Eskişehir'den Üç Yeni Meter Tetraprosopos Adağı

Yıl 2012, Cilt: 2 Sayı: 1, 1 - 9, 30.06.2012

Nalan Eda Akyürek Şahin

Öz

Makalede Eskişehir'de (Dorylaion teritoryumu) çeşitli yerlerde bulunmuş (Harita) ve bugün Eskişehir Müzesi'nde korunmakta olan üç eser (Fig. 1-3) tanıtılmaktadır. Her üç eser de adak taşı olup Meter Tetraprosopos (Μητὴρ Τετραπρόσωπος) isimli bir tanrıçaya sunulmuştur. Eserlerden birisi çok küçük bir altardır (Fig. 1 a-b) ve üzerinde Eski Yunanca adak yazıtı vardır. Eserin akroterleri arasına ise tanrıçanın dörtlü figürü kabartma olarak işlenmiştir. İkinci eser (Fig. 2 a-d) alt kısmı kırılmış dörtlü bir heykelciktir. Üçüncü eser (Fig. 3 a-d) ise, üzerinde tanrıçanın sadece dört başından oluşan bir kabartma bulunan küçük bir adak levhasıdır. 2. ve 3. eserlerin yazıtı yoktur. Eserde tanrıçanın belirli bir ikonografide betimlendiği görülmektedir. Tanrıça yan yana bitişik duran ve khiton giymiş dört kadın biçiminde betimlenmiş olup hepsinin de başında stephane tacı bulunmaktadır. Altar üzerindeki figürler ellerinde girland taşımaktadır. Kırık olan ikinci heykelcikte de figürler ellerinde girland taşıyor olmalıdır. Phrygia ve Galatia bölgelerinde yazıtlar aracılığı ile tanınan "Meter Tetraprosopos" (Dört yüzlü Meter) isimli bir tanrıça vardır. Söz konusu yazıtların üzerinde herhangi bir betim yoktur. Ancak, yine Phrygia Bölgesi'nde dört vücutlu ve dört yüzlü bir tanrıça ikonografisinde olan bazı yazıtsız adaklar da ele geçmiştir. Kanaatimce, yazıtlarda adı geçen "Dört Yüzlü" tanrıça ile bu şekilde betimlenen figürlerde aynı tanrıça kastedilmektedir. Afyon Müzesi'nde korunan ve yine Meter Tetraprosopos'u betimlediğini düşündüğüm iki eser hakkındaki makalemde bu konuya değinilmiş ve kültle ilgili bilinen tüm belgeler toplanmıştır (Akyürek Şahin 2010).

Anahtar Kelimeler

Meter Tetraprosopos, Phrygia, Dorylaion, Eskişehir Müzesi, Adak yazıtı

Kaynakça

• Akyürek Şahin, N. E. (2006a). “Anadolu Hekate Korpusu ve Çeşitli Müzelerde Hekate Eserleri Üzerinde Çalışmalar. Bir Ön Rapor”. Arkeoloji ve Sanat, 121, 59-67.
• Akyürek Şahin, N. E. (2006b). Yazıdere Zeus Kutsal Alanı. Phrygia'da Yerel Bir Tapınım Merkezi. İstanbul. Ege Yayınları.
• Akyürek Şahin, N. E. (2007). “Neue Weihungen aus dem Museum von Afyon”. Gephyra, 4, 59-115.
• Akyürek Şahin, N. E. (2010). “Meter Tetraprosopos İçin Phrygia'dan İki Yazıtsız Belge”. Arkeoloji ve Sanat, 133, 27-38.
• Anderson, J. G. C. (1897-1898). “Exploration in Asia Minor During 1898: First Report”. BSA, IV, 49-78.
• Anderson, J. G. C. (1899). “Exploration in Galatia cis Halym. II”. JHS, 19, 280-318.
• Calder, W. M., & Cormack, J. M. R. et alii (1962). Monuments from Lycaonia, The Pisido-Phrygian Borderland, Aphrodisias. MAMA, VIII. Manchester.
• Cox, C. W. M., & Cameron, A. (1937) Monuments from Dorylaeum and Nacolea. MAMA, V. Manchester.
• Drew-Bear, Th., Thomas, Ch. M., & Yıldızturan, M. (1999). Phrygian Votive Steles. The Museum of Anatolian Civilizations. Ankara.
• Lane, E. N. (ed.) (1996). Cybele, Attis and Related Cults. Esseys in Memory of M. J. Vermaseren. Leiden, New York, Köln. EPRO 131.
• Levick, B., & Mitchell, St. et alii (eds.) (1993). Monuments from Appia and the Upper Tembris Valley, Cotiaeum, Cadi, Synaus, Ancyra Sidera and Tiberiopolis. MAMA, X. London.
• Macpherson, I. W. (1954). “Inscriptions from Eskişehir and District”. BSA, 49, 11-16.
• Ramsay, W. M. (1918). “The Utilisation of Old Epigraphic Copies”. JHS, 38, 124-192.
• Robert, J. - L. Robert (1938-1985). Bulletin Épigraphique, Revue des Études Grecques. Paris.
• Robert, L. (1942-1965). Hellenica. Recueil d'Épigraphie, de Numismatique et d'Antiquités Grecques IXIII. Paris.
• Roscher, W. H. (1916-1924). Roschers Ausführliches Lexikon der griechischen Mythologie. Leipzig.
• Schwenn, F. (1922). s.v. “Kybele”. RE XI 2, col. 2250-2298.
• Vermaseren, M. J. (1987). Corpus Cultus Cybelae Attidisque (CCCA) I. Asia Minor. Leiden vd. EPRO 50,1.
• Zgusta, L. (1964). Kleinasiatische Personennamen. Prag.