Öğretmen adaylarının demokratiklik düzeylerinin incelenmesi

Yıl 2023, Sayı: 36, 438 - 454, 21.10.2023

Fatih Kaya , İbrahim Halil Doğan , Metin Kırbaç

https://doi.org/10.29000/rumelide.1372367

Öz

Araştırmada, öğretmen adaylarının demokratiklik düzeylerini incelemek amaçlanmaktadır. Nicel bir yöntemin izlendiğim araştırmada, tarama ve nedensel karşılaştırma modelleri kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini, 2022-2023 eğitim-öğretim yılında İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nde öğrenim gören öğretmen adayları oluşturmaktadır. Araştırmanın evreninde içerisinde 11 farklı bölümde öğrenim gören 608 kadın ve 203 erkek olmak üzere toplamda 811 öğretmen adayı ise araştırmanın örneklemi olarak belirlenmiştir. Örneklem belirlenirken de İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nde eğitim-öğretime devam eden 11 farklı bölümde öğrenim gören öğretmen adayları araştırmaya dahil edilerek maksimum çeşitlilik örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın verileri, Kaya (2021) tarafından geliştirilen “Demokratiklik Ölçeği” kullanılarak elde edilmiştir. Elde edilen verilerin analizinde, “Bağımsız Gruplar T (Independent-Samples T)”, “Tek Yönlü ANOVA (One-Way ANOVA)” ve betimsel istatistik testleri uygulanmıştır. Ayrıca varyansların homojen olmadığı durumlarda, “Welch” ve “Brown-Frosythe” testlerine başvurulmuş ve analizlerin yapılmasında SPSS 26.0 yazılım paket programı kullanılmıştır. Araştırmanın sonuçlarına bakıldığında ise öğretmen adaylarının demokratiklik düzeylerinin oldukça yüksek olduğu ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Demokrasi, Tutum, Öğretmen adayı, Demokratiklik

Kaynakça

• Aliefendioğlu, Y. (2005). “Temsili demokrasinin ‘seçim’ ayağı”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 60, Eylül/Ekim.
• Alma, M., Karacan, M. ve Gürbüz, A. (2023). Öğretmenler açısından okul yöneticilerinin demokratik tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi. Göbeklitepe Eğitim ve Spor Bilimleri Dergisi, 2 (1), 30-45. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gesd/issue/77945/1212799
• Arslan, Z. (2005). İki anayasa iki tarz-ı demokrasi: Avrupa anayasası ve Türk anayasası üzerine notlar. Anayasa Yargısı, 21 (1), 0-0. https://dergipark.org.tr/tr/pub/anayasayargisi/issue/52005/678164
• Aydoğmuş, B ve Kiraz, Z. (2020). Üniversite öğrencilerinin demokratik tutum ve tolerans düzeylerinin incelenmesi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(3), 1322-1339. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2020..-541382
• Bayar, Y., ve Yıldırım, B. (2022). Okul yöneticilerinin demokratik tutumları ile öğretmenlerin motivasyonel kararlılıkları arasındaki ilişki. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(47), 1-20. https://doi.org/10.31795/baunsobed.1093304
• Büyükkaragöz, S. (1995). Yükseköğretim programları ve demokratik tutumlar. Ankara: Türk Demokrasi Vakfı Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş. (2020). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı istatistik, araştırma deseni SPSS uygulamaları ve yorum (28. Baskı). Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2021). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (33. Baskı). Pegem Akademi.
• Dahl, R. A. (2010). Demokrasi üzerine. Phoenix Yayınevi.
• Demoulin, D.F. & Kolstad, R. (2000). Assessing the gains of behavioral dynamics essential for success in democracy for teacher education students. College Student Journal, 34 (3), 417-424.
• Doğan, İ. H. ve Aydın, M. (2023). Demokrasi konulu haberlerin yerel basındaki yansımalarının incelenmesi (1946-1960 Malatya Örneği). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 33, 2, 625-642. https://doi.org/10.18069/firatsbed.1094026
• Dökmen, Z. Y. (1999). Bem cinsiyet rolü envanteri kadınsılık ve erkeksilik özellikleri Türkçe formunun psikometrik özellikleri. Kriz Dergisi, 7(1), 27-40. https://doi.org/10.1501/Kriz_0000000139
• Duman, T. ve Koç, G. (2004). Eğitim Fakültesi öğrencilerinin öğretim elemanlarının demokratik tutum ve davranışlarına ilişkin görüşleri, XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9 Temmuz 2004, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Durmuş, G. ve Demirtaş, H. (2009). Genel lise öğretmenlerinin sınıf yönetiminde gösterdikleri davranışların demokratikliğine ilişkin öğretmen ve öğrenci görüşleri, On Dokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 121-138.
• Ektem, I. S. ve Sünbül, A. M. (2011). Öğretmen adaylarının demokratik tutumları üzerine bir araştırma, Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 159-168.
• Elkatmış, M. ve Toptaş, V. (2015). Sınıf öğretmeni adaylarının demokratik tutumlarının incelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12 (1), 128-144. https://dergipark.org.tr/tr/pub/yyuefd/issue/25854/272575
• Erbil, D. G. ve Kocabaş, A. (2017). İlkokul 3. sınıf öğrencileri için bir ölçek geliştirme çalışması: Demokratik tutum ölçeği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(1), 221-232. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kefdergi/issue/27737/309043
• Ercoşkun, M. H. ve Nalçacı, A. (2008). Sınıf öğretmeni adaylarının empatik beceri ve demokratik tutumlarının incelenmesi. Milli Eğitim, 180, 204-215.
• Ertürk, S. (1985). Diktacı tutum ve demokrasi, 4. Baskı, Yelkentepe Yayınları: 8, Ankara: Sistem Ofset Matbaası.
• Gilligan, C. (2017). Kadının farklı sesi: Psikolojik kuram ve kadının gelişimi. (D. Dinçer, F. Arısan & M. Elma, Çev.). Pinhan Yayınları
• Ginesar, Ö., Tokmak, A. ve Kara, İ. (2023). Ücretli sosyal bilgiler öğretmenleri ve sosyal bilgiler öğretmen adaylarının ücretli öğretmenliğe ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi, 11 (1), 148-168. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ajeli/issue/78579/1285366
• Gömleksiz, M. N. ve Çetintaş, S. (2011). Öğretmen adaylarının demokratik tutumları (Fırat, Dicle, 7 Aralık, Cumhuriyet ve Erzincan Üniversiteleri Örneği). Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (17), 1-14. https://dergipark.org.tr/tr/pub/zgefd/issue/47948/606647
• Gözütok, D. (1995). Öğretmenlerin demokratik tutumları. Ankara: TDV Yayınları.
• Gutmann, A. (1987). Democratic education. New Jersey: Princeton University Press.
• Gül, İ ve Saraç, G. (2018). Okul müdürlerinin demokratik tutumları. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 5 (10), 155-172. https://doi.org/10.20860/ijoses.435764
• Heywood, A. (1992). Political ideologies (Çev. Bican Şahin). Macmillan Yayınevi.
• İpek, A. (2008). Ulus egemenliği ve halk egemenliği karşılaştırması ve yeni anayasa için halk egemenliği önerisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (20), https://dergipark.org.tr/tr/pub/dpusbe/issue/4762/65430
• Kara, İ., Tokmak, A. & İnanoğlu, A.(2023). Problems experienced by social studies teacher candidates in teaching practice courses. Asian Journal of Instruction, 11(1), 12-28. https://doi.org/10.47215/aji.1264520
• Karahan, T. F., Sardoğan E. M., Özkamalı E, ve Dicle N. A. (2006). Öğretmen adaylarında demokratik tutum, nevrotik eğilimler ve kendini gerçekleştirme. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 149-158.
• Karpat, K. H. (1996). Türk demokrasi tarihi. İstanbul: AFA Yayıncılık.
• Kaya, F. (2021). Democracy scale for teacher candidates: a validity and reliability study. Education Quarterly Reviews, 4(2), 539-546. https://doi.org/10.31014/aior.1993.04.02.299
• Keçe, M. ve Dinç, E. (2015). Demokratik katılım ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(1), 177-207. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gefad/issue/6771/91137
• Kepenekçi, Y. (2003). Demokratik okul. Eğitim Araştırmaları, 3(11), 44-53.
• Kuçuradi, İ. (2007). İnsan hakları kavramları ve sorunları. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumları Yayınları.
• Özbudun, E. (1989). Tarihsel gelişim içinde demokrasi ve eğitim: demokratik toplumun temeli olarak eğitim, demokrasi için eğitim. Ankara: TED Yayınları.
• Sağlam, H. İ. (2000). Sosyal Bilgiler dersinin demokratik tutum geliştirmedeki rolü, Milli Eğitim, Sayı: 146, 67-71.
• Saracaloğlu, A. S., Evin, İ. ve Varol, S. R. (2004). İzmir İlinde çeşitli kurumlarda görev yapan öğretmenler ile öğretmen adaylarının demokratik tutumları üzerine karşılaştırmalı bir araştırma, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 4 (2), 335-364.
• Shechtman, Z. (2002). Validation of the democratic teacher belief scale (DTBS). Assessment in Education: Principles, Policy & Practice, 9(3), 363-377.
• Sincar, M., Şahin, İ. ve Beycioğlu, K. (2019). Demokratik tutum ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 3 (2), 91-100.
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve Davranışsal Ölçümlerde Güvenirlik ve Geçerlilik. Ankara: Seçkin Yayıncılık
• Taysı, M. R. ve Çelik, Ş. (2018). Homojen olmayan varyans varsayımı altında ortalamaların eşitliği için brown-forsythe ve welch istatistiklerinin mısır verimi örneğine uygulanması. Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 30 (1), 23-27. https://dergipark.org.tr/tr/pub/fufbd/issue/35839/400708
• Tekin, M., Yıldız, M., Lök, S. ve Taşğın, Ö. (2009). Beden eğitimi ve spor yüksekokulunda öğrenim gören öğretmen adaylarının çeşitli değişkenlere göre demokratik tutum düzeylerinin incelenmesi. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi,3 (3), 204-212. https://dergipark.org.tr/tr/pub/bsd/issue/53576/713940
• Touraine, A. (2004). Demokrasi nedir? İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ulusoy, K. (2007). “Lise Tarih Programımda yer alan geleneksel ve demokratik değerlere yönelik öğrenci tutumlarının ve görüşlerinin çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi.” Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Uygun, S. ve Engin, G. (2014). Temel demokratik değerler ölçeği: Bir ölçek geliştirme çalışması. Electronic Turkish Studies, 9(5), 2021-2031. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6660
• Yıldırım, C. ve Türkoğlu, A. (2017). Democratic citizenship attitude scale: A validity and reliability study. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 46 (2), 649-664. https://doi.org/10.14812/cuefd.303672