). İlkokul beşinci sınıftan lise ve dengi okulların son sınıflarına kadar matematik ve fen derslerine karşı tutumda görülen değişmeler ve öğrenci seçme sınavındaki başarı ile ilişkili olduğu düşünülen bazı faktörler. ÖSYM Yayınları.
• Büyüköztürk, D. (1999). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Araştırma Yeterlikleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 18 (18), 257-269.
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Büyüköztürk, S., Kılıç Çakmak, E., Akgün, O. E., Karadeniz, S. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri (16. Baskı). Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Can, A. (2014). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi (2. Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Carin, A. A. & Bass, J. E. (2001). Methods for Teaching Science as Inquiry. New Jersey: Prentice Hall Inc. Eighty Edition.
• Chuang, H. F. & Cheng, Y. J. (2002). The Relationships Between Attitudes Toward Science and Related Variables of Junior High School Students (Article Written in Chinese), Chinese Journal of Science Education 10 (1), 1-20.
• Çakır, N. Ç., (2012). Sınıf öğretmenlerinin bilimin doğasına ilişkin görüşleri ve bilimsel tutum ile fen öz yeterlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelemesi: Kütahya örneği. Yüksek Lisans Tezi, Uşak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çakır, A. (2014). Faktör Analizi, Doktora Tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi, İstanbul.
• Çanak, S. (2017). Bilim uygulamaları dersinin ortaokul öğrencilerinin bilimsel tutumları üzerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Çelik, Y. ve Onay, I. (2014). Altıncı sınıf öğrencilerinin bilimsel tutumları ve özgüvenleri arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Asian Journal of Instruction, 2(2), 38-51.
• Çelik, B., ve Arı, G. (2019). Ortaokul Öğrencilerinin Bilim ve Fen Bilimleri Dersine Yönelik Tutumları. Academic Perspective Procedia, 2(1), 76-82.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve LISREL uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi.
• Cristobal, E., Flavian, C. & Guinaliu, M., (2007). Perceived e-service quality (pesq): Measurement validation and effects on consumer satisfaction and web site loyalty, Journal of Service Theory and Practice, 17(3), 317-340.
• Daşdemir, İ., Cengiz, E. ve Uzoğlu, M. (2015). Öğrenme amaçlı yazma aktivitelerinden mektup yazmanın yedinci sınıf ışık ünitesinde öğrencilerin akademik başarılarına ve bilimsel tutumlarına etkisi. ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 5 (11), 89-103.
• Demirbaş M. ve Yağbasan, R. (2005). Sosyal öğrenme teorisine dayalı öğretim etkinliklerinin, öğrencilerin bilimsel tutumlarının kalıcılığına olan etkisinin incelenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18 (2), 363-382.
• Demirbaş, M. ve Yağbasan, R, (2006). Fen bilgisi öğretiminde bilimsel tutumların işlevsel önemi ve bilimsel tutum ölçeğinin Türkçeye uyarlanma çalışması. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(2), 271-299.
• Demirbaş, M. ve Yağbasan, R. (2008). İlköğretim altıncı sınıf öğrencilerinin bilimsel tutumlarının geliştirilmesinde sosyal öğrenme teorisi etkinliklerinin kullanılması. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(1), 105-120
• Duran, M. (2008). Fen öğretiminde bilimsel süreç becerilerine dayalı öğrenme yaklaşımının öğrencilerin fene yönelik tutumlarına etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Muğla Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Muğla.
• Durmaz, H. ve Mutlu, S. (2015). Bilimsel süreç becerilerini vurgulayan öğretimsel uygulamaların yedinci sınıf öğrencilerinin bilimsel tutum ve fen öğrenmeye yönelik motivasyonları üzerine etkisi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1), 143-162.
• Emren, M., İrez, S. ve Doğan, Ö. (2019). Bilim tarihi destekli işlenen “canlılarda enerji dönüşümleri” ünitesinin, öğrencilerin bilime ve biyoloji dersine olan tutumları ve bilimin doğası anlayışları üzerine etkisinin incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 9 (3), 527-548.
• Er, K. ve Ünal, T. (2016). Ortaokul öğrencilerine yönelik dil bilgisi tutum ölçeği geliştirilmesi: Geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(40), 343-356.
• Erdem, A. R. (2012). Bilim insanı yetiştirmede etik eğitimi. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 2(1), 25-32.
• Erdoğan, S. (2013). Üstün zekâlı kızların bilime yönelik tutumları ve bilim insanı imajları. HAYEF Journal of Education, 10(1), 125-142.
• Gömleksız, M. ve Kan, A. (2012). Eğitimde duyuşsal boyut ve duyuşsal öğrenme. Electronic Turkish Studies, 7(1), 1559-1177.
• Gözüm, A. (2015). Okul öncesi, sınıf ve fen bilgisi öğretmenlerinin fen bilimleri öz yeterliklerine göre sosyo-bilimsel tutum ve bilişsel yapılarının belirlenmesi: Kars ili örneği. Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Hasançebi, B., Terzi, Y. ve Küçük, Z. (2019). Madde güçlük indeksi ve madde ayırt edicilik indeksine dayalı çeldirici analizi. Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10(1), 224-240.
• Hırça, N. (2012). Bağlam temelli öğrenme yaklaşımına uygun etkinliklerin öğrencilerin fizik konularını anlamasına ve fizik dersine karşı tutumuna etkisi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(17), 313-325. Hooper, C. J. & Mullen, MR (2008). Structural Equation Modeling: Guidelines for determining Model Fit. The Electronic Journal of Business Research Methods, 6(1), 53-60.
• İslim, Ü. (2006). Öğrencilerin duyuşsal karakteristiklerinin fizik dersi başarısına etkisi. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Kanlı, E. (2017). Üstün yetenekli öğrencilerin bilimsel yaratıcılık düzeyleri, cinsiyet ve bilimsel tutumları arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Elementary Education Online, 16(4), 1792-1802.
• Karaalioğlu, S. (2019). Fen bilimleri öğretmenlerinin mesleki ve bilimsel tutumlarının incelenmesi: Tokat ili örneği. Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Tokat.
• Karahan, M. (2019). Yedinci sınıf öğrencilerinin bilimsel tutum ve bilimsel yaratıcılıklarının belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ahi Evran Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kırşehir.
• Karasar, N. 2007. Bilimsel Araştırma Yöntemi (17.Basım). Nobel Yayıncılık, Ankara.
• Kılıç, B. (2011). İlköğretim sekizinci sınıf öğrencilerinin bilimsel yaratıcılık ve bilimsel tutum düzeylerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Kline RB. Principles and Practice of Structural Equation Modeling. New York: Guilford Press; 2005. p.154-186.
• Koç Şenol, A. ve Böyük, U. (2014). Fen eğitimde bilimsel yaratıcılık ve tutum geliştirmede robotik teknolojisinin kullanımı. 11.Ulusal Fen Eğitimi ve Matematik Kongresi. Adana.
• Korkmaz, Ö., Şahin, A., & Yeşil, R. (2011). Bilimsel araştırmaya yönelik tutum ölçeği geçerlilik ve güvenirlik çalışması. İlköğretim Online, 10(3), 961-973.
• McCoach, D.B., Gable, R & Madura, J. P. (2013). Instrument development in the affective domain. New York: Springer.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (MEB). (2018). Ortaöğretim 9., 10., 11. ve 12. sınıf fizik, kimya ve biyoloji dersi öğretim programı. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. Ankara. Mıhladız, G. ve Duran, M. (2010). İlköğretim öğrencilerinin bilime yönelik tutumlarının demografik değişkenler açısından incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1 (20), 100-121.
• Munro, B. (2005). Statistical methods for health care research (Vol. 1). lippincott williams & wilkins. p.351-76. Nunnally, J. C. (1978). Psychometric theory. New York: McGraw Hill.
• OECD. Publishing. (2016). Society at a glance 2016: OECD social indicators. OECD publishing.
• Olasehinde, K. J., & Olatoye, R. A. (2014). Scientific attitude, attitude to science and science achievement of senior secondary school students in Katsina State, Nigeria. Journal of Educational and Social Research, 4(1), 445-452.
• Onay, İ., Çelik, Y. ve Çağlayan, K. (2015). Altıncı sınıf öğrencilerinin bilimsel tutumlarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. Asya Öğretim Dergisi, 3(2), 44.
• Önen Öztürk, F. (2016). Bilimsel epistemolojik inançlar, bilimsel bilginin doğası hakkındaki görüşler ve bilimsel tutumlar üzerine bir çalışma: Abu Dhabi Örneği. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3 (2), 16-29.
• Öztürk, A. ve Başbay, A. (2017). Mevlana toplum ve bilim merkezi öğretim programlarının öğrencilerin bilimsel süreç becerilerine ve bilime yönelik tutumlarına etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(1), 283-298.
• Pallant, J. (2017). SPSS kullanma kılavuzu. Ankara: Anı yayıncılık.
• Pearson, E. M. (1993). Effects of Teachers’ Instructional Method of the Nature of Scientific Knowledge and Scientific Attitudes on Students’ Understanding of the Nature of Scientific Knowledge and Scientific Attitude. Yayımlanmamış Doktora Tezi, University Of Massachusetts Lowell, Massachusetts.
• Polat, M. (2014). Eğitim fakültesi öğrencilerinin bilimsel araştırmaya yönelik tutumları. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (18), 77- 90.
• Saraç, H. (2018). Fen bilimleri dersi ‘maddenin değişimi’ ünitesi ile ilgili başarı testi geliştirme: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18 (1), 416-445.
• Schumacher, R., & Lomax, G. (2004). A Beginner’s Guide to Structural Equation Modeling. Mahwah, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
• Seçer, İ. (2017). SPSS ve LISREL ile pratik veri analizi. Ankara: Anı yayıncılık.
• Stephens, P. W. (1999). Phenomenological model of anisotropic peak broadening in powder diffraction. Journal of Applied Crystallography, 32(2), 281-289.
• Şimşek, Ö. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş:(temel ilkeler ve LISREL uygulamaları). Ekinoks.
• Tabachnick, G. & Fidell, S. (2013). Using multivariate statistics (Sixth edition). New Jersey: Pearson Prentice Hall.
• TUIK Türkiye İstatistik Kurumu [Turkish Statistical Institute], (2018). Gençlik İstatistik Raporu. Retrieved from http://www.tuik.gov.tr.
• Türkmen, L. (2002). Sınıf öğretmenliği birinci sınıf öğrencilerinin fen bilimleri ve fen bilgisi öğretimine yönelik tutumları. Hacettepe üniversitesi eğitim fakültesi dergisi, 23(23), 218-228.
• Yenice, N. & Saydam, G. (2010). 8th grade students’ science attitudes and views about nature of scientific knowledge. Journal of Qafqaz University, 29(1), 89- 97.
• Yıldırım, H. ve Kansız, F. (2017). Ortaokul öğrencilerinin fen dersine yönelik tutum düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. 2. Electronic Turkish Studies, 12(25), 779-806.