FARKLI COĞRAFYA VE SİSTEMLERDE ANAYASA YARGISININ DOĞUŞU

Yıl 2017, Sayı: 10, 157 - 187, 29.12.2017

Yrd. Doç. Dr. Taylan Barın

Öz

Öz olarak kanunların anayasaya uygunluğunun yargısal denetimi

anlamına gelen anayasa yargısı, ortaya çıktığı günden bu güne

hukuk ve siyaset alanında çalışan akademisyen ve uygulamacıların

gündemini meşgul etmektedir. Bu alandaki tartışmaların merkezinde

anayasal demokrasi düşüncesi başka bir anlatımla demokrasi ile onu

sınırlandırma hedefine odaklanmış olan anayasacılık arasındaki gerilim

yatmaktadır. Demokratik yönetimlerin egemen olduğu bir küresel düzen

olmasına rağmen anayasa yargısı giderek daha fazla ülke tarafından

benimsenmektedir. Bu çalışmada anayasa yargısının ortaya çıkış

nedenlerine dair ileri sürülen teoriler derlenerek anayasa yargısının bu

denli benimsenmesinin kökenindeki etkenler analiz edilmeye çalışılmıştır.

Kuşkusuz Anayasa Yargısının doğuşu yalnızca bu çalışmada yer verilen

sebeplerle sınırlı değildir. Ancak ortaya çıkışının ardında yatan nedenler

pek çok örnekte burada açıklananlarla benzerlikler barınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Anayasa Yargısı, Anayasa Yargısının Doğuşu, Anayasanın üstünlüğü, Kuvvetler Ayrılığı, Hegemonik Koruma Tezi

Kaynakça

• AKBAY, M. (1947). “Kelsen’in Hukuk ve Devlet Teorisi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. IV., S. 1-4. ss. 29 – 47.
• ARAL, V. (1978). Kelsen’in Saf Hukuk Teorisinin Metodu ve Değeri, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• ARSLAN, Z. (2008). Anayasa Teorisi, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• ATAY, E. E. (2009). “Anayasa Yargısı Kıta Avrupa Modeli”Prof. Dr. Ali Naim İnan’a Armağan, (der. Ünal, M. ve diğerleri), Ankara: Seçkin Yayınları. ss. 1077-1109.
• BARIN, T. (2014). Türkiye’nin Yeni Anayasa Arayışı: 2011-2013 TBMM Anayasa Uzlaşma Komisyonu Tecrübesi, İstanbul: XII Levha Yayınları.
• BARIN, T. (2015). AYM ‘Kırmızı Kitap’a mı yoksa ‘Anayasa’ya mı uymalı?, Serbestiyet, 23.07.2015.
• BARIN, T. (2016), Anayasa Yargısının Demokratik Meşruiyeti, İstanbul, On İki Levha Yayınları.
• BERNSTORFF, J. V. ve Dunlap, T. (2010). The Public International Law Theory of Hans Kelsen, New York: Cambridge University Press.
• BÜYÜKBAŞ, H. (2013). “Japon Siyasal Sisteminin Gelişimi Üzerine Bir İnceleme (1868-2003)”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 28, ss. 43-73.
• COVER, R. M. (1982). “The Origins of Judicial Activism in the Protection of Minorities”, The Yale Law Journal, Vol. 91, N. 7, ss. 1287-1316.
• ÇAĞLAR, B. (1988). “Yeni Anayasacılık” Üzerine Notlar, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Yayınları, C. 9, S. 1-3. ss. 29-42.
• ÇINAR M. (2006). “Kültürel Yabancılaşma Tezi Üzerine”, Toplum ve Bilim, S. 105, ss. 153-165.
• DİCEY, A. V. (1982). Introduction to the Study of the Law of the Constitution, (ed. Michener, R. E.), Indianapolis: Liberty Fund Publications.
• DOEHRİNG, K. (2002). Genel Devlet Kuramı, (çev. Mumcu, A.) Ankara: İnkilap Kitabevi.
• ERDOĞAN, M. (2012). Anayasal Demokrasi, 9. Baskı, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• ERGİNAY, A. (1950). “Yeni Japon Anayasası (1)”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 7, S. 1-2, ss. 494-506
• ERGÜL, O. (2007). Yeni Kurumsalcı Yaklaşımla Türk Anayasa Mahkemesi ve Demokrasi, Ankara: Adalet Yayınevi.
• ERHAN, Ç. (1996). “Avrupa’nın İntiharı” ve İkinci Dünya Savaşı Sonrasında Temel Sorunlar, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. 51, S. 1-4., ss. 259-273.
• GİNSBURG, T. (2003). Judicial Review in New Democracies: Constitutional Courts in Asian Cases, New York: Cambridge University Press.
• GİNSBURG, T. (2008). “The Global Spread of Constitutional Review”,The Oxford Handbook of Law and Politics (Ed. Whittington, K. E.; Kelemen, R. D.; Caldeira, G. A.) New York: Oxford University Press, ss. 81 – 98.
• GÖNENÇ, L. (2006). “2000’li Yıllarda Merkez-Çevre İlişkilerini Yeniden Düşünmek”, Toplum ve Bilim, S. 105, ss. 129-152.
• GÖNENÇ, L. (2008). “Ortaçağ Avrupası’nda Anayasacılığın Düşünsel ve Kurumsal Temelleri”, Prof. Dr. Ergun Özbudun’a Armağan, Cilt II: Siyaset Bilimi, Ankara: Yetkin Yayınları, ss. 267 – 292.
• GÜLENER, S. (2012). Türkiye’de Anayasa Yargısının Demokratik Meşruluğu, İstanbul: XII Levha Yayınları.
• GÜLMEZ, A. (2015). Uluslararası Derecenlendirme Kuruluşlarının Türkiye Uygulaması, PESA Rapor.
• GÜLSOY, M. T. (2007). Özgürlüklerin Korunmasında Anayasa Yargısının Yeri ve Meşruluğu, Ankara: Yetkin Yayınları.
• GÜRİZ, A. (2003). Hukuk Felsefesi, Ankara, Siyasal Yayınevi. HEPER, M. (1985). The State Tradition in Turkey, England: The Eothen Press.
• HİRSCHL, R. (2000). “The Political Origins of Judicial Empowerment through Constitutionalization: Lessons from Four Constitutional Revolutions”, Law and Social Inquiry, Vol. 25. S. 93, ss. 91-151.
• HİRSCHL, R. (2004). “The Political Origins of the New Constitutionalism”, Indiana Journal of Global Studies, Vol. 11, Issue 1, ss. 71-108.
• HİRSCHL, R. (2004). Towards Juristocracy: The Origins and Consequences of The New Constitutionalism, Massachusetts: Harvard University Press.
• HİRSCHL, R. (2005). Preserving Hegemony? Assessing the Political Origins of the Eu Constitution, International Journal of Constitutional Law, Vol. 3 Issue 2/3, ss. 269-291.
• HİSRCHL, R. (2009). “Juristocracy vs. Theocracy: Constitutional Courts and the Containment of Sacred Law”, Middle East Law and Governance: An Interdisciplinary Journal, Vol. 1. ss. 129-165.
• HİRSCHL, R. (2014). Comparative Matters: The Renaissance of Comparative Constitutional Law, Oxford: Oxford University Press.
• KABOĞLU, İ. Ö. (1994). Anayasa Yargısı, Ankara: İmge Kitabevi.
• KALAYCIOĞLU, E. (1994). “Elections and Party Preferences in Turkey: Changes and Continuities in the 1990’s”, Comparative Political Studies, Vol. 27, No. 3, ss. 402-424.
• KELSEN, H. (2005). Pure Theory of Law, İngilizceye çev. Knight, M., New Jersey: The Lawbook Exchange Ltd.
• KEYMAN, S. (1978). “Hukuki Pozitivizm”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 35. S. 1-4. ss. 17-56.
• KEYMAN, S. (1981). Hukuka Giriş ve Metodoloji, Ankara: Doruk Yayınları.
• KÖKER, L. (2008). “Kanunilik ve Meşruluk: Türk Hukuk Kültüründe Eleştirel Bir Yaklaşım İçin Notlar.”Prof. Dr. Ergun Özbudun’a Armağan, cilt I: Siyaset Bilimi, (Ed. YAZICI, S., GÖZLER, K., KEYMAN, F.), Ankara: Yetkin Yayınları, ss. 329 – 345.
• LÜTEM, İ. (1951). “Cihanşümul bir Federalizm’in Şartları ve Güçlükleri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 8., S. 1, ss. 304-353.
• MAGARİAN, G. P. (2001). “Toward Political Safeguards of Self- Determination”, Villanova Law Review, Vol. 46, No. 6, ss. 1219-1258.
• MARDİN, Ş. (2004). “Türk Siyasasını Açıklayabilecek Bir Anahtar: Merkez-Çevre İlişkileri” (çev. GÖREN, Ş.) Türkiye’de Toplum ve Siyaset, (der. TÜRKÖNE M. ve ÖNDER, T.), 12. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, ss. 35-77.
• MARDİN, Ş. (2007). Türkiye’de Gençlik ve Şiddet, Türk Modernlesmesi, (Der. TÜRKÖNE M. ve ÖNDER, T.), İstanbul: İletişim Yayınları.
• ÖZBUDUN, E. (1976). Social Change and Political Participation in Turkey, Princeton: Princeton University Press.
• ÖZBUDUN, E. (1993). Demokrasiye Geçiş Sürecinde Anayasa Yapımı, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• ÖZBUDUN, E. (2005). “Anayasa Yargısı ve Demokratik Meşruluk Sorunu”,Demokrasi ve Yargı, (ed. Ergül, O.) Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları, ss. 336-352.
• ÖZBUDUN, E. (2014). Tükiye’de Anayasa Yargısının Doğuşu: 1961 Anayasası Üzerindeki Kurucu Meclis Görüşmeleri, Türkiye’de Demokratikleşme Süreci Anayasa Yapımı ve Anayasa Yargısı, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• ÖZBUDUN, E. (2015). Anayasalcılık ve Demokrasi, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• PERÇİN, Ö. (2010). “Ekonomi Hukuku: Hukukun Sınıflandırılmasında Paradigma Kayması”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 59, S. 2, ss. 277-308.
• RAZ, J. (2013). “Kelsen’in Temel Norm Kuralı”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (çev. CEYLAN, Ş. Ş.), C. 62, S. 4, ss.1169 – 1193.
• SADURSKİ, W. (2002). “Judicial Review and the Protection of Constitutional Rights”, Oxford Journal of Legal Studies, Vol. 22, No. 2, ss. 275-299.
• SANDALOW, T. (1977). “Judicial Protection of Minorities”, Michigan Law Reveiw, Vol. 75. ss. 1162-1195.
• SHİLS, E. (2002). “Merkez ve Çevre”, Türkiye Günlüğü, (çev. ÇELİKKAYA, Y. Z.), Sayı: 70, ss. 86-96.
• STONE SWEET, A. (2000). Governing with Judges: Constitutional Politics in Europe, New York: Oxford University Press.
• TEZİÇ, E. (1991). Anayasa Hukuku, İstanbul: Beta Yayınları.
• TONAMİ, K. (2010). İkinci Dünya Savaşı Sonrası Dönemde Japonya’da Anayasacılığın Gelişimi, Anayasa Yapımı ve Anayasal Değişim, 19-20 Mart 2010 Uluslararası Sempozyum, (çev. KONTACI, E.), (Ed. ERGÜL, O.), Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları, ss. 211-239.
• TOSUN, T. (1999). Türk Parti Sisteminde Merkez Sağda ve Merkez Solda Parçalanma, İstanbul: Boyut Kitapları.
• TROPER, M. (2003). The Logic of Justification of Judicial Review”, International Journal of Constitutional Review, Vol. 1, No. 1, ss. 105 – 108.
• TUNÇ, H. (1997). Karşılaştırmalı Anayasa Yargısı: Denetim Kapsamı ve Organları, Ankara: Yetkin Yayınları.
• TURHAN, M. (1995). “Anayasalcılık ve Kuvvetler Ayrılığı”, Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Arkivi, 2. Kitap, Haz. Ökçesiz, H., İstanbul: İstanbul Barosu Yayınları, ss. 106-114
• TURHAN, M. (2006). “Anayasa Yargısının Demokratik Hukuk Devletinde İşlevi ve Meşruluğu”, Anayasa Yargısı İncelemeleri, (der. Turhan, M. ve Tülen, H.) Ankara: Anayasa Mahkemesi Yayınları. ss. 41-69.
• TURHAN, M. (2007). “Anayasanın Hak Temelli Yorumu ve Anayasa Yargısı”Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. 62., S. 3., ss. 379-404.
• TURHAN, M. (2015). “Hans Kelsen’e Göre “Anayasaya Aykırı” Yasa”, Haşim Kılıç’a Armağan, (der. ÇOBAN, A. R. vd.) C. I., Ankara: Anayasa Mahkemesi Yayınları. ss. 349-384.
• ULUSOY, D. Ç. (2015). “Federal Sistemlerde Hükümetlerarası Eğilimler”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi,C. 65, S. 4., ss. 1071-1112.
• ULUŞAHİN, N. (2008). “Anayasa Yargısının Meşruluğu: J. Waldron Karşısında R. Dworkin”, Aydınlanma ve Hukuk: Modern Hukukun Sorunları Bağlamında Türkiye’de Hukuk, (Yayıma Haz. KÖKER, L.) İstanbul: Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi Yayınları, ss. 106-118.
• UYGUN, O. (2007). Federal Devlet Temel İlkeleri, Başlıca Kurumları ve Türkiye’de Uygulanabilirliği, 3. Baskı, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• YAZICI, S. (2015). “Kuruluşundan Bu Yana Türk Anayasa Mahkemesinin Değişen Rolü”, Haşim Kılıç’a Armağan, der. ÇOBAN, A. R. vd. C. I., Ankara: Anayasa Mahkemesi Yayınları, ss. 385-413.
• YÜKSEL, M. (2000). Küreselleşme ve Bölgesel Entegrasyon Sürecinde Ulusal Hukuk, Ankara Barosu Dergisi, S. 4., ss. 77-90.
• YOO, J. C. (1998). “Judicial Review and Federalism”, Harvard Journal of law & Public Policy, Vol. 22, s. 197, ss. 197-205.
• YOO, J. C. (1996). “The Judicial Safeguards of Federalism”, Southern California Law Review, Vol. 70 ss. 1311-1406.
• ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI Bireysel Başvuru Kararları:
• Anayasa Mahkemesi Başvuru Numarası: 2012/1272 Karar Tarihi: 04.12.2013
• Anayasa Mahkemesi Başvuru Numarası: 2014/3986 Karar Tarihi: 02.04.2014
• Anayasa Mahkemesi Başvuru Numarası: 2015/18567 Karar Tarihi: 25.02.2016
• İptal/İtiraz Kararları:
• Anayasa Mahkemesi 13/7/2015 Tarih, 2014/88 Esas, 2015/68 Karar sayılı karar
• Anayasa Mahkemesi 12/10/2016 Tarih, 2016/166 Esas, 2016/159 Karar sayılı karar