SOSYAL MEDYA ANNELİĞİ İLE DEĞER SAHİBİ ÇOCUK YETİŞTİRMEK

Yıl 2023, Sayı: 15, 124 - 137, 30.03.2023

Zeynep Kaya

https://doi.org/10.32579/mecmua.1245382

Öz

Tanımı ve rolleri farklı kültürlere göre değişebilen bir kavram olan annelik, teknolojik gelişmelerin ortaya çıkardığı yeni medya araçları ile internet ortamına taşınmış, sosyal medyada kendisine yer edinen anne hesapları ile geleneksel annelikten farklı, “sosyal medya anneliği” olarak ifade edilebilecek bir annelik anlayışı ortaya çıkmıştır. Bu çalışma, sosyal medya annelerinin sunduğu annelik tarzının ahlaki değer sahibi çocuk yetiştirmeye etkisini değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Çalışmada nitel araştırma yaklaşımı benimsenmiş literatür taramasının ardından veriler eleştirel irdelemeye tabi tutularak betimlenmiştir. Sosyal medya anneliğini konu alan çalışmaların taranması ile elde edilen veriler çalışmanın amacı doğrultusunda yorumlanmıştır. Makalede öncelikle, konunun kavramsal çerçevesi çizilmiş, ardından sosyal medya anneliği, ahlaki değerler açısından incelenmiştir. Sonuç olarak sosyal medya anneliğinin sunumunda ahlaki değerler ile çatışan pek çok alan olduğu tespit edilmiştir. Gösteriş, yanlış yönlendirme, mahremiyet ihlali, empati yoksunluğu içeren annelik sunumunun annenin psikolojisini ve anne-çocuk iletişimini sekteye uğrattığı kanaatine varılmış ve bu tarz annelikte görülen değer aşındırıcı mesajların, değerleri benimsemiş çocuk yetiştirmeye etkisinin olumsuz olacağı değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Medya, Annelik, Sosyal Anne, Ahlaki Değerler, Çocuk Yetiştirme

SOCİAL MEDİA MOTHERHOOD AND RAİSİNG CHİLDREN WİTH MORAL VALUES

Öz

Motherhood, a notion whose definition and roles can vary in accordance with various cultures, has been moved to the internet environment through the new media tools brought forth by technological developments, and a sense of motherhood which is different from the traditional one and can be defined by “social media motherhood” with the emergence of the mother accounts that have gained a place for themselves on social media has come into being. This study aims at evaluating the effect of the motherhood style presented by the social media mothers on the rearing of children with moral values. Following the literature review in the study, in which qualitative research approach has been adopted, the data has been described by means of subjection to critical examination. The related data, obtained by reviewing the studies that deal with social media motherhood, has been interpreted in the light of the objective of this study. First and foremost in the article, the conceptual framework of the subject has been drawn, and then, the social media motherhood has been analyzed in terms of ethical values. Consequently, a number of spheres which conflict with moral values in the presentation of social media motherhood have been identified. Accordingly, it has been deduced that the presentation of a motherhood that involves show off, misguidance, invasion of privacy and absence of empathy disrupts the mother’s psychology and the mother-child communication, and the view that the messages observed in this kind of value-erosive motherhood will have a negative influence on the raising of children who have adopted the values has been assessed.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Medya, Annelik, Sosyal Anne, Ahlaki Değerler, Çocuk Yetiştirme

Kaynakça

• Akarsu, B. (2002). Değişen dünyada bilim ve değerler. Ş. Yalçın (Ed), Bilgi ve Değer (1. Baskı, s. 15-29) içinde. Vadi Yayınları.
• Aktan, E. ve Kayış, H.H. (2018). Sosyal medya ve değişim: Bloglar aracılığıyla anneliğin evrimi üzerine netnografik bir analiz. AJIT-e: Online Academic Journal of Information Technology, 9 (32), 39-54. https://doi.org/ 10.5824/1309‐1581.2018.2.003.x
• Aktaş, G. (2019). Günümüz toplumlarında anneliğin değişen biçimlerini sosyal medya kullanıcıları üzerinden değerlendirmek, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 36 (2), 253- 271. https://doi.org/10.32600/huefd.441402
• Bandura, A. (1989). Social cognitive theory. R. Vasta (ed), Annals of Child Development. Vol. 6. Six Theoriesof Child Development (s.22-32) içinde. JAI Press.
• Ay, M.E. (2016). Ailede ve okulda ideal din eğitimi. (7.Baskı). Beyza Kitap.
• Aydın, A.F. (2020). Gösteri toplumunun yeni panoptikonu olarak sosyal medya, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(3) 2573-2594. https://doi.org/10.15869/itobiad.735793
• Aydın, E. ve Birol, S. Ş. (2020). Boş zaman aktivitelerinde akıllı telefon kullanımının anne çocuk etkileşimi açısından incelenmesi. İnönü Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi (İÜBESBD), 7(1),13-24.
• Ayten A. (2013). Empati ve din. İz Yayıncılık.
• Başoğlu. R. (2020). Annelerin sosyal medya kullanımı ve instagramda olan popüler anneler. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 7 (1), 860-861.
• Bekiryazıcı, E. ve Dağ, M. (2016). Toplumsal birliğin güçlendirilmesinde ahlakî değerlerin önemi. Toplumsal Birliğin Güçlendirilmesi Dinî Söylemin Önemi Tartışmalı İlmî Toplantı. Gaziantep, Türkiye.
• Cevizci, A. (2018). Eğitim felsefesi. (6.Baskı). Say Yayınları.
• Cnnnturk.com (2022). https://www.cnnturk.com/turkiye/sahte-psikolog-televizyon-programina-bile-cikmis. adresinden 28.01.2022 tarihinde alınmıştır.
• Çağrıcı, M. (2000). Ana hatlarıyla İslam ahlakı, Ensar Neşriyat.
• Çelik, M. (2019). Sosyal medyada anneliğin yeniden üretilmesi: İnstagram örneği. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İnönü Üniversitesi.
• Demir, R. (2021). Çocuk youtuberlar ve paylaştıkları videolar üzerine bir dokuman analizi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Uşak Üniversitesi.
• Dereli, M. D. (2016). Gözetim toplumunda sosyal medya ve mahremiyetin dönüşümü. Din Gelenek ve Ahlak Bağlamında Mahremiyet Algıları Sempozyumu (I. Cilt), Samsun, Türkiye.
• Dereli, M. D. (2020). Sanala veda. Nobel Yayıncılık.
• Derin, H. (2022). Modern çağda mahremiyet bilinci. Diyanet Aylık Dergi, 381,30-33.
• Dursun, C. (2019). Ebeveynlerin çocuklarını sosyal medyada teşhiri: Çocuk hakları bağlamında bir değerlendirme. Çocuk ve Medeniyet, 4(8), 195-208.
• Duygulu, S. (2019). Sosyal medyada çocuk fotoğrafı paylaşımlarının mahremiyet ihlali ve çocuk istismarı açısından değerlendirilmesi. TRT Akademi Dergisi, 4(8), 429-487.
• Ergen, Y. (2019). Popüler kültürün popüler rol modelleri youtuberlar: İlköğretim çağındaki özel okul öğrencileri üzerine bir araştırma. İnsan ve Toplum, 9(1), 117-154.
• Ergül G. ve Yıldız. (2021). Sosyal medyada sosyal annelik: İnstagram anneliği. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,11 (2), 611-627.
• Ergür, G. (2019). Çağın Vebası: Instagram anneliği. https://gokhanergur.com/instagram-anneligi/adresinden 29.01.2022 tarihinde alınmıştır.
• Erişir, R. ve Erişir, D. (2019). Yeni medya ve çocuk: İnstagram özelinde sharenting (Paylaşananababalık) Örneği. Yeni Medya Dergisi, 4, 50-64.
• Fide, E. G. ve Sapsağlam, Ö. (2020). Youtube yayıncılarının çocukların kimlik inşa süreçlerine yansıması. TÜBAD 5/2, 199-210.
• Gül, A. ve Özden, M. H. (2020). Sosyo-kültürel değişim sürecinde kuşaklararasında anneliğin dönüşümü: Denizli ili örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 51, 96-120.
• Güngör, A. (2021). Sosyal medyada çocuk hakları ihlali ve çocuk istismarı: Instagram anneleri. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 54, 1–24. https://doi.org/10.47998/ikad.836192
• Güngör, E. (2000). Değerler psikolojisi üzerine araştırmalar. Ötüken Yayınları.
• Gürçayır Teke, S. (2014). Dönüşen anneliğe yönelik netnografik bir analiz: Blogger anneler. Milli Folklor, 26(103), 32-47.
• Haberli, M. (2018). Sosyal medyada dini inanç ve ahlaki değerlerin dejenerasyonu üzerine bir değerlendirme. I. Uluslararası İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Kongresi Bildiri Kitabı, Karabük, Türkiye.
• Hachısuka, R. (2018). Sosyal medyada anneliğin yansıyan halleri. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Hurriyet.com (2016). https://www.hurriyet.com.tr/kelebek/hayat/super-anne-sendromu-40016025 adresinden 28.01.2022 tarihinde alınmıştır.
• Işık, S. Y. (2015). Küresel kültürel değişim ve yeni annelik: Ankara Kâmil Ocak Mahallesi örneği. Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 13(50), 48-75.
• İpekoğlu, E. (2021). Eceexplorıng the effect of socıal media influencers on buyer decision process in context of Insta-Moms, [Unpublished Ph.D. thesis]. Izmir University of Economics.
• İşözen H ve Özkan Z. (2021). Sosyal medya kullanımının annelik tutum ve davranışlarına etkisinin incelenmesi. Aydın İnsan ve Toplum Dergisi, 7 (1), 33- 56. https://doi.org /10.17932/IAU.AIT.2015.012/ait_v07i1002
• Kahveci, H. (2021). Sosyal medya içeriklerinin ahlaki değerler bağlamında incelenmesi: Youtube örneği. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 11(1), 204-225. https://doi.org/10.18039/ajesi.786295 Kaplan, M. Z. (2018). Annelik sosyalizasyonu ve sosyal medya: İnstagram örneği. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Tıldız Teknik Üniversitesi.
• Karaboğa, M. T. (2019). Lise öğrencilerinin rol model tercihlerine ilişkin bir çalışma. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(2), 363-391.
• Karakuş, N., Karacaoğlu, M. Ö., ve Keten, M. (2020). Ortaokul öğrencilerinin kullandığı argo kelimeler çerçevesinden dil ahlakına genel bir bakış. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (Ö7), 172-191. https://doi.org/10.29000/rumelide.808340
• Kaymakcan, R. ve Meydan, H. (2014). Ahlak ve değerler eğitimi. Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları. Kazanç, F. K. (2012). Dinden ahlaka doğru: Ahlaki değerlerin teşekkülü ve gerçekleştirilmesinde dinin yeri. Modern Çağda Ahlak Sempozyumu, Konya, Türkiye.
• Köktener, A. ve Akgün, N. (2020). Mahremiyet algısının dönüşümü: Instagram anneleri üzerinden bir analiz. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7 (9), 235- 247.
• Okumuş, E. (2002). Gösterişçi dindarlık. Pınar Yayıncılık.
• Otero, P. (2017). Sharenting... Should children’s lives be disclosed on social media? Arch Argent Pediatr, 115(5), 412-414. https://doi.org/10.5546/aap.2017.eng.412
• Özcan, Z. (2016). Empati ve dindarlık arasındaki ilişki, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5 (8), 2758-2781.
• Öztürk Karakuş H. (2017). Çocukluğun tarihsel gelişimi üzerine düşünceler. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13, 253-276.
• Özuz, E. (2018). Dijital sosyoloji perspektifinden toplumsal değerlerin değişme sürecinde youtuberlar: İlköğretim öğrencileri örneği. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Sarıkaya, N. ve Barutçu, M. T. (2016). 11-14 Yaş arası ilk dönem çocuk ergen tüketicilerin alışveriş davranışlarında ünlü kişi etkisi. Pazarlama ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 9(17), 43-64.
• Sever, M. (2015). Kadınlık, annelik, gönüllü çocuksuzluk: Elisabeth Badinter’den kadınlık mı annelik mi? Tina Miller’dan annelik duygusu: mitler ve deneyimler ve Corinne Maier’den No Kid üzerinden bir karşılaştırmalı okuma çalışması. Fe Dergi, 7(2), 72-86. https://doi.org/10.1501/Fe0001_0000000144
• Sine, R. ve Parlak Yorgancı, D. (2017). Yeni medya ve metalaşan annelik: Instagram anneliği üzerine bir odak grup çalışması. Route Educational and Social Science Journal 4(20), 399-412. https://doi.org /10.17121/ressjournal.882
• Timurturkan, M. (2019). Ebeveynlik ve dijital dünya: Anneliğe ilişkin yaratılan yeni temsiller ve dayanışma örüntüleri. Mediterranean Journal of Humanities, 9(1), 315-333. https://doi.org /10.13114/MJH.2019.466
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2022). Hanehalkı bilişim teknolojileri (BT) kullanım araştırması (Yayın no: 45587). https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2022-45587.
• Yazıcı, T. ve Özel, M. (2017). Sosyal medyada anneliğin eğitim ve etkileşim boyutu: instagram üzerine bir inceleme. International Journal of Social Sciences and Education Research, 3(5), 1715-1730.