Erken Tunç Çağı’ndan Bizans Dönemine Stratonikeia ve Lagina İnsanları

Yıl 2022, Cilt: 16 Sayı: 2, 14 - 30, 25.12.2022

Alper Yener Yavuz , Ahmet İhsan Aytek , Esra Hilal Kaya , Büşra Aladağ

Öz

Muğla ili arkeolojik alanlar açısından Anadolu’nun en önemli kentlerinden birisi konumundadır. Bu alanlarda gerçekleştirilen arkeolojik çalışmalarda, arkeolojik eserlerin yanında, birçok insan ve hayvan iskeletleri de çıkarılmaktadır. Muğla ili, antropolojik çalışma sayısı bakımından da Anadolu’nun lider illerinden birisi olarak tanımlanabilir. Küçük Asya’da Karia Bölgesi’nin iç kesimindeki kentlerinden birisi olan Stratonikeia, Türkiye’de Muğla İli, Yatağan İlçesi, Eskihisar mahallesindedir. Kent, Lagina Hekate Kutsal Alanı ile de yakın ilişkidedir. Kentte devam eden kazılar, birçok arkeolojik yapıyı gün ışığına çıkarmakla beraber, insan ve hayvan kemikleri de ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmada, Stratonikeia Antik Kenti kazılarında çıkarılan, Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerine tarihlendirilen insan iskeletleri ile Lagina Hekate Kutsal Alanı kazılarından çıkarılan ve Erken Tunç Çağı ile Roma Dönemi’ne tarihlendirilen insan iskeletleri üzerinde antropolojik analizler gerçekleştirilmiştir. En sık karşılaşılan ölüm yaş aralıkları her iki alan için de 20-35 olarak belirlenmiştir. Stratonikeia insanlarının boy ortalamasının ise Bizans Dönemi’nin altında olduğu tespit edilmiştir. Çalışmada patolojik olgular da belirlenmiş olup muhtemel nedenleri ortaya konulmuştur. Her iki alan için de önceki antropolojik çalışmalarda en erken tarihler MÖ 4. Yüzyıla tarihlendirilirken, bu çalışmada Lagina Hekate Kutsal Alanı’nda Erken Tunç Çağı’nda yaşamış insanlar incelenmiştir. Bu yüzden, bu çalışma, bölgedeki insan yaşamının devamlılığının takip edilmesi ve geçirilen değişimlerin izlenmesi açısından yeni bilgileri ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Lagina Hekate Kutsal Alanı, Erken Tunç Çağı, Paleopatoloji, Osteoartirit, Stratonikeia, Stratonikeia, Lagina Hekate Sanctuary, Lagina Hekate Sanctuary, Lagina Hekate Sanctuary, Lagina Hekate Sanctuary, Early Bronze Age, Early Bronze Age, Early Bronze Age, Early Bronze Age, Paleopathology, Paleopathology, Paleopathology, Paleopathology, Osteoarthritis., Osteoarthritis., Osteoarthritis., Osteoarthritis.

Teşekkür

Stratonikea Antik Kenti ve Lagina Hekate Kutsal Alanı’ndan çıkarılan insan iskeletleri üzerinde paleoantropolojik çalışmalar yürütmemize izin veren, kazı başkanı Prof. Dr. Bilal SÖĞÜT hocamıza teşekkürlerimizi sunarız. Ayrıca iskeletlerin temizlenmesi, onarılması ve çalışmaya hazır hale getirilmesinde bize yardımcı olan Uğur Atahan ERKAYA ile Meltem ERBİL’e ve yayının görsellerini hazırlayan Ömer Faruk AYTEK’e de teşekkürlerimizi sunarız.

Stratonikeia and Lagina Humans from Early Bronze Age to Byzantine Period

Öz

Muğla province is one of the most important cities in respect of bearing archaeological sites in Anatolia. Beside the archaeological material, a lot of human and animal skeletal material are exhumed in these archaelogical sites. Muğla province is on of the leader cities in respect of anthropological studies as well. Stratonikeia is one of the ancient cities of inland Karia in Asia Minor (neighbour of Eskihisar, Yatağan district, Muğla Province). It is also closely related with Lagina Hekate Sanctuary. The ongoing excavations in the city have brought many archaeological structures to light, as well as human and animal bones. In this study, anthropological analyses were carried out on human skeletons dating to the Hellenistic, Roman and Byzantine periods from Stratonikeia, and on human skeletons dating to the Early Bronze Age and Roman Period from the Lagina Hecate Sanctuary. The most common death age range was determined as 20-35 for both sites. It was determined that average stature was below the Byzantine Period for Stratonikeia. Pathological cases were also determined and possible causes were discussed. In previous anthropological studies for both sites, the earliest dates were 4th century BC for human remains. In this study, Early Bronze Age people who lived in Lagina Hekate Sanctuary were assessed. Therefore, this study reveals new information in terms of monitoring the continuity of human life and the changes in the region.

Anahtar Kelimeler

Stratonikeia, Stratonikeia, Stratonikeia, Lagina Hekate Sanctuary, Lagina Hekate Sanctuary, Lagina Hekate Sanctuary, Lagina Hekate Sanctuary, Early Bronze Age, Early Bronze Age, Early Bronze Age, Early Bronze Age, Paleopathology, Paleopathology, Paleopathology, Paleopathology, Osteoarthritis., Osteoarthritis., Osteoarthritis., Osteoarthritis.

Kaynakça

• Anandacoomarasamy vd. 2009: Anandacoomarasamy, Ananthila-Fransen,Marlene-March, Lyn., “Obesity and the musculoskeletal system”, Current Opinion in Rheumatology, 21.1, 2009, 71-77.
• Aydaş 2012: Aydaş, M., “Mimar ve Heykeltıraş Thrason. B.”, Stratonikeia’dan Lagina’ya Ahmet Adil Tırpana Armağan, İstanbul, 2012, 47-72.
• Aufderheide ve Rodriguez-Martin 2011: Aufderheide, A. ve Rodriguez-Martin, C., The Cambridge Encyclopedia of Human Paleopathology, Cambridge, 2011.
• Aytek 2020a: Aytek, A. İ., “Paleodemography of Anatolian Populations from Neolithic Period to Ottoman Period”, Current Studies in Social Sciences II, Ankara 2020a, 93-115.
• Aytek 2020b: Aytek, A. İ., “Estimating Stature of Anatolian Populations From Neolithic Period to Ottoman Period”, Academic Studies in Social, Human and Administrative Sciences II Volume 1, Ankara 2020b, 1-18.
• Brothwell 1982: Brothwell, D. R., Digging Up Bones, New York, 1982.
• Buikstra ve Ubelaker 1994: Buikstra, J. E., Ubelaker, D. H., Standarts for Data Collection from Human Skeletal Remains, Fayetteville: Arkansas Archeological Survey Research Series 1994.
• Fernandes ve Valdez 2015: Fernandes, G. S., Valdes, A. M., “Cardiovascular disease and osteoarthritis: common pathways and patient outcomes”, Eur. J. Clin. Invest. 45.4, 2015, 405-414.
• Güleç vd. 2006: Güleç, E., Özer, İ., Sağır, M., Satar, Z., “Lagina Kazısı İskeletlerinin Paleoantropolojik Açıdan İncelenmesi”, 21. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 2006, 21-28.
• Hall vd. 2020: Hall, A. J., Stubbs, B., Mamas, M. A., Myint, P. K., Smith, T. O. Association between osteoarthritis and cardiovascular disease: Systematic review and meta-analysis, European Journal of Preventive Cardiology, 23.9, 2020, 938-946.
• Hillson 2005: Hillson, S., Teeth, Cambridge Manuals in Archaeology, Cambridge, 2005.
• Hunter ve Bierma-Zeinstra 2019: Hunter, D. J.-Bierma-Zeinstra, S., “Osteoarthritis”, Lancet 393, 2019, 1745-1759.
• Kaya 2020: Kaya, E. H., “Stratonikeia Antik Kenti Batı Cadde Kilise İskeletlerinin Antropolojik Analizi”, Yüksek Lisans Tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın, 2020.
• Kumsar ve Aydan 2019: Kumsar, H., Aydan, Ö., “Stratonikeia Antik Kenti ve Lagina Kutsal Alanındaki (Milas-Muğla) Deprem İzlerinin Jeo-Arkeolojik Değerlendirilmesi”, Stratonikeia Çalışmaları 4 Mimari, Heykel ve Küçük Buluntu Araştırmaları, İstanbul, 2019, 267-278.
• Magie 1950: Magie, D., Roman Rule in Asia Minor to the end of the Third Century After Christ, I-II, New Jersey, 1950.
• Oğuzhanoğlu 2019: Oğuzhanoğlu, U., “Erken Tunç Çağı’nda Stratonikeia”, Mimari, Heykel ve Küçük Buluntu Araştırmaları Stratonikeia Çalışmaları 4, İstanbul, 2019, 1-11.
• Oğuzhanoğlu 2015: Oğuzhanoğlu, U., “Stratonikeia Antik Kenti Çevresinde Erken Yerleşim İzler”, Stratonikeia ve Çevresi Araştırmaları, Stratonikeia Çalışmaları 1, İstanbul, 2015, 9-28.
• Ortner 2003: Ortner, D. J., Identification of Pathological Conditions in Human Skeletal Remains, USA, 2003.
• Palazzo vd. 2016: Palazzo, C., Nguyen, C., Lefevre-Colau, M-M., Rannou, F., Poiraudeau, S. Risk factors and burden of osteoarthritis, Annals of Physical and Rehabilitation Medicine, 59.3, 134-138.
• Pearson 1899: Pearson, K., “Mathematical Contrubition on The Theory of Evolution: On The Reconstruction of the Stature of Prehistoric Races”, Philosophical Transactions of the Royal Society 192. 1899, 169-244.
• Sağır vd. 2013: Sağır, M., Özer, İ., Satar, Z., Savaş Güleç, E., “Stratonikeia İskeletlerinin Paleoantropolojik Analizi”, 28. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 2013, 59-68.
• Sağır 2000: Sağır, M., “Uzun Kemik Radyografilerinden Boy Formülü Hesaplaması”, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara, 2000.
• Söğüt 2013: Söğüt, B., “Stratonikeia’da Hellenistik Dönem Öncesi”, K. Levent Zoroğlu’na Armağan, İstanbul, 2013, 605-623.
• Söğüt 2015: Söğüt, B., “Stratonikeia’nın Yerleşim Tarihi ve Yapılan Çalışmalar”, Stratonikeia ve Çevresi Araştırmaları Stratonikeia Çalışmaları 1, İstanbul, 2015, 1-8.
• Söğüt 2019: Söğüt, B., Stratonikeia (Eskihisar) ve Kutsal Alanları Stratonikeia Çalışmaları 5, İstanbul, 2019.
• Trotter ve Gleser 1952: Trotter, M., Glesser, G., “Estimation of stature from long bones of American Whites and Negroes”, American Journal Physical Anthropology 10, 1952, 463-514.
• Tutuncu ve Kavanaugh 2001: Tutuncu Z., Kavanaugh A., “Rheumatic disease in the elderly: rheumatoid arthritis”, Clinics in Geriatric Medicine, 21.3, 2001, 513-525.
• Waldron 2020: Waldron, T., Paleopathology, Cambridge Manuals in Arcaheology, London, 2020.
• Wang vd. 2016: Wang, H., Jing, B., Bing, H., Xinrong, H. Osteoarthritis and the risk of cardiovascular disease: A meta-analysis of observational studies. Scientific Reports 6, 39672, 2016.
• WEA 1980: The Workshop of European Anthropologist. “Recommendations for Age and Sex Diagnosis of Skeletons”, Journal of Human Evolution 9, 1980, 517-549.