Sınıf Öğretmeni Adaylarının Fen Öğretimi Öz Yeterlik İnançları Üzerine Yapılan Çalışmaların İncelenmesi

Yıl 2018, Cilt: 37 Sayı: 1, 129 - 143, 25.06.2018

Eser Ültay , Şule Merve Uluduz

Öz

Yaşadığımız bilgi çağında gelişmiş ülkeler, toplumsal istek ve
ihtiyaçlarını karşılayabilecek bireyler yetiştirmeye önem vermektedirler. Bu
ihtiyaçlardan biri fen ve bilim alanında olumlu tutum ve ilgi besleyen bireyler
yetiştirebilmektir. Bunun da temeli ilkokullarda verilen eğitimden geçmektedir.
Bu bağlamda ilkokul öğretmenlerinin sahip olmaları gereken bazı nitelikler
vardır. Bu niteliklerden biri fen öğretimi öz yeterlik inancıdır. Bu çalışmada amaç,
sınıf öğretmeni adaylarının, fen öğretimi öz yeterlikleri üzerine yapılmış olan
çalışmaların içerik analizini yapmaktır. Bu çalışma nitel bir çalışma olup
analitik araştırmalar yaklaşımından doküman analizi tekniği kullanılmıştır.
Dergi Park, British Library EThOS, Oxford Scholarship Online, KTU Library Catalog,
Ebook Collection (EBSCOhost) gibi veri tabanlarında yapılan araştırmalar sonucu
30 kaynak tespit edilmiş ve gerekçe, amaç, yöntem, bulgular, sonuç ve öneriler
bakımından dağılımları analiz edilmiştir. Buna göre, yapılan çalışmalarda
genellikle adayların fen öğretimine yönelik öz yeterliklerini çeşitli
değişkenler açısından değerlendirmek amaçlanmışken gerekçe olarak sınıf
öğretmeni adaylarının fen öğretiminde akademik olarak öz yeterlik inançlarının
ölçülmesinin önemli olduğu üzerinde durulmuştur. Bu çalışmalarda metodolojik
olarak en fazla nicel yaklaşım kullanıldığı görülmektedir. Çalışmaların
bulgular ve sonuçlar kısmı incelendiğinde; Fen öğretimi öz yeterlik inancı
üzerine yapılan çalışmalarda cinsiyet ve sınıf bağlamında genellikle anlamlı
bir farklılık görülmezken birçok çalışmada, fen öğretimi derslerinin veya
öğretmenlik uygulamalarının fen öğretimi öz yeterlik inancı üzerinde olumlu bir
etkisi olduğu görülmüştür. Bu bağlamda, incelenen çalışmaların, sınıf öğretmeni
adaylarının fen öğretimi öz yeterlik düzeylerinin düşük olduğu ancak fen
öğretimi derslerinin ve öğretmenlik uygulamalarının olumlu katkı sağladığı
sonucuna ulaştıkları görülmüştür. Çalışmanın, bu alanda yapılacak diğer
çalışmalara ışık tutacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

İçerik analizi, fen öğretimi, fen öğretimi öz yeterlik inancı, sınıf öğretmeni adayları

Kaynakça

• Akbaş, A., & Çelikkaleli, Ö. (2006). Sınıf öğretmeni adaylarının fen öğretimi öz-yeterlik inançlarının cinsiyet, öğrenim türü ve üniversitelerine göre incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1) 98–110.
• Altunçekiç, A., Yaman, S., & Koray, Ö. (2005). Öğretmen adaylarının öz yeterlik inanç düzeyleri ve problem çözme becerileri üzerine bir araştırma (Kastamonu ili örneği). Kastamonu Eğitim Dergisi, 13(1), 93-102.
• Anagün, Ş. S. (2008). İlköğretim beşinci sınıf öğrencilerinde yapılandırmacı öğrenme yoluyla fen okuryazarlığının geliştirilmesi: Bir eylem araştırması, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Avcı, A. (2008). Sınıf öğretmenliği öğrencilerinin kendi çizimlerinden fen dersi öğretimine yönelik algıları ile fen öğretimi öz yeterlik inançları arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Avery, L. M., & Meyer, D. Z. (2012). Teaching science as science ıs practiced: opportunities and limits for enhancing preservice elementary teachers' self‐efficacy for science and science teaching. School Science and Mathematics 112(7), 395-409.
• Ayvacı, H. Ş., Ültay, E., & Mert, Y. (2012). 9. sınıf fizik öğretim programında yer alan teknoloji tasarım kazanımlarının uygulanabilirliğine yönelik öğretmen görüşlerinin belirlenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(1), 20-43.
• Bayraktar, S. (2011). Turkish preservice primary school teachers' science teaching efficacy beliefs and attitudes toward science: The effect of a primary teacher education program. School Science and Mathematics, 111(3), 83-92.
• Bergman, D. J., & Morphew, J. (2015). Effects of a science content course on elementary preservice teachers’ self-efficacy of teaching. Science.Journal of College Science Teaching, 44(3), 73-81.
• Berkant, H. G., & Ekici, G. (2007). Sınıf öğretmeni adaylarının fen öğretiminde öğretmen öz yeterlik inanç düzeyleri ile zeka türleri arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1), 113-132.
• Bleicher, R. E., & Lindgren, J. (2005). Success in science learning and preservice science teaching self-efficacy. Journal of science teacher education, 16(3), 205-225.
• Boyraz, C., & Serin G. (2016). İlkokul düzeyinde oyun temelli fiziksel etkinlikler yoluyla kuvvet ve hareket kavramlarının öğretimi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 89-101.
• Çelikkaleli, Ö., & Akbaş, A. (2007). Sınıf öğretmeni adaylarının fen bilgisi dersine yönelik tutumlarını yordamada fen bilgisi öğretimi öz-yeterlik inançları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 21-34.
• Çelikten, M., Şanal, M., & Yeni, Ö. Y. (2005). Öğretmenlik mesleği ve özellikleri, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 207–237.
• Çetin, B. (2008). Fen bilgisi öğretimi dersinin sınıf öğretmenliği anabilim dalı 3. sınıf öğrencilerinin fen öğretimindeki öz yeterlik inançlarına etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(2), 55-71.
• Çorapçıgil, A., Hayal, M. A., & Aydın, E. (2016). Sınıf öğretmeni adaylarının fen öğretiminde öz yeterlilik inançlarına fenomenolojik bir bakış. Turkish Studies, 11(9), 209-226.
• Danışman, Ş. (2015). Sınıf öğretmenlerinin matematiğe ve öğretmenliğe ilişkin inançlarının etkileşimi ve bu inançların öğrencilerin matematik başarısına etkisi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Denizoğlu, P. (2008). Fen bilgisi öğretmen adaylarının fen bilgisi öğretimi öz yeterlik inanç düzeyleri, öğrenme stilleri ve fen bilgisi öğretimine yönelik tutumları arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Doyle, M. (1997). Beyond life history as a student:preservice teachers’ beliefs about teaching and learning. College Student Learning, 31(4), 519-532.
• Ekiz, D. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. (2. Basım). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Enochs, L. G., & Riggs, I. M. (1990). Further development of an elementary science teaching efficacy belief instrument: a preservice elementary scale. School Science And Mathematics, 90(8), 694-706.
• Ercan, S. (2007). Sınıf öğretmenlerinin bilimsel süreç beceri düzeyleri ile fen bilgisi öz yeterlik düzeylerinin karşılaştırılması (Uşak ili örneği). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
• Erden, E. (2007). Sınıf öğretmenlerinin fen öğretimi öz yeterlilik inançlarının öğrencilerin fen tutumları ve akademik başarıları üzerindeki etkisi, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Fırat Durdukoca, Ş. (2010). Sınıf öğretmeni adaylarının akademik öz yeterlik algılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 69-77.
• Flores, I. M. (2015). Developing preservice teachers' self-efficacy through field-based science teaching practice with elementary students. Research in Higher Education Journal, 27, 1-19.
• Gibson, S., & Dembo, M. H. (1984). Teacher efficacy: a construct validation. Journal of Educational Psychology, 76(4), 549-582.
• Gökgül, S. (2013). Sınıf öğretmenliği anabilim dalı öğrencilerinin fen ve teknoloji öğretimi öz yeterlik inançları ile fen ve teknoloji öğretimi dersine ilişkin tutumları arasındaki ilişki (Abant İzzet Baysal Üniversitesi örneği), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Gunning, A. M., & Mensah, F. M. (2011). Preservice elementary teachers’ development of self-efficacy and confidence to teach science: A case study. Journal of Science Teacher Education, 22(2), 171-185.
• Hamurcu, H. (2006). Sınıf öğretmeni adaylarının fen öğretimine yönelik öz yeterlik inançları. Eurasian Journal of Educational Research, 24, 112-122.
• Hechter, R. P. (2011). Changes in preservice elementary teachers’ personal science teaching efficacy and science teaching outcome expectancies: The influence of context. Journal of Science Teacher Education, 22(2), 187-202.
• Henson, R. (2001). Teacher self-efficacy: Substantive implications and measurement dilemmas. Keynote address given at the annual meeting of the Educational Research Exchange, College Station, TX.
• Kaya, S. (2013). Sınıf öğretmeni adaylarının fen öğretimi öz-yeterlik inançlarının fen öğretimi dersine bağlı olarak değişimi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(21), 55-69.
• Kazempour, M. (2014). I can't teach science! A case study of an elementary pre-service teacher's ıntersection of science experiences, beliefs, attitude, and self-efficacy. International Journal of Environmental and Science Education, 9(1), 77-96.
• Kazempour, M., & Sadler, T. D. (2015). Pre-service teachers’ science beliefs, attitudes, and self-efficacy: a multi-case study. Teaching Education, 26(3), 247-271.
• Knaggs, C. M., & Sondergeld, T. A. (2015). Science as a learner and as a teacher: measuring science self‐efficacy of elementary preservice teachers. School Science and Mathematics, 115(3), 117-128.
• Koballa, T. R., & Crawley, F. E. (1985). The influence of attitude on science teaching and learning. School Science and Mathematics, 85(3), 222-232.
• Kurtuluş, N., & Çavdar, O. (2010). Öğretmen adaylarının fen öğretimine yönelik öz yeterliklikleri. Education Sciences, 5(3), 1302-1315. Meriç, G., & Ersoy, E. (2007). Sınıf öğretmenliği son sınıf öğrencilerinin fen öğretiminde yeterlilik düzeyi algıları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 51-62.
• Morgil, İ., Seçken, N., & Yücel, A. S. (2004). Kimya öğretmen adaylarının öz-yeterlik inançlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(1), 62-72.
• Morrell, P. D., & Carroll, J. B. (2003). An extended examination of preservice elementary teachers' science teaching self‐efficacy. School Science and Mathematics, 103(5), 246-251.
• Özkan,Ö., Tekkaya, C., & Çakıroğlu, J. (2002). Fen bilgisi aday öğretmenlerin fen kavramlarını anlama düzeyleri, fen öğretimine yönelik tutum ve öz yeterlik inançları. V. Fen ve Matematik Kongresi, 16-18 Eylül, 2002, Ankara.
• Serin, M. K., & Bayraktar, Ş. (2015). Sınıf öğretmeni adaylarının denetim odağı durumlarına göre fen öğretimine yönelik yeterlik inançlarının incelenmesi. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 51-71.
• Tortop, H. S., & Çeker, C. (2014). Öğretmen adaylarının fen öğretimi özyeterlilikleri ile fen öğrenimi öz-düzenlemeli öğrenme becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 168-184.
• Uludüz, Ş. M. (2017). Sınıf öğretmeni adaylarının fen okuryazarlık düzeyleri ile fen öğretimi öz yeterlik inançlarının karşılaştırılması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Giresun Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Giresun.
• Uyanık, G. (2016). Öğrenme döngüsü yaklaşımına dayalı fen öğretiminin sınıf öğretmeni adaylarının fen öğretimine yönelik öz-yeterlik inançlarına etkisi. Karaelmas Journal of Educational Sciences, 4, 25-37.
• Üredi, I., & Üredi, L. (2006). Sınıf öğretmeni adaylarının cinsiyetlerine, bulundukları sınıflara ve başarı düzeylerine göre fen öğretimine ilişkin öz-yeterlik inançlarının karşılaştırılması. Yeditepe Üniversitesi Dergisi, 1(2), http://journal.yeditepe.edu.tr/index.php/edu7/article/view/15 22 Mart 2016 Tarihinde İndirilmiştir.
• Watters, J. J., & Ginns, I. S. (1995). Origins of and changes in preservice teachers’ science teaching efficacy. Paper presented at the annual meeting of the National Association for Research in Science Teaching, San Francisco, CA.
• Woolfolk, A. E., & Hoy, W. K. (1990). Prospective teachers’ sense of efficacy and beliefs about control. Journal of Educational Psychology, 82(1), 81-91.
• Yetkin, D., & Daşcan, Ö. (2008). İlköğretim Programı. Ankara: Anı
• Yıldız Duban, N., & Gökçakan, N. (2012). Sınıf öğretmeni adaylarının fen öğretimi öz yeterlik inançları ve fen öğretimine yönelik tutumları. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(1), 267-280.
• Yılmaz, M. (2014). Öğretmen adaylarının öğrenme stillerinin öğrenme öğretme anlayışları ve fen öğretimine yönelik özyeterlik inançları ile ilişkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.