EĞİTİMDE OKUL GELİŞTİRME ARACI OLARAK HESAP VEREBİLİRLİK

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 7, 114 - 153, 30.06.2021

Hilal Çalmaşur , Celal Teyyar Ugurlu

Öz

Bu araştırma, ortaokul öğretmenlerinin ve yöneticilerinin eğitimdeki okul geliştirme aracı olarak hesap verebilirlik boyutlarının uygulanma düzeyine ilişkin algılarını ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Araştırmada, karma yöntem tercih edilmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu Erzurum il merkezinde yer alan 31 ortaokulda görevli 634 öğretmen ve 60 okul yöneticisi oluşturmaktadır. Araştırmada “Eğitimde Okul Geliştirme Aracı Olarak Hesap Verebilirlik Ölçeği” ve yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Araştırmada cinsiyet, yaş, öğrenim durumu, branş, kıdem, hizmetçi eğitim sayısı, okula motivasyonla gelme, denetimi gerekli bulma ve okuldaki görev değişkenlerine göre anlamlı bir farklılığın olup olmadığını test etmek için bağımsız gruplar için t testi, tek yönlü varyans analizi kullanılmıştır. Araştırmada nitel verilerin yorumlanması sürecinde içerik analizi tercih edilmiştir. Araştırma sonuçları genel olarak değerlendirildiğinde, öğretmenler okulları çoğunlukla hesap verebilir bulmaktadır. Araştırmada fırsat eşitliği alt boyutunda erkek öğretmenler kadın öğretmenlere göre; okul paydaşlarına ilişkin sorumluluklar, okul örgütünün gelişme kapasitesi ve kaynak kullanımı boyutlarında “30-37” yaş grubundaki öğretmenler diğer öğretmenlere göre; okul paydaşlarına ilişkin sorumluluklar boyutunda lisansüstü gruptaki öğretmenler, lisans grubundaki öğretmenlere göre; okul paydaşlarına ilişkin sorumluluklar ve kaynak kullanımı boyutlarında öğretmenler yöneticilere göre; bütün boyutlarda okula motivasyonla gelmeyen öğretmenler ve “6-10” yıl kıdem grubunda olan öğretmenler diğer öğretmenlere göre okulları daha az hesap verebilir bulmaktadır. Araştırmada öğretmenler ve yöneticiler, okulların hesap verebilirliğiyle ilgili en çok idareye ve velilere açıklama yapmaktadır. Öğretmenler ve yöneticiler okulları en fazla paydaşlarla iş birliği, problem çözme, hesap verebilirlik, etkili iletişim, etkin çalışma, adalet, pozitif disiplin gibi konularda hesap verebilir bulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Eğitimde Hesap Verebilirlik,, Etkili Okul,, Okul Geliştirme,

Kaynakça

• Babaoğlan, E, & Ertürk, E. (2013). Öğretmenlerin örgütsel adalet algısı ile örgütsel adanmışlıkları arasındaki ilişki. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28 (28-2), 87-101. https://dergipark.org.tr/tr/pub/hunefd/issue/7790/101869.
• Bakioğlu, A., Hesapçıoğlu, M., & Baltacı, R. (2001). Öğretmen eğitiminde sorumluluk ve akreditasyon. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(1),143-160. https://www.researchgate.net/publication/320467411_Ogretmen_egitiminde_sorumluluk_ve_akreditasyon.
• Bakioğlu, A., & Salduz, E. (2014). Öğretmenlerin hesap verebilirliklerini öğrencilerin akademik başarısı açısından değerlendirmeleri. Eğitim Bilimleri Dergisi / Journal of Educational Sciences, 40, 13-29. https://doi.org/10.15285/EBD.2014409740.
• Balcı, A. (2014). Etkili okul ve okul geliştirme: Kuram, uygulama ve araştırma. Pegem Akademi.
• Bülbül, M. (2011). Türk milli eğitim sisteminde hesap verebilirlik (Tez No. 290657) [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Bülbül, M., & Demirbolat, A. Ö. (2014). Hesap verebilirlikle ilgili Türk milli eğitim sistemine yönelik bir değerlendirme. Eğitim ve Bilim, 39(174), 39-52. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2014.1559.
• Büyüköztürk, Ş., Çokluk, Ö., & Köklü, N. (2014). Sosyal bilimler için istatistik. Pegem Akademi.
• Christensen, L. B., Johnson, R. B., & Turner, L. A. (2015). Değişkenlerin ölçülmesi ve örneklem (M. Sever & Z. A. Yurtseven, Çev.). A. Aypay (Çev. Ed.), Araştırma yöntemleri: Desen ve analiz içinde (2. bs., ss. 149-180). Anı Yayıncılık.
• Christensen, L. B., Johnson, R. B., & Turner, L. A. (2015). Tarama araştırması (E. Gümüş, Çev.). A. Aypay (Çev. Ed.), Araştırma yöntemleri: Desen ve analiz içinde (2. bs., ss. 367-399). Anı Yayıncılık.
• Cobb, C. D. (2002). Performance-based accountability systems for public education. New Hampshire Center for Public Policy Studies. http://www.nhpolicy.org/UploadedFiles/Reports/caseyreport.pdf.
• Cooley, V. E. & Shen, J. (2003). School accountability and professional job responsibilities: A perspective from secondary principals. NASSP Bulletin, 87(634), 10-25. https://doi.org/10.1177/019263650308763402.
• Corporan, T. C. C. (2012). Teacher accountability and cultural competence: A phenomenological study in Texas (Publication No. 3538852) [Doctoral dissertation, University of Phoenix]. ProQuest Dissertations and Theses.
• Cotton, K., & Wikelund, K. R. (2001). Schoolwide and classroom discipline. School Improvement Research Series, 9, 1-28. https://educationnorthwest.org/sites/default/files/SchoolwideandClassroomDiscipline.pdf.
• Creemers, B. P., & Reezigt, G. J. (2005). Linking school effectiveness and school improvement: The background and outline of the project. School Effectiveness and School Improvement, 16(4), 359-371. http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/09243450500234484.
• Creswell, J. W. (2014). Karma yöntemler (G. Hacıömeroğlu, Çev.). S. B. Demir (Çev. Ed.), Araştırma deseni: Nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları içinde (4. bs., ss. 215-239). Eğiten Kitap.
• Daigle, S. L., & Cuocco, P. (2002). Public accountability and higher education: Soul mates or strange bedfellows. EDUCAUSE Center for Applied Research. https://library.educause.edu/resources/2002/4/public-accountability-and-higher-education-soul-mates-or-strange-bedfellows.
• Darling-Hammond, L. (2004). Standards, accountability, and school reform. Teachers College Record, 106(6), 1047-1085. https://doi.org/10.1111/j.1467-9620.2004.00372.x.
• Doğan, D. (2015). Türkiye’deki yükseköğretim kurumlarında hesap verebilirlik ve akademik özgürlük (Tez No. 414499) [Doktora tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Eğitim Reformu Girişimi [ERG]. (2017). Eğitim İzleme raporu 2015-16. http://www.egitimreformugirisimi.org/wp-content/uploads/2017/03/ERG_EİR_2015-16.pdf.
• Ehren, M. C., & Swanborn, M. S. (2012). Strategic data use of schools in accountability systems. School Effectiveness and School Improvement, 23(2), 257-280. https://doi.org/10.1080/09243453.2011.652127.
• Englert, K. S., Fries, D. A., Martin-Glenn, M. L., & Douglas, B. B. (2007). Accountability systems: A comparative analysis of superintendent, principal, and teacher perceptions. International Journal of Education Policy and Leadership, 2(4), 1-12. https://doi.org/10.22230/ijepl.2007v2n4a24.
• Erdağ, C. (2013). Okullarda hesap verebilirlik politikaları: Bir yapısal eşitlik modelleme çalışması (Tez No. 344311) [Doktora tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Ertan-Kantos, Z., & Balcı, A. (2011). İlköğretim okulu yönetici ve öğretmenlerinin görüşlerine göre kamu ve özel ilköğretim okulları için bir hesap verebilirlik modeli. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 10(20), 107-138. http://www.ebuline.com/pdfs/20sayi/ebu20_1.pdf.
• Greene, J. C., Caracelli,V. J., & Graham, W. F. (1989). Toward a conceptual framework for mixed-method evaluation designs. Educational Evaluation and Policy Analysis, 11, 255-274. http://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.3102/01623737011003255.
• Günal, Y. (2014). Etkili okul değişkenlerinin öğrenci başarısı ile ilişkisi ve okul hesap verebilirliği (Tez No. 381794) [Doktora tezi, Ankara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Heim, M. (1996). Accountability in education: A primer for school leaders. HSLA Monograph. Hawai School Leadership Academy. https://eric.ed.gov/?id=ED444267.
• Himmetoğlu, B., Ayduğ, D., & Bayrak, C. (2017). Eğitim örgütlerinde hesap verebilirliğe ilişkin okul yöneticilerinin görüşleri. Turkish Online Journal of Qualitative Inquiry (TOJQI), 8(1), 39-68. https://doi.org/10.17569/tojqi.288852.
• Hoy, W. K., & Miskel, C. G. (2012). Okul etkililiği, hesap verebilirlik ve geliştirme (A. Aypay, Çev.). S. Turan (Çev. Ed.), Eğitim yönetimi: Teori, araştırma ve uygulama (1. bs., ss. 270-299). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Jackson, S. A., & Lunenburg, F. C. (2010). School performance indicators, accountability ratings, and student achievement. American Secondary Education, 39(1), 27-44. https://www.jstor.org/stable/41406181.
• Jones, K. (2004). A balanced school accountability model: An alternative to high-stakes testing. Phi Delta Kappan, 85(8), 584-590. https://doi.org/10.1177/003172170408500805.
• Kalaycı, Ş. (2014). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Asil Yayıncılık.
• Kalman, M., & Gedikoğlu, T. (2014). Okul yöneticilerinin hesap verebilirliği ile örgütsel adalet arasındaki ilişkinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(29-2), 115-128. https://dergipark.org.tr/tr/pub/hunefd/issue/7788/101810.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kukla-Acevedo, S., Streams, M. E., & Toma, E. (2012). Can a single performance metric do it all? A case study in education accountability. The American Review of Public Administration, 42(3), 303-319. https://doi.org/10.1177/0275074011399120.
• Ladd, H. F. (2012, October 3-5). School accountability: To what ends and with what effects [Paper presentation]. Improving Education through Accountability and Evaluation: Lessons from Around the World, Rome, Italy. http://www.umdcipe.org/conferences/EducationEvaluationItaly/COMPLETE_PAPERS/Ladd/LADD.pdf.
• Marsh, J. A., Bush-Mecenas, S., & Hough, H. (2017). Learning from early adopters in the new accountability era: Insights from California’s CORE waiver districts. Educational Administration Quarterly, 53(3), 327-364. https://doi.org/10.1177/0013161X16688064.
• Menken, K., & Solorza, C. (2014). No child left bilingual: Accountability and the elimination of bilingual education programs in New York City schools. Educational Policy, 28(1), 96-125. https://doi.org/10.1177/0895904812468228.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2015). 2015 yılı idare faaliyet raporu. http://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2016_02/29061209_2015darefaalyetraporu.pdf.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018). 2023 eğitim vizyonu. http://2023vizyonu.meb.gov.tr.
• Organisation for Economic Co-operation and Development [OECD]. (2010). TALIS 2008 technical report. https://doi.org/10.1787/9789264079861-en.
• Organisation for Economic Co-operation and Development [OECD]. (2016). Education at a glance 2016: OECD indicators. https://doi.org/10.1787/eag-2016-en.
• Özen, F. (2011). İlköğretim okulu yönetici ve öğretmenlerinin görüşlerine göre okul geliştirme aracı olarak hesap verebilirlik (Tez No. 302871) [Doktora tezi, Ankara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Özdemir, S. Bülbül, M., & Acar, M. (2010). Challenges associated with administrative and professional accountability in the Turkish educational system. In J. Nemec & B. G. Peters (Eds.), State and Administration in a Changing World (1st ed., pp. 271-282). NISPAcee Press. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1992399.
• Parkes, J., & Stevens, J. J. (2003). Legal issues in school accountability systems. Applied Measurement in Education, 16(2), 141-158. https://doi.org/10.1207/S15324818AME1602_3.
• Parlar, H. (2014). Tüm yönleriyle okul geliştirme: Kuram, yaklaşım ve uygulama. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Polat, S. (2007). Eğitim politikalarının sosyal adalet açısından sonuçları konusunda yönetici ve öğretmen görüşleri (Tez No. 237944) [Doktora tezi, Ankara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Reeves, D. B. (2004). Accountability in action: A blueprint for learning organizations. Lead+ Learn Press. https://books.google.com.tr.
• Robson, C. (2015). Görüşmeler ve odak gruplar (K. Yılmaz, Çev.). Ş. Çınkır & N. Demirkasımoğlu (Çev. Ed.), Bilimsel araştırma yöntemleri içinde (1. bs., ss. 345-372). Anı Yayıncılık.
• Shin, J. C. (2010). Impacts of performance-based accountability on institutional performance in the U.S. Higher Education, 60(1), 47-68. https://doi.org/10.1007/s10734-009-9285-y.
• Skrla, L., Scheurich, J. J., Johnson, J. F., & Koschoreck, J. W. (2001). Accountability for equity: Can state policy leverage social justice? International Journal of Leadership in Education, 4(3), 237-260. https://doi.org/10.1080/13603120120176.
• Tekeli, İ. (2010). Eğitim üzerine düşünmek. TÜBA.
• Timmermans, A. C., De Wolf, I. F., Bosker, R. J., & Doolaard, S. (2015). Risk-based educational accountability in Dutch primary education. Educational Assessment, Evaluation and Accountability, 27, 323-346. https://doi.org/10.1007/s11092-015-9212-y.
• Türkoğlu, M. E. (2015). Öğretmen hesap verebilirliği: Özel bir okulda durum çalışması (Tez No. 391157) [Doktora tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yolcu, H. (2007). Türkiye’de ilköğretim finansmanının değerlendirilmesi (Tez No. 235710) [Doktora tezi, Ankara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.