Üniversite Öğrencilerinin Çevre Dostu Davranışları

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 21, 15.01.2019

Ali Derya Atik , Yakup Doğan

Öz

Bu çalışmanın amacı, üniversite öğrencilerinin çevre dostu davranışlarını
incelemek ve çevre dostu davranışlarının farklı değişkenlere göre anlamlı
farklılıklar gösterip/göstermediğini belirlemektir. Araştırmanın evreni Kilis
ilinde bulunan devlet üniversitesinin son sınıf öğrencileri (N=1530)
oluşturmaktadır. Seçkisiz (random) örnekleme yöntemine göre örneklem büyüklüğü
690 olarak hesaplanmıştır. Araştırmaya 693 öğrenci katılmış ancak bazı
katılımcıların verileri eksik olduğundan analizler 676 ölçekten elde edilen
verilerle gerçekleştirilmiştir. Veri toplama aracı olarak “Çevre Dostu
Davranış Ölçeği” (Tanık, 2012) kullanılmıştır. Veri toplama aracı iki bölümden
oluşmaktadır: Birinci bölüm bazı demografik özellikler ile bağımsız değişkenler,
ikinci bölüm ölçekte yer alan 26 madde. Verilerin analizinde t-testi (normal
dağılım gösteren bağımsız değişkenler için), Mann Whitney U Testi (normal
dağılım göstermeyen değişkenler için) ve tek yönlü varyans analizi (ANOVA)
kullanılmıştır. Bu çalışmada ölçeğin iç tutarlık güvenirlik katsayısı .884
olarak hesaplanmıştır. Katılımcıların çevre dostu davranış puanlarının
cinsiyet, çevre ilgisi, ekolojik ayak izi hakkında bilgi sahibi olma, ailede
çevre konularının konuşulması, çevre ile ilgili etkinliklere katılma, çevre
ile ilgili daha önce ve yüksek öğrenimde ders alma, çevre ile ilgili sivil
toplum örgütüne üye olma, öğrenim gördüğü fakülte, babanın eğitim düzeyi ve
mesleğine göre anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir. Genel olarak
katılımcıların kendilerine ekonomik katkı sağlayan, zorlanmadan yapabildikleri
ve çok fazla fedakârlık gerektirmeyen davranışları daha fazla sıklıkla
yaptıkları belirlenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Çevre dostu davranış, sürdürülebilirlik, çevre bilinci, çevre eğitimi

Kaynakça

• Alnıaçık, Ü. (2010). Çevreci yönelim, çevre dostu davranış ve demografik özellikler: üniversite öğrencileri üzerinde bir araştırma. SÜ İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 20, 507-532.
• Alp, E., Ertepınar, H., Tekkaya, C., & Yılmaz, A. (2008). A survey on Turkish elementary school students’ environmental friendly behaviours and associated variables. Environmental Education Research, 14(2), 129-143. doi: 10.1080/13504620802051747
• Atlı, K., & Uzun, N. (2009). Öğrencilerin çevreye yönelik ilgi, düşünce ve davranışları arasındaki korelâsyonun incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2(2), 197-215.
• Ay, C., & Ecevit, Z. (2005). Çevre bilinçli tüketiciler. Akdeniz Üniversitesi İİBF Dergisi, 5, 238–263.
• Bener, Ö., & Babaoğul, M. (2008). Sürdürülebilir tüketim davranışı ve çevre bilinci oluşturmada bir araç olarak tüketici eğitimi. Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik Araştırmalar e-dergisi, 1-10.
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı - İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum (15. Baskı). Ankara: Pegem Akademi
• Cengiz, H. (2014). Gönüllü sade yaşam davranışının ölüm tüketimi davranışına yönelik tutumlar üzerine etkisi: Türk ve Amerikan kültürleri arasında bir karşılaştırma (Yayınlanmamış doktora tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Cleveland, M., Kalamas, M., & Laroche, M. (2012). It’s not easy being green: Exploring green creeds, green deeds, and internal environmental locus of control. Psychology & Marketing, 29(5), 293–305. doi: 10.1002/mar.20522
• Çabuk, B., & Karacaoğlu, Ö. C. (2003). Üniversite öğrencilerinin çevre duyarlılıklarının incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 36(1-2), 189-198.
• Çabuk, S., Nakıboğlu, B., & Keleş, C. (2008). Tüketicilerin yeşil (ürün) satın alma davranışlarının sosyo-demografik değişkenler açısından incelenmesi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(1), 85-102.
• Çimen, O., & Timur, S. (2013). Öğretmen adaylarının çevreye yönelik olumsuz davranışlarının incelenmesi. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8, 335-346. doi: 10.7827/TurkishStudies.5685
• Demirel, R. (2016). Ortaokul öğrencilerinin çevreye yönelik davranışlarının belirlenmesi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 12(4), 863-878.
• Efe, H. A., & Baran, M. (2017). Atık maddelerden öğretim materyali geliştirme sürecinin öğretmen adaylarının çevresel tutum, davranış ve algılarına etkisi. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 22-46.
• Erdoğan, M. (2011). Ekoloji temelli yaz doğa eğitimi programının ilköğretim öğrencilerinin çevreye yönelik bilgi, duyuşsal eğilimler ve sorumlu davranışlarına etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(4), 2223-2237.
• Ersoy-Quadır, S. (2015). Kamu çalışanlarının çevre bilinçleri üzerine bir inceleme (Selçuk Üniversitesi, Konya Örneği). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 17(1), 107-129.
• Erten, S. (2000). Empirische Untersuchungen zu Bedingungen der Umwelterziehung –ein interkulturellervergleich auf der Grundlage der Theorie des geplanten Verhaltens. Marburg: Tectum Verlag
• Erten, S. (2005). Okul öncesi öğretmen adaylarında çevre dostu davranışların araştırılması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 91-100.
• Erten, S. (2008). Insights to ecocentric, anthropocentric and antipathetic attitudes towards environment in diverse cultures. Eurasian Journal of Educational Research, 33, 141-156.
• Eryılmaz, A. G., Demiryürek, K., & Emir, M. (2015). Avrupa Birliği ve Türkiye’de organik tarım ve gıda ürünlerine karşı tüketici davranışları. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 30, 199-206. doi: 10.7161/anajas.2015.30.2.199-206
• Gifford, R., & Nilsson, A. (2014). Personal and social factors that ınfluence pro-environmental concern and behaviour: A review. International Journal of Psychology, 49(3), 141-157. doi: 10.1002/ijop.12034
• Güven, E., & Aydoğdu, M. (2012). Çevre sorunlarına yönelik davranış ölçeğinin geliştirilmesi ve öğretmen adaylarının davranış düzeylerinin belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(2), 573-589.
• Güven, G., & Aysel, İ. (2016). Gündelik hayatta gıda ayak izi: Hazır gıda tüketimine yönelik görüşler. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 12(2), 403-426.
• Han, H., & Hyun, S. S. (2017). Fostering customers’ pro-environmental behavior at a museum. Journal of Sustainable Tourism, 25(9), 1240-1256. doi:: 10.1080/09669582.2016.1259318
• Han, H., Lee, M. J., & Hwang, J. (2016). Cruise travelers’ environmentally responsible decision-making: An integrative framework of goal-directed behavior and norm activation process. International Journal of Hospitality Management, 53, 94–105. doi: 10.1016/j.ijhm.2015.12.005.
• Huang, H. (2016). Media use, environmental beliefs, self-efficacy, and pro-environmental behavior. Journal of Business Research, 69(6), 2206–2212. doi: 10.1016/j.jbusres.2015.12.031
• Hwang, J., & Hyun, S. S. (2016). Perceived firm innovativeness in cruise travelers’ experience and perceived luxury value: The moderating effect of advertising effectiveness. Asia Pacific Journal of Tourism Research, 21(1), 101–128. doi: 10.1080/10941665.2015.1016051
• Kanbak, A. (2015). Üniversite öğrencilerinin çevresel tutum ve davranışları: Farklı değişkenler açısından Kocaeli Üniversitesi örneği. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 30, 77-90.
• Karaca, Ş. (2013). Tüketicilerin yeşil ürünlere ilişkin tutumlarının incelenmesine yönelik bir araştırma. Ege Akademik Bakış, 13, 99–111. doi: 10.21121/eab.2013119503
• Keleş, Ö., Uzun, N., & Varnacı-Uzun, F. (2010). Öğretmen adaylarının çevre bilinci, çevresel tutum, düşünce ve davranışlarının doğa eğitimi projesine bağlı değişimin ve kalıcılığının değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9(32), 384-401.
• Kılınç, A. (2010). Projeye dayalı öğrenme boşluğu kapatabilir mi? Türk fen öğretmen adayları ve çevre dostu davranışlar. International Journal of Environmental and Science Education, 5(4), 495-509.
• Kılınç, A., Boyes, E., & Stanisstreet, M. (2011). Turkish school students and global warming: Beliefs and willingness to act. Eurasia Journal of Mathematics, Science and Technology Education, 7(2), 121-134. doi: 10.12973/ejmste/75187
• Kiracı, H. (2009). Tüketicilerin bireysel değerlerinin sürdürülebilir tüketim davranışıyla ilişkisi ve sınıf öğretmenleri üzerinde bir araştırma (Yayınlanmamış doktora tezi). Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
• Kükrer, Ö. (2012). Tüketicilerin çevresel sorumluluklarının yeşil rakamlara yönelik tutumlarına etkisi: Eskişehir örneği. Journal of Yaşar University, 26, 4505–4525.
• Lee, Y., Kim, S., Kim, M., & Choi, J. (2014). Antecedents and interrelationships of three types of pro-environmental behavior. Journal of Business Research, 67, 2097–2105. doi: 10.1016/j.jbusres.2014.04.018
• Oğuz, D., Çakci, I., & Kavas, S. (2010). Environmental awareness of university students in Ankara, Turkey. African Journal of Agricultural Research, 5(19), 2629–2636.
• Özdemir, O. (2010). Doğa deneyimine dayalı çevre eğitiminin ilköğretim öğrencilerinin çevrelerine yönelik algı ve davranışlarına etkisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 125-138.
• Özdemir, O., Güneş, M. H., & Demir, S. (2010). Tüketicilerin çevreci işletmelere ve ürünlere karşı tutumları: Ankara, İstanbul ve Kırşehir illerinde bir uygulama. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(1), 53-68.
• Özsoy, T., & Madran, C. (2015). Ürün ömrü algısının sürdürülebilir tüketim boyutundan bir analizi. Küresel İktisat ve İşletme Çalışmaları Dergisi, 4(7), 73-91.
• Paylan, M. E. (2013). Çevreye duyarlı satın alma davranışını belirleyen etkenler üzerine karşılaştırmalı bir araştırma (Yayınlanmamış doktora tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Rahman, I., & Reynolds, D. (2016). Predicting green hotel behavioral intentions using a theory of environmental commitment and sacrifice for the environment. International Journal of Hospitality Management, 52, 107–116. doi: 10.1016/j.ijhm.2015.09.007
• Ritter, A. M., Borchardt, M., Vaccaro, G. L. R., Pereira, G. M., & Almeida, F. (2015). Motivations for promoting the consumption of green products in an emerging country: exploring attitudes of Brazilian consumers. Journal of Cleaner Production, 106, 507-520. doi: 10.1016/j.jclepro.2014.11.066
• Sarıgöz, O. (2013). Ortaöğretim öğrencilerinin çevre ile ilgili davranış ve düşüncelerinin değerlendirilmesi. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 87-105.
• Scannell, L., & Gifford, R. (2010). Defining place attachment: A tripartite organizing framework. Journal of Environmental Psychology, 30, 1–10. doi: 10.1016/j.jenvp.2009.09.006
• Steg, L., & Vlek, C. (2009). Encouraging pro-environmental behaviour: An ıntegrative review and research agenda. Journal of Environmental Psychology, 29, 309-317. Doi: 10.1016/j.jenvp.2008.10.004
• Tanık, N. (2012). Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının çevre kimliklerinin ve çevre dostu davranışlarının belirlenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• Timur, S., Yılmaz, Ş., & Timur, B. (2013). Öğretmen adaylarının çevreye yönelik davranışlarının incelenmesi. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 125-141.
• Umut, M. Ö., Topuz, Y. V., & Velioğlu, M. N. (2015). Çöpten geri dönüşüme giden yolda sürdürülebilir tüketiciler. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 263-288. doi: 10.18026/cbusos.68623
• Üstündağlı, E., & Güzeloğlu, E. (2015). Gençlerin yeşil tüketim profili: Farkındalık, tutum ve davranış pratiklerine yönelik analiz. Global Media Journal TR Edition, 5(10), 341-362.
• Yaraş, E., Akın, E. & Şakacı, B. K. (2011). Tüketicilerin çevre bilinci düzeylerini belirlemeye yönelik bir araştırma. Öneri Dergisi, 9(35), 117-126.
• Yılmaz, V. & Arslan, T. (2011). Üniversite öğrencilerinin çevre koruma vaatleri ve çevre dostu tüketim davranışlarının incelenmesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(3), 1-10.
• Yılmaz, V. Çelik, H. E., & Yağızer, C. (2009). Çevresel duyarlılık ve çevresel davranışın ekolojik ürün satın alma davranışına etkilerinin yapısal eşitlik modeliyle araştırılması. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 1-14.