Öğretmen ve öğrenci sorularının gerektirdikleri zihinsel süreçler açısından karşılaştırılması / Comparison of questions of teachers and students in terms of level

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 1, 0 - 0, 29.12.2016

Seyit Ateş , Esra Güray Yasin Döğmeci Feride Fulya Gürsoy

Öz

Okuma eğitiminin tarihi gelişim süreci dikkate alındığında değişen yaklaşımlara bağlı olarak okuyucunun rol ve beklentilerinin de değiştiği, yazarla etkileşiminin farklı bir karaktere büründüğü görülmektedir. Bu etkileşim sürecinde öğretmenler önemli bir yere sahip olup okuyucu ve yazar arasında gerçekleşen etkileşimi sağlamada ve etkili kılmada öğretmenlerin kullandığı en önemli araçlardan biri sorulardır. Öğretmen sorularının öğrencilerin düşünme düzeylerini etkilediğine yönelik görüşlerden hareketle bu araştırmada öğretmenlerin sınıflarda sordukları sorularla öğrenci sorularının gerektirdikleri zihinsel süreçler açısından karşılaştırılması amaçlanmıştır. Durum çalışması deseninden faydalanarak araştırmada üç öğretmen ve onların 59 öğrencisinden elde edilen sorularla çalışılmıştır Veriler, sınıfta alınan kayıtlardan, yazılı sınav kağıtlarından ve katılımcıların kendilerine verilen metinlere yönelik sordukları sorulardan elde edilmiştir. Ayrıca anket formu ile öğretmenlerin soru sormaya yönelik görüşleri de tespit edilmiştir. Sorular cevap kaynaklarına ve Barrett taksonomisine göre analiz edilerek düzeyleri açısından karşılaştırılmış, öğretmenlerin soru sormaya yönelik görüşleriyse betimlenmiştir. Araştırmada öğretmenlerin düşük düzey soru sorma eğiliminde oldukları, öğrencilerin düşünme düzeylerinin öğretmenlerin sordukları sorulardan etkilendiği  ve öğrencilerin de öğretmenlerden daha üst düzeyde sorular soramadıkları sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler: öğretmen soruları, öğrenci soruları, cevap kaynakları, Barrett taksonomisi

Kaynakça

• Abernathy-Dyer, J., Orlieb, E., & Cheek, E. H. (2013). An analysis of teacher efficacy and perspectives about elementary literacy instruction. Current Issues in Education, 16(3). Retrieved from http://cie.asu.edu/ojs/index.php/cieatasu/article/view/1290.
• Akyol, H. (1994). An analysis of questions in three fourth grade basal reader anthologies from an intertextual perspective. Unpublished doctoral dissertation, University of Pittsburgh.
• Akyol, H. (1996). Metinler arası (intertextuality) okuma ve sorular. Bilgi Çağında Eğitim, 7, 8-11.
• Akyol, H. (1997). Okuma metinlerindeki soruların sınıflandırılması. Eğitim ve Bilim, 21, 10-17.
• Akyol, H. (2001). İlköğretim okulları 5. sınıf Türkçe kitaplarındaki okuma metinleriyle ilgili soruların analizi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 26, 169-178.
• Akyol, H. (2011a). Türkçe ilkokuma yazma öğretimi (10. Baskı). Ankara: Pegem.
• Akyol, H. (2011b). Yeni programa uygun Türkçe öğretim yöntemleri (4.Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Akyol, H., Yıldırım, K., Ateş, S. ve Çetinkaya, Ç. (2013). Anlamaya yönelik ne tür sorular soruyoruz? Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9, 41-56.
• Applegate, A. J., & Applegate, M. D. (2004). The Peter effect: Reading habits and attitudes of preservice teachers. The Reading Teacher, 57, 554-563.
• Applegate, M. D. (2007). Teacher’s use of comprehension questioning to promote thoughtful literacy. Journal of Reading Education, 32(3), 12-19.
• Applegate, M. D., Quinn, K. B., & Applegate, A. J. (2002). Levels of thinking required by comprehension questions in informal reading inventories. The Reading Teacher, 56, 174-180.
• Applegate, M. D., Quinn, K. B., & Applegate, A. J. (2004). The critical reading inventory: Assessing students’ reading and thinking. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.
• Aslan, C. (2011). Soru sorma becerilerini geliştirmeye dönük öğretim uygulamalarının öğretmen adaylarının soru oluşturma becerilerine etkisi. Eğitim ve Bilim, 36, 236-249.
• Asselin, M. (2002). Comprehension instruction: Directions from research. Teacher Librarians, 29, 55-57.
• Ateş, S. (2011). İlköğretim beşinci sınıf Türkçe dersi öğrenme-öğretme sürecinin anlama öğretimi açısından değerlendirilmesi. Yayınlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ateş, S. (2013a). Opinions of pre-service teachers about comprehension instruction with regard to changing paradigms. International Journal of Academic Research, 5, 56-61.
• Ateş, S. (2013b). İlkokulda peritextual okumadan metinlerarası okumaya resimli ‘hikâye kitabı okuma süreci. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 10, 1567-1585.
• Ateş, S. ve Yıldırım, K. (2014). Sınıf öğretmenlerinin okuma becerisine yönelik uygulamaları: Strateji öğretimi ve anlama. İlköğretim Online, 13, 235-257.
• Ateş, S., Döğmeci, Y., Güray, E. ve Gürsoy, F.F. (2016). Sınıf içi konuşmaların bir analizi: Diyalojik mi monolojik mi? Bu çalışma XV. Uluslararası Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu’nda sözlü bildiri olarak sunulmuştur, Muğla.
• Aydemir, Y. ve Çiftçi, Ö. (2008). Edebiyat öğretmeni adaylarının soru sorma becerileri üzerine bir araştırma. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 5, 103-115.
• Ayvacı, H. Ş. ve Türkdoğan, A. (2010). Yeniden yapılandırılan Bloom taksonomisine göre fen ve teknoloji dersi yazılı sorularının incelenmesi. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 7, 13-25.
• Barton, J., & Sawyer, D.M. (2003/2004). Our students are ready for his: Comprehension instruction in the elementary school. The Reading Teacher, 57, 334-347.
• Baysen, E. (2006). Öğretmenlerin sınıfta sordukları sorular ile öğrencilerin bu sorulara verdikleri cevapların düzeyleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14, 21-28.
• Beck, I. L., & McKeown, M.G. (2002). Questioning the author: Making sense of social studies. Educational Leadership, 60, 44-47.
• Bloom, B.S. (Ed.), Engelhart, M.D., Furst, E.J., Hill, W.H., & Krathwohl, D.R. (1956). Taxonomy of educational objectives: The classification of educational goals. Handbook 1: Cognitive domain. New York: David McKay.
• Brown, R. G. (1991). School of thoughts: How the politics of literacy shape thinking in the classroom. San Francisco: Jossey Bass.
• Capalongo-Bernadowski, C. (2006). The effects of middle school social studies teachers’ questioning patterns on learners’ outcomes. Unpublished doctoral dissertation, University of Pittsburgh.
• Cerdán, R., Vidal-Abarca, E., Martínez, T., Gilabert, R., & Gil, L. (2009). Impact of question-answering tasks on search processes and reading comprehension. Learning and Instruction. 19, 13-27.
• Changpakorn, S. (2007). An investigation of Thai teachers’ use of questions to enhance students’ thinking skills in reading comprehension. Unpublished doctoral dissertation, The University of Northern Colorado.
• Clymer, T. (1968). “What is “reading”? some current concepts.” In H. Richie, & H. Robinson (Eds.), Innovations and change in reading instruction (pp. 7-29). Chicago: National Society for the Study of Education.
• Cortese, E E. (2004). The application of question-answering relationship strategies to pictures. The Reading Teacher, 57, 374-380.
• Creswell, J. W. (2003). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. London: Sage Publications, Inc.
• Çeçen, M. A. ve Kurnaz, H. (2015). Ortaokul Türkçe Dersi Öğrenci Çalışma Kitaplarındaki Tema Değerlendirme Soruları Üzerine Bir Araştırma. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 7, 109-132.
• Davey, B., & McBride, S. (1986). Generating self-questions after reading: A comprehension assist for elementary students. Journal of Educational Research, 80, 43-46.
• Day, R .R., & Park, J. (2005). Developing reading comprehension questions. Reading in a Foreign Language. 17, 60-73.
• Dindar, H. ve Demir, M. (2006). Beşinci sınıf öğretmenlerinin fen bilgisi dersi sınav sorularının Bloom taksonomisine göre değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26, 87-96.
• Doğanay, A. ve Yüce, S. G. (2010). Öğrencilerin düşünme becerilerinin geliştirilmesinde rehberli yardım: Bir öğretmenin sözel ifadelerinin analizine ilişkin durum çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16, 185-214.
• Durkin, D. (1978-79). What classroom observations reveal about reading comprehension instruction. Reading Research Quarterly, 14, 481-533.
• Durukan, E. (2009). 7. Sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinleri anlamaya yönelik sorular üzerine taksonomik bir inceleme. Milli Eğitim, 181, 84-93.
• Esmer, B. ve Çelik, Ö. (2012, Mayıs). 5. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki okuma metinleriyle ilgili soruların incelenmesi. Bu çalışma 11. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu’nda sunulmuştır, Rize.
• Fordham, N. W. (2006). Strategic questioning. Principal leadership, 7, 33-37.
• Göçer, A. (2014). The barrett taxonomy of cognitive and affective dimensions of reading comprehension. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 3, 1-16
• Güfta, H. ve Zorbaz, K. Z. (2008). İlköğretim ikinci kademe Türkçe dersi yazılı sınav sorularının düzeyleri üzerine bir değerlendirme. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi, 17, 205-218.
• Hervey, S. (2006). Who asks the questions? Teaching PreK-8, 37, 68-69.
• Johnston, P. H. (1997). Knowing literacy: Constructive literacy assessment. York, ME: Stenhouse.
• Kılınç, G. ve Çalışkan, H. (2015). Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Sınıf İçi Ders İşleme Sürecindeki Soru Sorma Davranışlarının Değerlendirilmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15 (USBES Özel Sayısı I), 265-286.
• Knapp, M. S. (1995). Teaching for meaning in high-poverty classrooms. New York: Teachers College Press.
• Kreiner, D.S. (1996). Effects of advance questions on reading comprehension. Journal of General Psychology, 123, 352-364.
• Miller, S. S. (2006). How teachers spend instructional time in the primary grades and how this influences student achievement. Unpublished doctoral dissertation, The University of Utah, U.S.A.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2005). İlköğretim Türkçe dersi (1-5. Sınıflar) öğretim programı ve kılavuzu. Ankara: MEB Yayınları.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2015). İlköğretim Türkçe dersi (1-8. Sınıflar) öğretim programı ve kılavuzu. Ankara: MEB Yayınları.
• National Reading Panel. (2000). Report of the National Reading Panel. Teaching children to read: An evidence-based assessment of the scientific research literature on reading and its implications for reading instruction. Washington, DC: National Institute of Child Health and Human Development.
• Ness, M. (2006). Reading comprehension strategies in secondary content- area classrooms: Teacher use of and attitudes towards readibg comprehension ınstruction, Unpublished doctoral thesis, The Faculty of the Curry School of Education University of Virginia.
• Özcan, S. ve Akcan, K. (2010). Fen bilgisi öğretmen adaylarının hazırladığı soruların içerik ve Bloom Taksonomisi’ne uygunluk yönünden incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18, 323-330.
• Özdemir, M., Özdemir, O. ve Çetinkaya, Ç. (2007, Kasım). İlköğretim 1-5 sınıflar Türkçe çalışma kitaplarındaki soruların analizi. Bu çalışma İlköğretim Kongresi’nde sunulmuştur, Ankara.
• Pearson, P. D. (2009). The roots of reading comprehension instruction. In S. E. Israel & G. G. Duffy (Eds), Handbook of Research on Reading Comprehension, (pp. 3-31) New York, NY: Routhledge.
• Reznitskaya, A. (2012). Dialogic teaching: Rethinking language use during literature discussions. The Reading Teacher, 65, 446-456.
• Rieckhoff, B.S. (1997). An assessment of current practices in reading comprehension instruction, Unpublished doctoral thesis, Louola University Chicago.
• Rosenblatt, L. M. (1982). The literary transaction: Evocation and response. Theory into Practice, 21, 268-277.
• Rosenblatt, L. M. (1994). The reader, the text, the poem: The transactional theory of the literary work. Carbondale: Southern Illinois University Press.
• Rosenblatt, L. M. (2005). From “what facts does this poem teach you?” Voices from The Middle, 12, 43-46.
• Rosenblatt, L.M. (2004). Ther transactional theory of reading and writing. İn R.B. Ruddell, and N.J. Unrau (Eds.), Theoritical models and processes of reading (5th ed., p. 1363-1368). Newark, DE: International Reading Association.
• Rumelhart, D.E. (2004). Toward an interactive model of reading. In R.B. Ruddell, and N.J. Unrau (Eds.), Theoretical models and processes of reading (5th ed., p. 1149-1180). Newark, DE: International Reading Association.
• Salkind, N.J. (2000). Explroing research (4th edition). NJ: Printice Hall.
• Stronge, J. H. (2002). Qualities of effective teachers. Association for Supervision and Curriculum Development, Alexandria, Virginia USA.
• Taneri, A., Ateş, S. ve Çetinkaya, E. (2016). Undesirable teacher behaviours in the classroom. This study is presented at X. European Conference on socıal and Behavıoral Sciences, Sarajevo, Bosnia and Herzegovina.
• Topping, K., & Ferguson, N. (2005). Effective literacy teaching behaviours. Journal of Research in Reading, 28, 125-243.
• Uyanık, G. (2012). İlköğretim beşinci sınıf Türkçe çalışma kitabında yer alan okuma metinlerine ait soru ve etkinliklerin türlerine göre incelenmesi. Bu çalışma 11. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu’nda sunulmuştur, Rize.
• Ülper, H. ve Yalınkılıç, K. (2010). Son iki Türkçe programına göre hazırlanan Türkçe ders kitaplarındaki metin sonu sorularının nicel ve nitel görünümü. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3, 449-461.
• Vygotsky, L. S. (1978). Mind in society: The development of higher psychological processes (M. Cole, V. John-Steiner, & E. Souberman, Eds.). Cambridge, MA:Harvard University Press.
• Yaylı, D. (2009). Türkçe öğretmeni yetiştirmede bir fakülte-okul işbirliği araştırması: Öğretmen soruları. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 81-91.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, K. (2012). Öğretmenlerin öğrencilerin anlama becerilerini değerlendirmede kullanabilecekleri bir sistem: Barrett taksonomisi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9, 45-58.