Mihrişah Vâlide Sultan Water Bend

Yıl 2016, Cilt: 18 Sayı: 34, 93 - 123, 15.12.2016

Habibe Kazancıoğlu

https://doi.org/10.17335/sakaifd.286284

Öz

As water is all the life source of living, it is also a crucial element of the history of civilisation.
Because of this, the development of water facilities throughout the history provides important
clues about the state of the level of civilisation. Although old Istanbul, which is a historic peninsula
is surrounded by water on three sides, it is not a lucky city in terms of drinking water. As a
consequence, not having enough drinking water has been a problem in every period of history.
The Ottoman Empire had found a solution by setting dam that is named “bend” in front of rivers
and streams to slow or prevent the rapid run-on of irrigation water so that water is accumulated
and distributed to fountains and kiosks (which were built for the dispensing of free drinking
water.) in different points of the city by transmission lines. The dam which were built by the
Ottoman Empire and still standing in our time were built mainly by Sultans of the Ottoman
Empire and their family members as a wakf instuition in order to gain reward from God. Sultan
III. Selim’s mother, Mihrişah Vâlide Sultan was one of those family members who had a “bend”
built in Istanbul, Sariyer by using her own budget in order to gain reward from God. This bend
was later to be called with her name; Mihrişah Vâlide Sultan Water “Bend”.

Anahtar Kelimeler

Water, Istanbul, Waqf, Dam, Bend, System Water

MİHRİŞAH VÂLİDE SULTAN SU BENDİ

Öz

Bütün canlıların hayat kaynağı olan su, medeniyet tarihinin vazgeçilmez unsurudur.
Bundan dolayıdır ki tarih boyunca su tesislerindeki gelişmişlik, devletlerin
medeniyet düzeyleri hakkındaki en önemli ipuçlarından biri olmuştur. Eski
İstanbul, üç tarafı sularla çevrili tarihî bir yarımada olmasına rağmen içme
suyu bakımından şanslı bir şehir değildir. Dolayısıyla su ihtiyacı, tarihin her
döneminde şehrin başta gelen sıkıntılarından biri haline gelmiştir. Osmanlı Devleti,
su ihtiyacını karşılamak için nehir ve dere gibi yüzey sularının önlerine
“bend” adı verilen setler çekerek suları buralarda biriktirmiş, şehrin belirli
noktalarına yaptıkları maksemlerden, isâle hatlarıyla çeşmelere ve sebillere su
vermiştir. Osmanlı Devleti’nde varlığına şahit olduğumuz bentlerin başta
padişahlar olmak üzere hânedân üyeleri tarafından hayır kazanmak amacıyla, vakıf
olarak inşa edildiği bilinmektedir.  Padişah
III. Selim’in annesi Mihrişah Vâlide Sultan da hayır kazanmak gayesiyle kendi
bütçesinden günümüzde İstanbul’un Sarıyer İlçesi’ne bağlı Bahçeköy Beldesi’nde,
daha sonra kendi ismiyle anılacak olan bir bent yaptırmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Su, İstanbul, Vakıf, Bent

Kaynakça

• Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi (VGMA)
• VGMA, Mihrişah Vâlide Sultan Vakfiyesi, 636 / 71 /2
• Acar, Şinasi, Bentler ve Sinan’ın Suyolu, Biryıl Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2010
• Acar, Şinasi ,“Belgrad Ormanı’ndaki Bentler”, Yapı Dergisi, 309 (Ağustos 2007)
• Ahmed Efendi, III.Selim’in Sırkâtibi Tarafından Tutulan Rûznâme, V.Sema Arıkan (hzl.), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1993
• Alpgüvenç, Can, Hayırda Yarışan Hanım Sultanlar, Kaynak Yayınları, İzmir 2010
• Çeçen, Kazım, “Bent” Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA) İstanbul 1992, V
• Çeçen, Kazım, Taksim ve Hamidiye Suları, İstanbul Su ve Kanalizasyon
• İdaresi Genel Müdürlüğü Yayınları, İstanbul 1992
• Çeçen, Kazım, İstanbul’da Osmanlı Devrindeki Su Tesisleri, İstanbul Üniversitesi İnşaat Fakültesi Matbaası, İstanbul 1984
• Çelik, Gülfettin, Su Hukuku ve Teşkilatı, Ahmet Kala (Proje yöneticisi), Ahmet Tabakoğlu vd. (hzl.), İstanbul Su ve Kanalizasyon Genel Müdürlüğü Yayınları, İstanbul 2000
• Ergin, Osman Nuri,“Bend” İslam Ansiklopedisi (İA) Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1986, II
• Evliya Çelebi, Seyahatnâme, Orhan Şaik Gökyay (hzl.), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1995, I
• Eyice, Semavi, “İstanbul (Tarihi Eserler)”, İA, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul V/II
• Göncüoğlu, Süleyman Faruk “Humbarahane ve Camii” DİA, İstanbul 1998, XVIII
• Güneri, Hasan, “Vakıf Suları ve Su Vakıfları” Vakıflar Dergisi, Ankara, IX (1971)
• Hasol, Doğan, Mimarlık Sözlüğü, Yem Yayın (Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları), İstanbul 1975
• Sakaoğlu, Necdet, Bu Mülkün Kadın Sultanları, Oğlak Yayıncılık, İstanbul 2008
• Tursun Bey, Tarih-i Ebü'l-Feth, A.Mertol Tulum (hzl.) İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları, İstanbul 1977.
• Uluçay, M. Çağatay, Padişahların Kadınları ve Kızları Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1980
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Saray Teşkilatı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1984,
• Vakıf Su Defterleri Avrupa Yakası Suları I-II, Ahmet Kala (Proje yöneticisi), Ahmet Tabakoğlu vd. (hzl.), İstanbul Su ve Kanalizasyon Genel Müdürlüğü Yayınları, İstanbul 2002
• Vakıf Su Defterleri Suyolcu I, Ahmet Kala (Proje Yöneticisi), Ahmet Tabakoğlu vd. (hzl.), İstanbul Su ve Kanalizasyon Genel Müdürlüğü Yayınları, İstanbul 2003
• Vakıf Su Defterleri İlmühaber (1667-1871) II, Ahmet Kala (Proje Yöneticisi), Ahmet Tabakoğlu vd. (hzl.), İstanbul Su ve Kanalizasyon Genel Müdürlüğü Yayınları, İstanbul 1997
• Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu, Ankara 1988
• Yüngül, Naci, Taksim Suyu Tesisleri, İstanbul Belediyesi Sular İdaresi, İstanbul 1957
• Vakıf Su Defterleri Suyolcu I, Ahmet Kala (Proje Yöneticisi), Ahmet Tabakoğlu vd. (hzl.), İstanbul Su ve Kanalizasyon Genel Müdürlüğü Yayınları, İstanbul 2003
• Vakıf Su Defterleri İlmühaber (1667-1871) II, Ahmet Kala (Proje Yöneticisi), Ahmet Tabakoğlu vd. (hzl.), İstanbul Su ve Kanalizasyon Genel Müdürlüğü Yayınları, İstanbul 1997
• Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu, Ankara 1988
• Yüngül, Naci, Taksim Suyu Tesisleri, İstanbul Belediyesi Sular İdaresi, İstanbul 1957