ORTAOKUL FEN BİLİMLERİ DERS KİTAPLARININ DENEY VE ETKİNLİK GÜVENLİĞİ BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2019, TEMEL EĞİTİM, 223 - 240, 30.12.2019

Meryem Tepe Ahmet Tekbıyık

Öz

Öğretmenler ve öğrenciler için en önemli ders materyali ve kaynak olan ders kitaplarının,
özellikle fen bilimleri dersi açısından deney ve etkinlik güvenliği bakımından önemli
sorumlulukları bulunmaktadır. Deney ve etkinlik güvenliğine ilişkin içeriklere yeteri kadar yer
verilmeyen ders kitaplarındaki etkinliklerin yürütülmesinde kazaların yaşanması kaçınılmazdır. Bu
çalışmada Milli Eğitim Bakanlığı tarafından okutulmasına karar verilen ve okullarda ücretsiz
olarak dağıtılan 5-8. sınıf fen bilimleri ders kitaplarında yer alan deney ve etkinliklerdeki
güvenlik önlemlerinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Doküman incelenmesi yöntemiyle yürütülen
araştırma kapsamında dört farklı sınıf düzeyinden altı kitapta yer alan toplam 228 deney veya
etkinlik, araştırmacılar tarafından geliştirilen kodlama formu yardımıyla incelenmiştir. Çalışmanın
sonunda, deney veya etkinliklerin büyük bölümünün düşük düzeyde güvenlik ön- lemi gerektirdiği,
en fazla güvenlik önlemine Fiziksel Olaylar öğrenme alanında gereksinim olduğu, en büyük riskin
“Kırılabilir Cam Malzeme” ve Kesici Delici Alet” kullanımından kaynaklandığı belirlenmiştir.
Bununla birlikte incelenen ders kitaplarında gerekli güvenlik önlemlerine büyük oranda yer
verildiği orta- ya konulmuştur. Çalışmanın sonunda ders kitabı yazarlarına ve araştırmacılara
yönelik öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Fen Bilimleri Ders Kitapları, Etkinlik, Deney, Güvenlik

Kaynakça

• Albayrak, S , Uzuner, S , Aktaş, E. & Albayrak, L . (2010). Türkçe 6, 7 ve 8. Sınıf Ders Kitaplarının Görseller (illüstrasyonlar) Açısından Değerlendirilmesi. Türklük Bilimi Araştırmaları, (27), 721-733. Retrieved from http://dergipark.org.tr/tubar/issue/16968/177257
• Arslan, A., Tekbıyık, A. & Ercan, O. (2012). Fizik Ders Kitaplarının Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi, TURJE, 1(2), 1-13.
• Aslan, O., Zor, T. Ş., & Zor, E. (2019). Analyzing of 5th Grade Science Textbooks in Terms of Measurement and Assessment Techniques. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 48(1), 737-756.
• Aydın S., Diken E. H., Yel, M., & Yılmaz, M. (2011). Fen ve Teknoloji ile Biyoloji Öğretmen Adaylarının Laboratuvar Güvenliği Hakkındaki Bilgi Düzeylerinin Belirlenmesi, Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2), 583-604
• Aytaç, A., Türker, S., Bozkaya, T. & Üçüncü, Z. (2018). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Fen Bilimleri 8.Sınıf Ders Kitabı.Tutku Yayıncılık.
• Böyük, U., Demir S. & Erol M. (2010). Fen ve Teknoloji Öğretmenlerinin Laboratuvar Çalışmalarına Yönelik Yeterlik Görüşlerinin Farklı Değişkenlere Göre İncelenmesi, TUBAV Bilim Dergisi, 3(4), 342-349
• Brennan, J. W. (1970). An Investigation of Factors Related to Safety in the High School Science Program. ERIC ED 085179.
• Bulduk, Ö. (2014). Fen Ve Teknoloji Dersi 7. Sınıf Ders Kitabı Ve Öğretmen Kılavuz Kitabının Laboratuvar Kullanım Tekniği Açısından İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Çiğdem, C., Minoğlu Balçık, G. & Karaca, Ö. (2018). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Fen Bilimleri 6. Sınıf Ders Kitabı. Sevgi Yayınları, ISBN 978-975-8270-53-8, 282 s., Kibar, F.S. (Ed)
• Demirçalı, S. & Alkan, B. (2018). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Fen Bilimleri 6. Sınıf Ders Kitabı. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, ISBN 978-975-11-4692-2, 236 s., Demirçalı, S.(Ed)
• Demirkazan, Y.K., Kalik G. & Öcal, K. (2018). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Fen Bilimleri 7.Sınıf Ders Kitabı. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, ISBN 978-975-11-4534-5, 254 s., Kalik,G. (Ed)
• Ekmen, C., & Bakar, E. İlköğretimde Öğretim Programları Ve Ders Kitaplarında Dijital Yetkinliğin Yeri. Milli Eğitim Dergisi, 48(221), 5-35.
• Gezer, İ. (2018). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Fen Bilimleri 7. Sınıf Ders Kitabı. Aydın Yayıncılık, ISBN 978-605-9529-77-8, 224 s.
• Gülersoy, A.E. (2013). İdeal ders kitabı arayışında sosyal bilgiler ders kitaplarının bazı özellikler açısından incelenmesi. International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education 2(1).
• Güven, E., & Hamalosmanoglu, M. (2018). İlköğretim 4. sınıf fen ve teknoloji ders kitabındaki çevre içerikli etkinliklerin disiplinler arası yaklaşım yönünden incelenmesi. Journal of European Education, 2(1).
• Karamustafaoğlu, S., Salar, U., & Celep, A. (2016). Ortaokul 5. sınıf fen bilimleri ders kitabına yönelik öğretmen görüşleri. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(2), 93-118.
• MEB TTKB, (2012). Millî Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları Ve Eğitim Araçları Yönetmeliği, Milli Eğitim Bakanlı Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı, Ankara http://mevzuat.meb.gov.tr/ dosyalar/1605.pdf erişim tarihi: 20 Mayıs 2019.
• MEB TTKB, (2018). Taslak Ders Kitapları ve e-İçeriklerinin Panel İncelemesi, Milli Eğitim Bakanlı Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı, Ankara https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2018_04/11161342_kurul_mu776talaasY.pdf erişim tarihi: 20 Mayıs 2019.
• Nakiboğlu, C. (2009). Deneyimli Kimya Öğretmenlerinin Ortaöğretim Kimya Ders Kitaplarını Kullanımlarının İncelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KE- FAD), 10(1), 91-101.
• Özdemir, G., & Yanık, H. B. (2017). Beşinci Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabında Yer Alan Etkinliklerin Veriler Açısından İncelenmesi. Journal of Kirsehir Education Faculty, 18(1), 203-221.
• Özkan, İ. & Mısırlıoğlu, Z. 2018. Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Fen Bilimleri 5. Sınıf Ders Kitabı. Ada Matbaacılık Yayınları, ISBN 978-975-6604-66-3, 206 s.
• Stephenson, A. L., West, S. S., Westerlund, J. F., & Nelson, N. C. (2003). An analysis of incident/ accident reports from the Texas Secondary School Science Safety Survey, 2001. School Science and Mathematics, 103(6), 293-303.
• Tekbıyık, A. (2006). Lise Fizik I Ders Kitabının Okunabilirliği ve Hedef Yaş Düzeyine Uygunluğu.Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(2). 441-446.
• Tekbıyık, A. & Tepe, M. (2017). Türkiye’de 2001 -2017 yılları arasında yaşanan laboratuvar ve deney kazalarının değerlendirilmesi. International Journal of Innovative Approaches in Edu- cation, 1(1), 11-20.
• Tekbiyik, A., & Ercan, O. (2015). Effects of the physical laboratory versus the virtual laboratory in teaching simple electric circuits on conceptual achievement and attitudes towards the subject. International Journal of Progressive Education, 11(3), 77-89
• Tokuş, K. (2018). Ortaokul Fen Bilimleri Ders Kitaplarının Bilim Tarihi Kullanımı Açısından İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Edirne.
• Uçar, C. & Somuncuoğlu Özerbaş, D. (2017). Ortaokul 5. sınıf fen bilimleri ders kitabının görsel tasarım ilkeleri açısından değerlendirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(4), 1373-1388.
• West, S. S., Westerlund, J. F., Nelson, N. C., & Stephenson, A. L. (2001). Conditions that affect safety in the science classroom: Results from a statewide safety survey. Austin, TX: Texas Association of Curriculum Development.
• West, S. S., Westerlund, J. F., Stephenson, A. L., Nelson, N. C., & Nyland, C. K. (2003). Safety in science classrooms: what research and best practice say. In The Educational Forum 67(2), 174-183.