Allah'ın Varlığı ve Birliği Hakkında İbn Rüşd'ün Delilleri ve Eş'arileri Eleştirisi

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 2, 1120 - 1141, 30.12.2020

Fatih Aydın

https://doi.org/10.17859/pauifd.776535

Cited By: 1

Öz

Bu makale Endülüslü filozof İbn Rüşd’ün Allah’ın varlığı ve birliğine dair Eş’arîler’e getirdiği eleştirileri konu edinmektedir. İbn Rüşd Eş’arîler’in ileri sürdüğü hudûs ve imkan delillerini dinin tavsiye ettiği kanıtlama yöntemine uygun olmadığı ve insanların anlamasının zor olduğu karmaşık bir delillendirme olduğu gerekçesiyle tenkit etmektedir. Ona göre Allah’ın varlığının ispatı daha açık ve basit önermelerle ifade edilebilir. Zira Allah’ın varlığı hakkında bilgi sahibi olmak için öncelikle varlıklara ve varlıklardaki sanata bakmak gerekir. İstidlal yöntemiyle varlıklar incelendiğinde varlıklardaki sanat ve varlıkların yaratıcısı da bilinmiş olacaktır. İbn Rüşd ileri sürdüğü inâyet ve ihtirâ’ delilleriyle Allah’ın varlığını açıklar. Bu deliller her seviyeden insanın anlayabileceği açıklıkta olduğundan herkese hitap eder. Ona göre Allah’ın var oluşu bilindiğinde O’nun birliği kabul edilmiş olur. Zira Allah’ın birliğini O’nun varlığından ayrı düşünülemez. Allah’ın birliğini kanıtlama konusunda bazı ayetleri referans alarak açıklayan İbn Rüşd Eş’arîler’in Allah’ın birliğini ifade eden ayetleri yorumlama metoduna eleştiriler getirir.

Anahtar Kelimeler

Kelam, İbn Rüşd, Eş'ariyye, Hudus, İnayet, İhtira

Evidence Of Averroes About The Existence And Unity Of God And His Criticism To Asharite’s

Öz

This article is about the criticisms brought by the Andalusian philosopher Averroes to the al-Ash'ariyya regarding the existence and unity of God. Averroes criticizes the hudûth (origination) and imkan (contingency) of evidence put forward by the al-Ash'ariyya on the grounds that it is a complex proof that the religion does not comply with the method of proving and is difficult to understand. According to him, the proof of the existence of God can be expressed with more clear and simple propositions. Because in order to have information about the existence of Allah, first of all, it is necessary to look at the assets and the art in the assets. When the assets are analyzed with the reasoning method, the creator of the arts and the assets will also be known. Averroes explain the existence of Allah with the evidences of al-Inâya and Ihtirâ. These evidences appeal to everyone as they are clear to understand from all levels. According to him, when the existence of God is known, his unity is accepted. Because the unity of Allah cannot be considered separately from His existence. Averroes, who explains the unity of Allah with reference to some verses, brings criticisms to the method of interpreting the verses of al-Ash'ariyyûn that express the unity of Allah.

Anahtar Kelimeler

Averroes, al-Ash'ariyya, al-hudus, al-Inâya, Ihtirâ

Kaynakça

• Aristo. Metafizik. trc. Ahmet Arslan. İstanbul: Sosyal Yayınları, 1996.
• Aydın, Mehmet S. Din Felsefesi. Ankara: Selçuk Yayınları, 1992.
• Bayrakdar, Mehmet. “İbn Rüşd ve Allah’ın Varlığının Kanıtları, Diyanet İlmî Dergi, 48/3 (2012), 31-50.
• Câbirî, Muhammed Âbid. Arap Aklının Oluşumu. trc. İbrahim Akbaba. İstanbul: İz Yayınları, 1997.
• Cengiz, Lütfü. “İbn Rüşd’e göre Allah’ın Varlığı ve Birliği”. Türk-İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi. 7/14 (2012), 125-153.
• Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn. Akîdetü’n-nizamiyye fi’l-erkâni’l-İslamiyye. thk. Ahmed Hicazî es-Seka. Kahire: Mektebetü'l-Külliyâti’l-Ezheriyye, 1979.
• Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn. el-Akîdetu’n-nizamiyye. thk. Mahmud ez-Zubeydî. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 2003.
• Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn. Lümaü'l-edille fî kavâ’idi akâidi Ehli’s-sünne ve’l-cemaa. nşr. Fevkiye Hüseyin Mahmud. Kahire, 1965.
• Erkol, Ahmet. “Felsefeden Kelama Yöntem ve İçerik Eleştirisinde İbn Rüşd’ün Kelam Karşıtlığı”. Şarkiyât İlmî Araştırmalar Dergisi. 1 (Nisan 2009), 24-44.
• Erkol, Ahmet. İbn Rüşd’ün Kelâm Eleştirisi. Ankara: Fecr Yayınevi, 2007.
• Gazzâlî. İhyâ-u Ulûmiddin. trc. Ali Arslan. İstanbul: Arslan Yayınları 1993.
• İbn Rüşd, Faslu’l-makâl-Felsefe ve Din İlişkisi. trc. Bekir Karlığa. İstanbul: İşaret Yayınları, 1992.
• İbn Rüşd. el-Keşf an menâhici’l-edille fî akâ’idi’l-mille. thk. M. Âbid el-Câbiri. Beyrut: Merkezu Dirasâti’l-Vahdeti’l-Arabiyya, 1998.
• İbn Rüşd. Metafizik Şerhi. trc. Muhittin Macit. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2004.
• İbn Rüşd. Tehâfüt et-tehâfüti'l-felâsife. thk. Süleyman Dünya. Kahire: Dâru’l-maârif, 1981.
• İbn Rüşd. Telhisü ma ba‘de’t-tabia. thk. Osman Emin. Kahire, 1958.
• İbn Rüşd. Tutarsızlığın Tutarsızlığı. trc. Kemal Işık- Mehmet Dağ. İstanbul: Kırkambar Yayınları, 1998.
• Kılıç, Muhammet Fatih. “İbn Sinâ’nın Kelamcıların Hudûs Deliline Eleştirileri”. Divan Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi. 15/28 (2010/1), 115-134.
• Toksöz, Hatice. “İbn Rüşd’de İlliyyet”. Doğu-Batı İlişkisinin Entelektüel Boyutu İbn Rüşd’ü Yeniden Düşünmek. Cumhuriyet Üniversitesi Rektörlüğü ve Dekanlığı. (Sivas, 2009), 227-241.
• Topaloğlu, Bekir. İslâm Kelâmcıları ve Filozoflara Göre Allah’ın Varlığı (İsbât-ı Vâcib). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 1987.
• Tortuk, Bilgehan Bengü. “İbn Sinâ Düşüncesinde Zorunlu Varlık’ın “Bir” Niteliği”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 22/1 (2009), 83-104.