Köy Enstitüleri Yerleşkelerinde Eğitim Sistemi Değişikliklerinin Mekansal Yansımaları: Erzurum Pulur Köy Enstitüsü Yerleşkesi

Yıl 2014, Sayı: 10, 149 - 165, 01.09.2014

Doç. Dr. Figen Kıvılcım Çorakbaş , Ayşe Deniz Yeşiltepe

Öz

Erzurum Pulur Köy Enstitüsü, 1940’lı yıllarda köy öğretmeni yetiştirmeye yönelik açılmış olan ‘Köy Enstitüleri’ eğitim sisteminin bir parçasıdır. Türkiye genelinde kurulan 21 Köy Enstitüsü yerleşkesinde uygulanan bu sistem, sadece 10 seneden biraz daha fazla sürmesine rağmen, Türkiye eğitim tarihinde önemli bir yere sahiptir. 1942’de kurulan Erzurum Pulur Köy Enstitüsü yerleşkesi, günümüze kadar farklı isimlerle işlevini sürdürmüş bir eğitim yerleşkesidir. Bu yerleşke, Köy Enstitüleri sisteminin fiziksel izlerini taşımasından dolayı, 2000 yılında kültür varlığı olarak tescillenmiş, 2003 yılında ise tescil kararı kaldırılmıştır. Bunun ardından yerleşkedeki özgün yapılar okul yönetimi tarafından hızla yıkılmış ve yerlerine farklı mimari karakterde eğitim yapıları inşa edilmiştir. Bu yazıda, yerleşkenin geçirdiği mekansal dönüşümün, eğitim sistemlerinin değişimleriyle paralellik gösterdiği savunulmaktadır. Bunun yanı sıra, 2000 tarihinde Koruma Kurulu’nun vermiş olduğu tescil kararının özgün yerleşkenin günümüze kadar ulaşması için yetersiz kaldığı belirtilmektedir

Anahtar Kelimeler

Köy Enstitüleri Mimarisi, Erzurum Pulur Köy Enstitüsü, Mualla Eyüboğlu Anhegger, Mimari Koruma, Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarisi.

The Spatial Reflections of Changes in the Educational System in the Village Institutes’ Campuses: The Case of the Erzurum Pulur Village Institute

Öz

Erzurum Pulur Village Institute was a part of the Village Institutes educational system, which was founded in 1940s in order to train teachers for village schools. Despite the fact that this system, which was applied in 21 Village Institute campuses all around Turkey, lasted only a little bit more than 10 years; it has a significant place in the Turkish educational history. Having been founded in 1942, the Erzurum Pulur Village Institute campus is an educational campus which has still been continuing its function with different names. This campus was registered as a cultural heritage site in 2000, since it reveals the physical traces of the Village Institutes system. However, the registration decision was cancelled in 2003. Subsequently the original buildings at the campus were rapidly demolished and instead of them new educational buildings with completely different characteristics were constructed. In this paper, it is argued
that the spatial transformation of the campus reveals the changes in the educational systems.
Additionally, it is pointed out that the registration decision dated 2000 was not effective in conserving the original buildings in the campus.

Anahtar Kelimeler

Village Institutes’ Architecture, Erzurum Pulur Village Institute, Mualla Eyüboğlu Anhegger, Architectural Conservation, Early Republican Period Architecture.

Kaynakça

• ALTUNYA, Niyazi (2005), Köy Enstitüsü Sistemine Toplu bir Bakış, Cumhuriyet Kitapları, İstanbul.
• AYTEMUR, Nuray (2007), The Populism of the Village Institutes: A Contradictory Expression of Kemalist Populism, Yayınlanmamış doktora tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• BAYSAL, Ebru (2012), “Köy Enstitülerinde Mekan Kurgusu ve Mimari Yapılanma”, Düşünen Tohum Konuşan Toprak, Cumhuriyetin Köy Enstitüleri, 1940-1954, Suna ve İnan Kıraç Vakfı İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• ÇAKICI, Sermin ve Figen Kıvılcım Çorakbaş (2012), “Hasanoğlan Köy Enstitüsü ve Yüksek Köy Enstitüsü Yerleşkesinin Tarihçesi ve Değerleri”, Mimarlık Dergisi, No: 369.
• ÇANDAR, Tuba (2003), Hitit Güneşi: Mualla Eyüboğlu Anhegger, Doğan Kitap, İstanbul.
• ÇETİNER, Kadriye Fügen (2010), “Tonguç’un Mimari Mirası: Devrimci Eğitim Mimarisi”, Aramızdan Ayrılışının 50. Yıldönümünde İsmail Hakkı Tonguç ve Okul Öncesinden Yüksek Öğretime Eğitim Sorunları, Çözüm Önerileri, Yeni Kuşak Köy Enstitülüler Derneği Yayınları, İzmir.
• DOĞAN, Ahmet (2014), “Köy Enstitülerinden İlköğretmen Okullarına”, içinde Ortaklar Köy Enstitüsü 70 Yaşında, Sempozyum Bildirileri Derlemesi, editör: Kemal Kocabaş, Yeni Kuşak Köy Enstitülüler Derneği Yayınları, İzmir.
• ERTUĞRUL, Kurtuluş (2010), “TBMM’deki Yansımalarına Göre Köy Enstitüleri”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• EYÜBOĞLU, Mualla (1980), “Köy Enstitülerinde Yapılar”, Eğitim Mücadelesi: Köy Enstitüleri Özel Sayısı, Nisan 1980.
• KESKİN, Yıldız (2012), Köy Enstitüleri İçin Açılan Mimari Proje Yarışması ve Sonrası”, Düşünen Tohum Konuşan Toprak, Cumhuriyetin Köy Enstitüleri, 1940-1954, Suna ve İnan Kıraç Vakfı İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• KIVILCIM Çorakbaş, Figen ve Firuzan Melike Sümertaş (2014), “Çifteler Köy Enstitüsü Yerleşkelerinin Mekansal Süreklilik ve Dönüşümleri”, Mimarlık Dergisi, No: 380.
• KIVILCIM Çorakbaş, Figen (2014), “Mimari Koruma Perspektifinden Ortaklar Köy Enstitüsü Yerleşkesi ve Mualla Eyüboğlu”, Ortaklar Köy Enstitüsü 70 Yaşında, Sempozyum Bildirileri (içinde), editör: Kemal Kocabaş, Yeni Kuşak Köy Enstitülüler Derneği Yayınları, İzmir.
• KIVILCIM Çorakbaş, Figen (2013), “Hasanoğlan Köy Enstitüsü ve Yüksek Köy Enstitüsü Yerleşkesinin Mekansal Tarihi, Mimari Değerleri ve Korunması”, Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü 70 Yaşında (içinde), editör: Kemal Kocabaş, Yeni Kuşak Köy Enstitülüler Derneği Yayınları, İzmir.
• TONGUÇ, Engin, Bir Eğitim Devrimcisi İ. Hakkı Tonguç, 3. Basım, İzmir, 2007.
• TONGUÇ, Engin (1999), Mektuplarla Köy Enstitüsü Yılları, 3. Baskı, Ankara: Güldikeni.
• TONGUÇ, İsmail Hakkı (1998), Eğitim Yolu ile Canlandırılacak Köy, 1947, 3. Baskı.
• TÜRKOĞLU, Pakize (2000), Tonguç ve Enstitüleri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• YAZARSOY YILDIRIM, Nermin (2013), “Hasanoğlan Köyünde Bir Işık: Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü ve Hasanoğlan Atatürk Öğretmen Okulu Mezunları Derneği”, Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü 70 Yaşında (içinde), editör: Kemal Kocabaş, Yeni Kuşak Köy Enstitülüler Derneği Yayınları, İzmir.
• Ayşe Deniz Yeşiltepe Fotoğraf Arşivi.
• Eğitim Bilişim Ağı (EBA) Web Sitesi, erişim tarihi: 03.09.2014, http://www.eba.gov.tr/
• Hüseyin Altıntaş Arşivi.
• İsmail Hakkı Tonguç Belgeliği Vakfı Arşivi.
• Milli Eğitim Bakanlığı Web Sitesi, “Yavuz Selim Yatılı Bölge Okulu”, erişim tarihi: 01.09.2014, http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/25/19/747589/icerikler/okulumuz-tarihcesi_21210.ht ml?CHK=7de0614be16dd8945cfc3aa1b0bd1366
• Erzurum Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu (EKVKBK), tescil fişleri, 2000.