Fransa ve Türkiye’nin çokkültürlülük yaklaşımları

Yıl 2023, Sayı: 36, 1241 - 1253, 21.10.2023

Melis Aycan , Rıfat Günday

https://doi.org/10.29000/rumelide.1369158

Öz

Bu çalışmanın temel amacı Avrupa’nın iki büyük ulus devleti olan Fransa ve Türkiye’nin çokkültürlülük politikalarını karşılaştırmalı olarak araştırmaktır. Kültür toplumların geçmişi açısından olduğu kadar gelecekleri açısından da önemli rol oynamaktadır. Zira kültür bir devletin kodlarını oluşturan en önemli yapı taşlarındandır. 1970’li yıllardan sonra çokkültürlülük olgusu Batı’da önce Kuzey Amerika ardından Avrupa devletlerinde gündeme gelmiştir. Çokkültürlülük durumu farklı boyutlarda ele alınabilmekle birlikte temelde iki açıdan değerlendirmek mümkündür. Birincisi yaygın olarak bütün toplumlar için geçerli sayılabilecek bir durum olan, aynı toplum içinde bölgesel farklılıklar veya çeşitli grup farklılıklarına dayalı kültürel çeşitliliktir. Bu tür kültürel çeşitlilik toplumların sosyal yaşamında doğal olarak varlıklarını göstermektedir. İkincisi ise etnik ve dini inanç ayrımına dayalı, siyasal ve ideolojik hedefler doğrultusunda şekillenen ve nihayetinde özerklik taleplerine kadar varabilen çokkültürlülüktür, bu kavram aynı zamanda çokkültürcülük olarak da adlandırılabilir. Bunun dışında özellikle liberal çokkültürlülükten de söz edilmektedir. Liberal çokkültürlülük, toplumsal gruplardan ziyade bireysel farklılıklar üzerine odaklanılmasını önceleyen bir çokkültürlülük tanımlamasıdır. Üniter ulus devletleri olan Fransa ve Türkiye daha çok bölgesel farklılıklar veya etnik köken farkına dayalı sosyal yaşamda görünür olan çokkültürlülük olgusunu kabul ederken, siyasal ve ideolojik amaçlı çokkültürlülüğü, ulusal kültür ve ulusun bütünlüğü açısından tehlikeli bulduklarından reddetmektedirler. Bununla birlikte Fransa birey temelli her türlü çokkültürlülüğe özgürlükler temelinde yaklaşıp hoşgörüyle karşılarken, Türkiye birey temelli bazı çokkültürlülük durumlarını kabul etmemektedir.

Anahtar Kelimeler

Kültür, çokkültürlülük, ulusal kültür, ulusal bütünlük, ulus-devlet

Kaynakça

• Akto, A. (2018). Çokkültürlülük Yaklaşımı ve Sorunsalları, İKSAD Publications.
• Avrupa Birliği Temel Haklar Sözleşmesi (2000).
• Aybars, E. (1997). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Ulusal Kimlik Oluşumu ve Batı’nın Etkisi. Cumhuriyet, Demokrasi ve Kimlik, Yay. Haz.: Nuri Bilgin, Ankara: Bağlam Yayıncılık.
• Başbay, A ve Bektaş, Y. (2009). Çokkültürlülük Bağlamında Öğretim Ortamı ve Öğretmen Yeterlikleri. Eğitim ve Bilim, 34/152, 30-43.
• Bauman, Z. (2010). Küreselleşme. Çev. Abdullah Yılmaz, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Canatan, K. (2009). Avrupa Toplumlarında Çokkültürcülük: Sosyolojik Bir Yaklaşım. Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 2/6, 80-97.
• Çelik, H. (2008). Çokkültürlülük ve Türkiye’deki görünümü. U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9/15, 319-332.
• Çüçen, A.K. (2005). İnsan hakları düşüncesinin gelişimi. Kaygı, Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Dergisi, 6/3, 111-115.
• Doytcheva, M. (2005). Le Multiculturalisme, Editions La Découverte. Çev. Tuba Akıncılar Onmuş, İstanbul: İletişim Yayınları, 2020.
• Eagleton, T. (2000). Kültür Yorumları. Çev. Özge Çelik. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Erkal, M. (2005). Küreselleşme Etniklik Çokkültürlülük, İstanbul: Derin Yayınları.
• Gökalp, Z. (1975). Türkçülüğün Esasları. İstanbul: Sebil Matbaacılık.
• Gündoğan, A.O. (2005). Türkiyelilik ve Çokkültürlülük. Çok Kültürlülük ve Türkiyelilik, Ed. M. Çağatay Özdemir, Ankara: Tekağaç Eylül Kitap Yayınları.
• Güvenç, B. (2002). İnsan ve Kültür. (9.bs.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Hartmann, D. and Gerteis, J. (2005). Dealing with Diversity: Mapping Multiculturalism in Sociological Terms. Sociological Theory, 23/2.
• Haviland, W.A. (2002). Kültürel Antropoloji. Çev. Hüsamettin İnaç, Seda Çiftçi. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Karadağ, H. (2005). Made in Europa; Türkiye için Özel İmalat Çokkültürlülük. Çok Kültürlülük ve Türkiyelilik, Ed. M. Çağatay Özdemir, Ankara: Tekağaç Eylül Kitap Yayınları.
• Kaya, A. ve Tarhanlı, T. (2005). Avrupa Birliği Bütünleşme Sürecinde Yurttaşlık, Çokkültürcülük ve Azınlık Tartışmaları: Bir arada Yaşamanın Siyaseti, Türkiye’de Çoğunluk ve Azınlık Politikaları: AB Sürecinde Yurttaşlık Tartışmaları içinde, İstanbul: Tesev Yayınları.
• Kongar, E. (1989). Kültür üzerine. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Oğuz, E.S. (2011). Toplum Bilimlerinde Kültür Kavramı. Edebiyat Fakültesi Dergisi. 28/2, 123-139.
• Önder, A.T. (2005). Türk Milleti ve Etnik Mozaik İddiası. Çok Kültürlülük ve Türkiyelilik, Ed. M. Çağatay Özdemir, Ankara: Tekağaç Eylül Kitap Yayınları.
• Özbudun, S. (2005). Her Parlayan Altın Değildir’ya da Çokkültürcülük Üzerine Sesli Düşünceler. Avrupa Birliği ve Çokkültürcülük Yalanı, Ed. Sibel Özbudun -Temel Demirer, Ankara: Ütopya Yayınları.
• Sezginer, M. (2005). Türklük ve Türk Devleti Üzerine Tartışmalar. Çok Kültürlülük ve Türkiyelilik, Ed. M. Çağatay Özdemir, Ankara: Tekağaç Eylül Kitap Yayınları.
• Taylor, C. (1996). Çokkültürlülük / Tanınma Politikası, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Touraine, A. (2007). Bugünün Dünyasını Anlamak İçin Yeni Bir Paradigma, Çev. Olcay Kunal, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Walzer, M. (1998). Hoşgörü Üzerine, Çev. Abdullah Yılmaz, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Williams, R. (1977). Culture and Society: 1780-1950. Middlesex: Penguin Books.
• Yanık, C. (2012). Dünyadaki Çokkültürlülük Tartışmaları Bağlamında Türkiye’de Çokkültürlülük Eleştirel Bir Bakış, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Zizek, S. (2001). Çokkültürcülük ya da Çokuluslu Kapitalizmin Kültürel Mantığı Defter, 14/44.
• https://www.larousse.fr Erişim Tarihi. 10.04.2023.
• https://sozluk.gov.tr Erişim Tarihi. 10.04.2023.
• https://www.unesco.org.tr Erişim Tarihi. 24.04.2023.