İŞ GÜVENCESİZLİĞİNİN PRESENTEEISM ( İŞ YERİNDE GÖRÜNÜRDE VAR OLMA) DAVRANIŞINA ETKİSİNDE İŞ YAŞAM DENGESİNİN ARACI ROLÜ

Yıl 2023, Sayı: 58, 379 - 401, 08.09.2023

Seda Mumlu Karanfil , Altan Doğan

https://doi.org/10.30794/pausbed.1276180

Öz

1990’lı yıllarda yaşanan ekonomik buhran sonucunda şirketlerin küçülmeleri, yeniden yapılanmaları ve şirket birleşmeleri çalışanların işten çıkarılmalarına neden olmuştur. İşten çıkarmalar ile iş yerinde çalışmaya devam eden diğer personelin iş güvencesizliği algıları artmıştır. Algılanan iş güvencesizliği nedeni ile çalışanlar uzun saatlerini iş yerlerinde geçirmişler ve bu durum çalışanların iş ve yaşamlarında denge kurmalarına engel olmuştur. Bu bağlamda günümüzde de devam eden iş güvencesizliği algısı nedeni ile araştırmanın temel amacı; mavi ve beyaz yakalı çalışanların iş güvencesizliği algılarının iş yaşam dengelerini ne düzeyde etkilediğinin belirlenmesi ve iş güvencesizliği algısının iş yerinde görünürde var olma davranışı üzerindeki etkisinde iş yaşam dengesinin aracı rolünün olup olmadığının belirlenmesidir. Araştırma sonucunda çalışanların iş güvencesizliği algılarının iş yerinde görünürde var olma davranışları üzerinde istatistiksel olarak anlamlı ve pozitif bir etkisinin olduğu ve ayrıca iş güvencesizliğinin iş yerinde görünürde var olma davranışına etkisinde iş yaşam dengesinin kısmi aracılık rolü üstlendiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

iş güvencesizliği, presenteeism, iş yaşam dengesi, iş yerinde görünürde var olma

THE INSTRUMENTAL ROLE OF WORK-LIFE BALANCE IN THE EFFECT OF JOB INSECURITY on PRESENTEEISM BEHAVIOR

Öz

As a result of the economic depression in the 1990s, the downsizing, restructuring and mergers of companies caused the dismissal of employees. Dismissals have increased the perceptions of job insecurity by causing other employees to worry that they will be unemployed. Due to perceived job insecurity, employees spent long hours at their workplaces and this prevented them from balancing their work and life. In this context, due to the perception of job insecurity that continues today, the main purpose of the research is; The aim of this study is to determine to what extent the job insecurity perceptions of blue-collar and white-collar employees affect their work-life balance and to determine whether the work-life balance has a mediating role in the effect of job insecurity perception on the apparent presence at work. As a result of the research, it was determined that the perceptions of employees' job insecurity have a statistically significant and positive effect on their apparent presence at work, and that work-life balance plays a partial mediation role in the effect of job insecurity on the apparent presence at work.

Anahtar Kelimeler

presenteeism, work life balance, job insecurity

Kaynakça

• Acaray, A.,& Pelenk,S.E., 2018. “The Mediator Effect Of Job Satisfaction On Relationshıp Between Job Insecurıty And Presenteeism: A Research On Partıcıpatıon Banks’employees”. Management & Organızatıon, 295-306.
• Akanni, A. A., Oladejo, O. E., & Oduaran, C. A., 2018. “Work-Life Balance, Job Insecurity And Counterproductive Work Behaviour Among Brewery Workers”. North American Journal Of Psychology, 20(2).
• Akdoğan, A., Bayram, A., & Harmancı, Y. K., 2018. “Algılanan Örgütsel Adalet Ve İşte Var Olamama (Presenteeism) İlişkisinde Stresin Aracı Rolü”. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(2), 197-211.
• Aktay, S., 2020. “İş Aile Çatışması İle İşkoliklik Ve İş Güvencesizliği Arasındaki İlişki: Teknoparkta Çalışan Mühendisler Üzerine Bir Araştırma” Yüksek Lisans Tezi
• Akgül, A., & Çevik, O. (2005). İstatistik Analiz Teknikleri. Spss’te İşletme Yönetimi Uygulamaları (İkinci Baskı): Ankara.
• Apaydın, Ç., 2011. “Öğretim Üyelerinin İşe Bağımlılık Düzeyi İle İş-Yaşam Dengesi Ve İş-Aile Yaşam Dengesi Arasındaki İlişki” (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Aronsson, G., Gustafsson, K., & Dallner, M., 2000. “Sick But Yet At Work. An Empirical Study Of Sickness Presenteeism”. Journal Of Epidemiology & Community Health, 54(7), 502-509.
• Arslaner, E.,& Boylu, Y., 2017. Perceived Organizational Support, Work-Family/Family-Work Conflict And Presenteeism İn Hotel İndustry. Tourism Review, 72(2), 171-183.
• Ashford, S. J., Lee, C., & Bobko, P., 1989. “Content, Cause, And Consequences Of Job Insecurity: A Theory-Based Measure And Substantive Test”. Academy Of Management Journal, 32(4), 803-829.
• Bergström, G., Bodin, L., Hagberg, J., Aronsson, G., & Josephson, M., 2009. “Sickness Presenteeism Today, Sickness Absenteeism Tomorrow? A Prospective Study On Sickness Presenteeism And Future Sickness Absenteeism”. Journal Of Occupational And Environmental Medicine, 51(6), 629-638.
• Bierla, I., Huver, B., & Richard, S., 2011. “Presenteeism At Work: The Influence Of Managers”. International Journal Of Business And Management Studies, 3(2), 97-107.
• Biron, C., Brun, J. P., Ivers, H., & Cooper, C., 2006. “At Work But Ill: Psychosocial Work Environment And Well-Being Determinants Of Presenteeism Propensity”. Journal Of Public Mental Health, 5(4), 26-37.
• Büyüköztürk, Ş., 2002. “Faktör Analizi: Temel Kavramlar Ve Ölçek Geliştirmede Kullanımı. Kuram Ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 32(32), 470-483. 3
• Cahill, K. E., Mcnamara, T. K., Pitt-Catsouphes, M., & Valcour, M., 2015. “Linking Shifts İn The National Economy With Changes İn Job Satisfaction, Employee Engagement And Work–Life Balance”. Journal Of Behavioral And Experimental Economics, 56, 40-54.
• Caverley, N., Cunningham, J. B., & Macgregor, J. N., 2007 “Sickness Presenteeism, Sickness Absenteeism, And Health Following Restructuring İn A Public Service Organization”. Journal Of Management Studies, 44(2), 304-319.
• Chen, Y. Y., Park, J., & Park, A., 2012. “Existence, Relatedness, Or Growth? Examining Turnover Intention Of Public Child Welfare Caseworkers From A Human Needs Approach”. Children And Youth Services Review, 34(10), 2088-2093.
• Clark, S. C.:2000. “Work/Family Border Theory: A New Theory Of Work/Family Balance”. Human Relations, 53(6), 747-770.
• Cooper, C. L., 1998. “The Changing Nature Of Work”. Community, Work & Family, 1(3), 313-317.
• Cooper, C.,& Lu, L., 2016. “Presenteeism As A Global Phenomenon: Unraveling The Psychosocial Mechanisms From The Perspective Of Social Cognitive Theory”. Cross Cultural & Strategic Management, 23(2), 216-231.
• Cullen, J.,& Mclaughlin, A., 2006. “What Drives The Persistence Of Presenteeism As A Managerial Value İn Hotels?: Observations Noted During An Irish Work-Life Balance Research Project”. International Journal Of Hospitality Management, 25(3), 510-516.
• Çakır, Ö., 2007. “İşini Kaybetme Kaygısı: İş Güvencesizliği”. Çalışma Ve Toplum, 1(12), 117-140.
• Çiftçi, B., 2010. “İşte Var Ol (Ama) Ma Sorunu Ve İşletmelerin Uygulayabileceği Çözüm Önerileri”. Çalışma Ve Toplum Dergisi, 1(1), 153-174.
• Davy, J. A., Kinicki, A. J., & Scheck, C. L., 1997. “A Test Of Job Security’s Direct And Mediated Effects On Withdrawal Cognitions”. Journal Of Organizational Behavior: The International Journal Of Industrial, Occupational And Organizational Psychology And Behavior, 18(4), 323-349.
• D’abate, C. P., & Eddy, E. R. (2007). “Engaging İn Personal Business On The Job: Extending The Presenteeism Construct”. Human Resource Development Quarterly, 18(3), 361-383.
• Dewa, C. S.,& Lin, E., 2000. “Chronic Physical Illness, Psychiatric Disorder And Disability İn The Workplace”. Social Science & Medicine, 51(1), 41-50.
• De Witte, H., 1999. “Job Insecurity And Psychological Well-Being: Review Of The Literature And Exploration Of Some Unresolved Issues”. European Journal Of Work And Organizational Psychology, 8(2), 155-177.
• De Witte, H., 2005. “Job Insecurity: Review Of The International Literature On Definitions, Prevalence, Antecedents And Consequences”. Sa Journal Of Industrial Psychology, 31(4), 1-6.
• De Witte, H.,& Näswall, K., 2003. “Objective’vs Subjective Job Insecurity: Consequences Of Temporary Work For Job Satisfaction And Organizational Commitment İn Four European Countries”. Economic And Industrial Democracy, 24(2), 149-188.
• Durmuş, B., Yurtkoru, E. S. Ve Çinko, M., 2013. “Sosyal Bilimlerde Spss’le Veri Analizi” 5. Baskı. İstanbul: Beta Basım Yayım.
• Edington, D. W.,& Schultz, A. B., 2008. “The Total Value Of Health: A Review Of Literature”. International Journal Of Workplace Health Management, 1(1), 8-19.
• Ertürk, E., Erdirençelebi, M., & Gökce, Ş., 2017. “Presenteeism (İşte Var Olamama) İle İş Yaşam Dengesi Arasındaki İlişki: Akademik Personel Üzerine Bir Araştırma”. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, (Icomep 2017 Özel Sayısı), 193-203.
• Ferreira, A. I.,& Martinez, L. F., 2012. “Presenteeism And Burnout Among Teachers İn Public And Private Portuguese Elementary Schools”. The International Journal Of Human Resource Management, 23(20), 4380-4390.
• Ferreira, A. I., Mach, M., Martinez, L. F., Brewster, C., Dagher, G., Perez-Nebra, A., & Lisovskaya, A., 2017. “Working Sick And Out Of Sorts: A Cross-Cultural Approach On Presenteeism Climate, Organizational Justice And Work–Family Conflict”. The International Journal Of Human Resource Management, 1-23.
• Greenhalgh, L.,& Rosenblatt, Z., 2010. “Evolution Of Research On Job Insecurity”. International Studies Of Management & Organization, 40(1), 6-19.
• Greenhalgh, L.,& Rosenblatt, Z., 1984. “Job Insecurity: Toward Conceptual Clarity”. Academy Of Management Review, 9(3), 438-448.
• Greenblatt, E.:2002. “Work/Life Balance: Wisdom Or Whining”. Organizational Dynamics, 31(2), 177-193.
• Greenhaus, J. H.,& Beutell, N. J.:1985. “Sources Of Conflict Between Work And Family Roles”. Academy Of Management Review, 10(1), 76-88.
• Greenhaus, J. H., Collins, K. M., & Shaw, J. D.:2003. “The Relation Between Work–Family Balance And Quality Of Life”. Journal Of Vocational Behavior, 63(3), 510-531.
• Grinyer, A.,& Singleton, V., 2000. “Sickness Absence As Risk-Taking Behaviour: A Study Of Organisational And Cultural Factors İn The Public Sector”. Health, Risk & Society, 2(1), 7-21.
• Guest, D. E.:2002. “Perspectives On The Study Of Work-Life Balance”. Social Science Information, 41(2), 255-279.
• Gürbüz, S.,& Şahin, F., 2014. “Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri”. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Gürbüz, S.,& Şahin, F. 2016. “Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemlerifelsefe-Yöntem-Analiz”,3. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Gürer, A. & Solmaztürk, A.B., 2018. “Çalışanların Despotik Liderlik Ve Etik Liderlik Algılarının Presenteeism Davranışları Üzerindeki Etkisi”. Kahraman. M.A. (Ed.), Stratejik Ve Sosyal Araştırmalar Sempozyumu Bildiriler Kitabı: S. 25-41.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., Anderson, R. E., & Tatham, R. L. (2013). Multivariate Data Analysis: Pearson Education Limited.
• Hansen, C. D.,& Andersen, J. H., 2008. “Going Ill To Work–What Personal Circumstances, Attitudes And Work-Related Factors Are Associated With Sickness Presenteeism?”. Social Science & Medicine, 67(6), 956-964.
• Haque, A., 2018. “Strategic Human Resource Management And Presenteeism: A Conceptual Framework To Predict Human Resource Outcomes”. New Zealand Journal Of Human Resources Management, 18(2), 3-18.
• Heaney, C. A., Israel, B. A., & House, J. S., 1994. “Chronic Job Insecurity Among Automobile Workers: Effects On Job Satisfaction And Health”. Social Science & Medicine, 38(10), 1431-1437.
• Hellgren, J., Sverke, M., & Isaksson, K., 1999. “A Two-Dimensional Approach To Job Insecurity: Consequences For Employee Attitudes And Well-Being”. European Journal Of Work And Organizational Psychology, 8(2), 179-195.
• Hellgren, J., Cervin, A., Nordling, S., Bergman, A., & Cardell, L. O., 2010. “Allergic Rhinitis And The Common Cold–High Cost To Society”. Allergy, European Journal Of Allergy And Clinical Immunology, 65(6), 776-783.
• Heponiemi, T., Elovainio, M., Pentti, J., Virtanen, M., Westerlund, H., Virtanen, P., & Vahtera, J., 2010. “Association Of Contractual And Subjective Job Insecurity With Sickness “Presenteeism Among Public Sector Employees”. Journal Of Occupational And Environmental Medicine, 52(8), 830-835.
• Huang, G. H., Lee, C., Ashford, S., Chen, Z., &Ren, X., 2010. “Affective Job Insecurity: A Mediator Of Cognitive Job Insecurity And Employee Outcomes Relationships”. International Studies Of Management & Organization, 40(1), 20-39.
• Johns, G., 2010. “Presenteeism İn The Workplace: A Review And Research Agenda”. Journal Of Organizational Behavior, 31(4), 519-542.
• Kalaycı, Ş., 2009. “Spss Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri”.Ankara: Asil Yayınevi.
• Kapar, R. (2012). Ekonomik Krizlerin Çalışanların Sağlığı Ve Güvenliği Üzerindeki Etkileri. Calisma Ve Toplum, 34(3).
• Kim, J. H., Yoon, J., Bahk, J., & Kim, S. S., 2020. “Job İnsecurity İs Associated With Presenteeism, But Not With Absenteeism: A Study Of 19 720 Full‐Time Waged Workers İn South Korea”. Journal Of Occupational Health, 62(1), E12143.
• King, J. E., 2000. “White‐Collar Reactions To Job Insecurity And The Role Of The Psychological Contract: Implications For Human Resource Management. Human Resource Management: Published İn Cooperation With The School Of Business Administration”, The University Of Michigan And İn Alliance With The Society Of Human Resources Management, 39(1), 79-92.
• Klandermans, B.,& Van Vuuren, T., 1999. “Job Insecurity: Introduction”. European Journal Of Work And Organizational Psychology, 8(2), 145-153.
• Koopman, C., Pelletier, K. R., Murray, J. F., Sharda, C. E., Berger, M. L., Turpin, R. S., ... & Bendel, T., 2002. “Stanford Presenteeism Scale: Health Status And Employee Productivity”. Journal Of Occupational And Environmental Medicine, 44(1), 14-20.
• Kumral, T., Sarp, P., & Bokurt, S., 2019. “Babacan Liderlik Ve İşte Var Olamama İlişkisinde İş Güvencesinin Aracı Rolü”. Selçuk Üniversitesi Sos. Bil. Ens. Der. (41), 161-168.
• Levin-Epstein, J., 2005. “Presenteeism And Paid Sick Days”. Center For And Law Social Policy.Washington (Www.Clasp.Org)
• Löve, J., Grimby-Ekman, A., Eklöf, M., Hagberg, M., & Dellve, L., 2010. “Pushing Oneself Too Hard”: Performance-Based Self-Esteem As A Predictor Of Sickness Presenteeism Among Young Adult Women And Men—A Cohort Study”. Journal Of Occupational And Environmental Medicine, 52(6), 603-609.
• Macgregor, J. N., Barton Cunningham, J., & Caverley, N., 2008. “Factors İn Absenteeism And Presenteeism: Life Events And Health Events”. Management Research News, 31(8), 607-615.
• Mcgregor, A., Iverson, D., Caputi, P., Magee, C., & Ashbury, F., 2014. “Relationships Between Work Environment Factors And Presenteeism Mediated By Employees’ Health: A Preliminary Study”. Journal Of Occupational And Environmental Medicine,56(12), 1319-1324.
• Martinez, L. F., Ferreira, A. I., & Nunes, T., 2018. “Presenteeism And Work-Family/Family-Work Conflict: A Cross-Cultural Approach With Two Latin Countries”. In Presenteeism At Work, 257-285.
• Mcclearn, D.B, Greasley, K., Dale, J., & Griffith, F., 2010. “Absence Management And Presenteeism: The Pressures On Employees To Attend Work And The Impact Of Attendance On Performance”. Human Resource Management Journal, 20(3), 311-328.
• Mumlu Karanfil, S. (2021). “İş Güvencesizliği, İş Yerinde Görünürde Var Olma (Presenteeısm) Ve İş Yaşam Dengesinin Etkileşimi: İş Yerinde Görünürde Var Olmayla İlgili Bir Ölçek Geliştirme Çalışması Ve Konuya İlişkin Bir Araştırma”. Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi.
• Önder, Ç.,& Wasti, S. A., 2002. “İş Güvencesi Endeksi Ve İş Güvencesi Memnuniyeti Ölçeği: Güvenirlik Ve Geçerlilik Analizi”. Yönetim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 23-47.
• Özkalp, E.,& Kırel, Ç., 1996. “Örgütsel Davranış”, Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Saarvala, E. (2006). Presenteeism: The Latest Attack On Economic And Human Productivity. Human Resources Management, 1, 1-10.
• Schultz, A. B., Chen, C. Y., & Edington, D. W., 2009. “The Cost And Impact Of Health Conditions On Presenteeism To Employers”. Pharmacoeconomics, 27(5), 365-378.
• Schmidt, K.,& Pförtner, T. K., 2020. “Job Insecurity, Sickness Presenteeism And The Moderating Effect Of Workplace Health Promotion”. Journal Of Occupational And Environmental Medicine.
• Staufenbiel, T., Kroll, M., & König, C. J., 2006. “Could Job Insecurity(Also) Be A Motivator?. Beyond The Horizon Of Measurement, 163-174.
• Sımpson, R., 1998. “Presenteeism, Power And Organizational Change: Long Hours As A Career Barrier And The İmpact On The Working Lives Of Women Managers”. British Journal Of Management, 9(3), 37-50.
• Sipahi, B., Yurtkoru, E. S., & Çinko, M. (2008). Sosyal Bilimlerde Spss İle Veri Analizi. İstanbul: Beta Yayınları.
• Sverke, M.,& Hellgren, J., 2002. “The Nature Of Job Insecurity: Understanding Employment Uncertainty On The Brink Of A New Millennium”. Applied Psychology, 51(1), 23-42.
• Sandıkçı, E., 2009. “İş Güvencesizliği Karşısında İşçilerin Kolektif Tepkileri”. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli.
• Şeker, S. (2011). Çalışanlarda İş Güvencesizliği Ve Tükenmişlik İlişkisi (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Tabachnick And Fidell, 2013 B.G. Tabachnick, L.S. Fidell. “Using Multivariate Statistics” (Sixth Ed.)Pearson, Boston (2013)
• Tüik, (2010). Hanehalkı İşügücü İstatistikleri 2009, Ankara.
• Ulu, S., Özdevecioğlu, M., & Ardıç, K., 2016. “Kişilik Özelliklerinin Hasta İken İşe Gelme (Presenteizm) Davranışı Üzerindeki Etkileri: İmalat Sanayiinde Bir Araştırma”. Erciyes Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (47), 167-181.
• Uyanık, Y., 2008. “Neoliberal Küreselleşme Sürecinde İşgücü Piyasaları”. Gazi Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 209-224.
• Wang, P. S., Beck, A., Berglund, P., Leutzinger, J. A., Pronk, N., Richling, D., ... & Kessler, R. C. , 2003. “Chronic Medical Conditions And Work Performance İn The Health And Work Performance Questionnaire Calibration Surveys”. Journal Of Occupational And Environmental Medicine, 45(12), 1303-1311.
• Warren, C. L., 2009. “Cost Burden Of The ‘Presenteeism’health Outcome İn A Diverse Nurse And Pharmacist Workforce: Practice Models And Health Policy Implications”. Doctoral Thesis,
• Wayne, J. H., Randel, A. E., & Stevens, J.:2006. “The Role Of Identity And Work–Family Support İn Work–Family Enrichment And İts Work-Related Consequences”. Journal Of Vocational Behavior, 69(3), 445-461.
• Yavan, Ö., 2017. “Çalışanların İşe Gitmeme Ve Çalışıyor Gibi Görünme Davranışları Üzerine Bir Araştırma: Zonguldak Taşkömürü Kurumu Örneği”. International Journal Of Economic & Administrative Studies, (19), 249-275
• Yıldız, H.,& Yıldız, B., 2013. “İş Yaşamında Presenteeism―Sözde Var Olma―Olgusu: Sağlık Ve Verimlilik Açısından Önemi”. Sağlık Ve Hastane İdaresi Kongresi (Türkiye), 819-830.
• Yılmaz, A.,& Ekici, S., 2003. “Örgütsel Yaşamda Stresin Kamu Çalışanlarının Performansına Etkileri Üzerine Bir Araştırma”. Yönetim Ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 1-20.
• Yu, S., 2014. “Work–Life Balance–Work İntensification And Job Insecurity As Job Stressors”. Labour & Industry: A Journal Of The Social And Economic Relations Of Work, 24(3), 203-216.
• Yılmaz, V.,& Dalbudak, Z. İ., 2018. “Aracı Değişken Etkisinin İncelenmesi: Yüksek Hızlı Tren İşletmeciliği Üzerine Bir Uygulama”. Uluslararası Yönetim İktisat Ve İşletme Dergisi, 14(2), 517-534.