Okul Öncesi Öğretmen Adaylarının Bilim ve Bilim İnsanı Kavramlarına İlişkin Metaforik Algıları

Yıl 2014, Cilt: 10 Sayı: 2, 0 - , 02.07.2014

Tuba Şenel , Oktay Aslan

Öz

Bu çalışma okul öncesi öğretmen adaylarının “Bilim” ve “Bilim İnsanı” kavramlarına yönelik sahip oldukları algıları metaforlar aracılığıyla ortaya çıkarmak amacıyla yapılmıştır. Çalışma nitel araştırma desenlerinden olgubilim desenine göre yürütülmüştür. Araştırmanın verileri 2013-2014 eğitim öğretim yılı, güz döneminde Necmettin Erbakan Üniversitesi Okul Öncesi Öğretmenliği Ana Bilim Dalı’nda üçüncü sınıfta öğrenim görmekte olan 74 kız, 22 erkek toplam 96 okul öncesi öğretmen adayının “Bilim/Bilim İnsanı …... gibidir. Çünkü ……” ifadelerini tamamlamasıyla elde edilmiştir. Toplanan veriler içerik analizi tekniği ile analiz edilmiş ve yorumlanmıştır. Elde edilen bulgulara göre öğretmen adayları “Bilim” kavramı için 54, “Bilim İnsanı” kavramı için 49 geçerli metafor üretmiştir. Üretilen bu metaforlar daha sonra ortak özellikleri ve benzetme yönleri dikkate alınarak kategorileştirilmiştir. Bu işlem sonucunda “Bilim” kavramı için dokuz, “Bilim İnsanı” kavramı için yedi kategori elde edilmiştir. Okul öncesi öğretmen adaylarının “Bilim” ve “Bilim İnsanı” kavramlarına yönelik oluşturdukları metaforlar içinde olumsuz nitelikte bir metafora rastlanılmamıştır. Öğretmen adaylarının “Bilim” ve “Bilim İnsanı” algılarının olumlu yönde olduğu ancak her iki kavrama yönelik gerçekçi olmayan, geleneksel algılara sahip oldukları görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

bilim, bilim insanı, metafor, okul öncesi eğitimi, öğretmen adayı

Kaynakça

• Akçay, B. (2011). Turkish elementary and secondary students’ views about science and scientist. AsiaPacific Forum on Science Learning and Teaching, 12, 1-11.
• Akköse. E. E. (2008). Okulöncesi eğitimi fen etkinliklerinde doğa olaylarının neden sonuç ilişkilerini belirlemede yaratıcı dramanın etkililiği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Aktaş Arnas, Y. (2002). Okul öncesi dönemde fen eğitiminin amaçları. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Dergisi, 6(7), 1-6.
• Aslan, O., Yalçın, N. ve Taşar, M. F. (2009). Fen ve teknoloji öğretmenlerinin bilimin doğası hakkındaki görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(3), 1-8.
• Ateş, M. ve Karatepe, A. (2013). Üniversite öğrencilerinin “küresel ısınma” kavramına ilişkin algılarının metaforlar yardımıyla analizi. Marmara Coğrafya Dergisi, 27, 221-241.
• Aydın, F. (2010). Ortaöğretim öğrencilerinin coğrafya kavramına ilişkin sahip oldukları metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 10(3), 1293-1322.
• Ayvacı, H. Ş. ve Er Nas, S. (2010). Fen ve teknoloji öğretmenlerinin bilimsel bilginin epistemolojik yapısı hakkındaki temel bilgilerini belirlemeye yönelik bir çalışma. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(3), 691-704.
• Ayvacı, H. Ş., Devecioğlu, Y. ve Yiğit, N. (2002). Okul öncesi öğretmenlerinin fen ve doğa etkinliklerindeki yeterliliklerinin belirlenmesi. V. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, 16 - 18 Eylül, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Bahçeci Sansar, S. (2010). Okul öncesi öğretmenlerin fen öğretimine yönelik tutumları ile fen etkinliklerinde kullandıkları yöntemler arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Bektaş, M. ve Karadağ, B. (2013). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin yardımlaşma değerine yönelik geliştirdikleri metaforların incelenmesi. Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(8), 271-286.
• Bell, R. L. (2008). Teaching the nature of science through process skills. Boston: Allyn and Bacon.
• Bilaloğlu, G. R., Aslan, D. ve Aktaş, Y. (2006). Okulöncesi öğretmenlerinin günlük programda yer verdikleri fen etkinlikleri ve bu etkinlikleri uygulama biçimlerinin incelenmesi. 15. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Muğla Üniversitesi, Muğla.
• Buldu, M. (2006). Young children's perceptions of scientists: A preliminary study. Educational Research, 48(1), 121-132.
• Büyüktaşkapu, S., Çeliköz, N. ve Akman, B. (2012). Yapılandırmacı bilim eğitimi programı’nın 6 yaş çocuklarının bilimsel süreç becerilerine etkisi. Eğitim ve Bilim, 37(165), 276-292.
• Camcı Erdoğan, S. (2013). Üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin bilim insanlarına yönelik algıları. Türk Üstün Zekâ ve Eğitim Dergisi, 3(1), 13-37.
• Chambers, D. W. (1983). Stereotypic images of the scientist: The draw-a-scientist test. Science Education, 67(2), 255–265.
• Çakmakcı, G., Tosun, Ö., Turgut, Ş., Örenler, Ş., Şengül, K., & Top, G. (2011). Promoting an inclusive image of scientists among students: Towards research evidence-based practice. International Journal of Science and Mathematics Education, 9(3), 627-655.
• Çamlıbel Çakmak, Ö. (2006). Okul öncesi öğretmen adaylarının fene ve fen öğretimine yönelik tutumları ile bazı fen kavramlarını anlama düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Çermik, H. (2013). Öğretmen adaylarının zihinlerinde canlanan resimdeki bilim insanı. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, 139-153.
• Çınar, S. (2013). Okul öncesi öğretmenlerin fen ve doğa konularının öğretiminde kullandıkları etkinliklerin belirlenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 364-371.
• Dikmenli, M. (2010). Undergraduate biology students’ representations of science and the scientist. College Student Journal, 44(2), 579–588.
• Dikmenli, M., Çardak, O., & Yener, D. (2012). Science student teachers’ metaphors for scientists. Energy Education Science and Technology Part B: Social and Educational Studies, 4(1), 51-66.
• Doğan Bora, N., Arslan, O. ve Çakıroğlu, J. (2006). Lise öğrencilerinin bilim ve bilim insanı hakkındaki görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 32-44.
• Finson, K. D., Beaver, J. B., & Cramond, B. L. (1995). Development and field test of a checklist for the draw-a-scientist test. School Science and Mathematics, 95(4), 195-205.
• Güler, T. ve Akman, B. (2006). 6 Yaş çocuklarının bilim ve bilim insanı hakkındaki görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 55-66.
• Güleş, F. ve Erişen, Y. (2013). Okul öncesi eğitimde fiziksel çevre standartlarını belirleme: Paydaş görüşlerine dayalı bir analiz. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 30, 1291
• Hadzigeorgiou, Y. (2001). The role of wonder and 'romance' in early childhood science education. International Journal of Early Years Education, 9(1), 63-69.
• Hamurcu, H. (2002). Fen bilgisi öğretiminde etkili tutumlar. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8,144-152.
• Kallery, M., & Psillos, D. (2001). Pre-school teachers’ content knowledge in science: Their understanding of elementary science concepts and of issues raised by children’s questions. International Journal of Early Years Education, 9(3), 165-179.
• Kalyoncu, R. (2012). Görsel sanatlar öğretmeni adaylarının “öğretmenlik” kavramına ilişkin metaforları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(20), 471-484.
• Kara, B. ve Akarsu, B. (2013). Ortaokul öğrencilerinin bilim insanına yönelik tutum ve imajının belirlenmesi. Journal of European Education, 3(1), 8-15.
• Karasolak, K. (2009). Mimari özellikleri farklı ilköğretim okullarındaki öğrenci ve öğretmenlerin okullarının bina ve bahçeleri hakkındaki görüşlerinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Kaya, O. N., Doğan., A. ve Öcal, E. (2008). Türk ilköğretim öğrencilerinin bilim insanı imajı. Eurasian Journal of Educational Research, 32, 83-100.
• Kaya, S. (2012). An examination of elementary and early childhood pre-service teachers’ nature of science views. Procedia - Social And Behavioral Sciences, 46, 581-585.
• Kaya, V. H., Afacan, Ö., Polat, D. ve Urtekin, A. (2013). İlköğretim öğrencilerinin bilim insanı ve bilimsel bilgi hakkındaki görüşleri (Kırşehir ili örneği). Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 14(1), 305-325.
• Kılıç, Ş. (2010). Çocukların bilime ve bilim insanına yönelik tutumları ve kalıplaşmış yargıları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 8(2), 439-455.
• Krajkovich, J. G., & Smith, J. K. (1982). The development of the image of science and scientists scale. Journal of Research in Science Teaching , 19(1), 39-44.
• Kuhn, S. T. (2003). Bilimsel devrimlerin yapısı (6. baskı). (Çev. Nilüfer Kuyaş), İstanbul: Alan Yayınevi.
• Lee, T. R. (2010). Young children's conceptions of science and scientists. Unpublished Doctoral Dissertation, University of Washington, USA.
• Mead, M., & Metraux, R. (1957). The image of the scientist among high school students: A pilot study. Science, 126, 384-390.
• Miles, M.B., & Huberman, A.M. (1994). Qualitative data analysis. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2013a). Okul Öncesi Eğitimi Programı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2013b). İlköğretim Kurumları (İlkokullar ve Ortaokullar) Fen Bilimleri Dersi (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Narayan, R., Park, S., Peker, D., & Suh, J. (2013). Students’ images of scientists and doing science: An international comparison study. Eurasia Journal of Mathematics, Science & Technology Education, 9(2), 115-129.
• Newton, L. D., & Newton, D. P. (1998). Primary children's conceptions of science and the scientist: Is the impact of a national curriculum breaking down the stereotype?. International Journal of Science Education, 20(9), 1137-1149.
• Önder, M. (2011). Okul öncesi dönem çocuklarının aile eğitimi. C.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15(1), 377-3
• Özbey, S. ve Alisinanoğlu, F. (2008). Identifying the general ıdeas, attitudes and expectations pertaining to science activities of the teachers employed in preschool education. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 5(2), 82-94.
• Özbek, S. (2009). Okulöncesi öğretmenlerinin fen eğitimine ilişkin görüşleri ve uygulamalarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Özel, M. (2012). Children’s images of scientists: Does grade level make a difference?. Educational Sciences: Theory & Practice - Special Issue, 3187-3198.
• Özgelen, S. (2012). Turkish young children’s views on science and scientists. Educational Sciences: Theory & Practice - Special Issue, 3211-3225.
• Palmer, D. H. (1997). Investigating students’ private perceptions of scientists and their work. Research in Science & Technological Education, 15(2), 173-183.
• Saban, A. (2008). Okula ilişkin metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 55, 459-496.
• Saçkes, M., Akman, B. ve Trundle, K. C. (2012). Okulöncesi Öğretmenlerine Yönelik Fen Eğitimi Dersi: Lisans Düzeyindeki Öğretmen Eğitimi için Bir Model Önerisi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED), 6(2), 1-26.
• Soysal, D. ve Afacan, Ö. (2012). İlköğretim öğrencilerinin “fen ve teknoloji dersi” ve “fen ve teknoloji öğretmeni” kavramlarına yönelik metafor durumları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(19), 287-306.
• Tarkoçin, S., Berktaş, D. ve Uyanık Balat, G. (2013). Okul öncesi öğretmenlerinin sınıf içi etkinliklerde çocuklarla olan iletişimlerinde kullandıkları değerlerin incelenmesi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 3(2), 37-49.
• Tatlı, E., Önen, F., Akgül, E. M. ve Gürdal, A. (2013). Fen bilgisi öğretmenlerinin bilim ve bilim insanı algıları. 4th International Conference on New Horizons in Education (June 25-27) Rome, Italy. Tortop, H. S. (2013). Öğretmen adaylarının üniversite hocası hakkındaki metaforları ve bir değerlendirme aracı olarak metafor. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 3(2), 153-160.
• Türkmen, H. (2008). Turkish primary students’ perceptions about scientist and what factors affecting the ımage of the scientists. Eurasia Journal of Mathematics, Science & Technology Education, 4(1), 55-61.
• Ünal, M. ve Akman, B. (2006). Okulöncesi öğretmenlerinin fen eğitimine karşı gösterdikleri tutumlar. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 251-257.
• Ünver, A. O. (2010). Perceptions of scientists: A comparative study of fifth graders and fourth year student teachers. Necatibey Faculty of Education Electronic Journal of Science and Mathematics Education, 4(1), 11-28.
• Valanides, N., Gritsi, F., Kampeza, M., & Ravanis, K. (2000). Changing pre-school children’s conceptions of the day/night cycle. International Journal of Early Years Education, 8(1), 27
• Yapıcı, M. ve Ulu, F. B. (2010). İlköğretim 1. sınıf öğretmenlerinin okul öncesi öğretmenlerinden beklentileri. Kuramsal Eğitimbilim, 3(1), 43-55.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. Baskı). Ankara: Seçkin Kitabevi.
• Yontar Toğrol, A. (2013). Turkish students' images of scientists. Journal of Baltic Science Education, 12(3), 289-298.