ÖĞRETMENLERİN ÖZ-YETERLİKLERİ İLE DEĞİŞİME HAZIR OLMA DURUMLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 1 - 32, 12.06.2023

Hüseyin Aslan , Arzu Bal , Serkan Akbulut , Bertan Çetin

https://doi.org/10.31798/ses.1270645

Cited By: 2

Öz

Bu araştırmanın amacı, okul öncesi, ilkokul ve ortaokullarda görev yapan öğretmenlerinin öz yeterlik algıları ile değişime hazır olma durumları arasındaki ilişkiyi belirlemektir. Araştırma evrenini İzmir ili Buca ilçesinde 2022-2023 eğitim ve öğretim yılında okul öncesi, ilkokul ve ortaokullarda görev yapan 2649 öğretmen oluşturmaktadır. Bu kapsamda araştırmanın örneklemini ise kolay örnekleme yöntemi ile seçilen 391 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırma verileri “Öğretmen Öz Yeterlik Ölçeği” ve “Değişime Hazır Olma Ölçeğinin” ilkokul ve ortaokul öğretmenlerine uygulanması ile toplanmıştır. Araştırma verilerinin analizinde, bağımsız örneklemler için t-testi, tek yönlü ANOVA, Kruskal Wallis Testi, Mann Whitney U-testi ve Öğretmenlerin öz-yeterlik ve değişime hazır olma düzeylerine ilişkin algıları arasındaki ilişkinin belirlenmesinde Pearson Korelasyon analizi yapılmıştır. Araştırma sonucunda, öğretmenler öz yeterlik algıları bakımından kendilerini ölçeğin alt boyutlarında ve tüm ölçekte orta düzeyde yeterli algılamışlardır. Öğretmenlerin medeni durum ve görev süresi değişkenine ilişkin öz yeterlik algıları incelendiğinde anlamlı farklılık göstermediği tespit edilmiştir. Araştırmaya katılan öğretmenlerin cinsiyet, mezuniyet düzeyi, görev yapılan okul türü kıdem ve branş değişkenlerine göre öz yeterlik algıları incelendiğinde anlamlı düzeyde farklılıklar görülmüştür. Öğretmenlerin değişime hazır olma durumları incelendiğinde değişime hazır olma düzeyleri yüksek bulunmuştur. Öğretmenlerin medeni durum ve görev süresi değişkenine ilişkin değişime hazır olma durumları arasında anlamlı bir farklılık göstermezken cinsiyet, mezuniyet düzeyi, görev yapılan okul türü kıdem ve branş değişkenlerine göre anlamlı düzeyde farklılıklar görülmüştür. Öğretmenlerin öz-yeterlik düzeylerine ilişkin algıları ile değişime hazır olma düzeyleri arasında pozitif yönde orta düzeyde anlamlı ilişki bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Öz yeterlik, öğretmen öz yeterlik inancı, değişime hazır olma, örgütsel değişim

Kaynakça

• Adair, J. (2005). Etkili değişim. (C. Er, Ed., F. Beşenek, Çev.) (2. baskı). İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılığı.
• Alev, S. (2019). Öğretmenlerin öz yeterlilik kavramına ilişkin algıları: bir olgubilim araştırması. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi,14 (20),957-981.
• Armenakis, A. A., ve Fredenberger, W. B. (1997). Organizational change readiness practices of business turn around change agents. Knowledge and Process Management, 4(3), 143-152.
• Armenakis, A. A., ve Bedian, A. G. (1999). Organizational change: a review of theory and research in the 1990s. Journal of Management, 25(3), 293-315.
• Aslan, H., ve Doğan, Ü. (2017). Investigation of science and art center teachers’ perception of self-efficacy. Adıyaman University Journal of Educational Sciences, 7(1), 172-191.
• Atıcı, M. (2001). Yüksek ve düşük yetkinlik düzeyine sahip öğretmenlerin sınıf yönetimi stratejileri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 7(4), 483-499.
• Atıcı, M. (2000). İlkokul öğretmenlerinin sınıf yönetiminde yetkinlik beklentisi rolünün İngiltere ve Türkiye’de seçilen bir araştırma grubu üzerinde incelenmesi. www.yok.gov.tr/egfak/meral.htm
• Aydın, İ. P. (2002). İş yaşamında stres (2. baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Aydın, M. (2007). Eğitim yönetimi (8. baskı). Ankara: Hatipoğlu Yayınları.
• Babaoğlan, E. ve Korkut, K. (2010). Sınıf öğretmenlerinin öz yeterlik inançları ile sınıf yönetimi beceri algıları arasındaki ilişki. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 1-19.
• Bandura, A. (1977). Social learning theory. Englewood Cliffs NJ: Prentice Hall.
• Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
• Bandura, A. (1993). Perceived self-efficacy in cognitive development and functioning. Educational Psychologist, 28 (2), 117–148.
• Bandura, A. (1995). Exercise of personal and collective efficacy in changing societies. İçinde: A. Bandura (Ed.), Self-efficacy in changing societies. (pp.1–45). New York: Cambridge University Press.
• Bandura, A. (1997). Self-efficacy in changing societies. New York: Cambridge University Press.
• Bandura, A. (2002). Self-efficacy assessment. İçinde: R. Fernandez-Ballesteros (Ed.), Encyclopedia of psychological assessment. London: Sage Publications.
• Basım, H. N., Korkmazyürek, H. ve Tokat, A. O. (2008). Çalışanların öz yeterlilik algılamasının yenilikçilik ve risk alma üzerine etkisi: Kamu sektöründe bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 121-130.
• Baykara, K. (2011). Öğretmen adaylarının bilişötesi öğrenme stratejileri ile öğretmen yeterlik algıları üzerine bir çalışma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40(40), 80-92.
• Bıkmaz, F. H. (2004). Öz yeterlik inançları. İçinde: Y. Kuzgun ve D. Deryakulu (Ed.). Eğitimde Bireysel Farklılıklar (289-314). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Bernerth, J. (2004) Expanding our understanding of the change message. Human Resource Development Review, 3, 36-52.
• Bozbayındır, F. ve Alev, S. (2018). Öğretmenlerin öz yeterlilik, proaktif kişilik ve değişime açıklık algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(2), 293-311.
• Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
• Brion, C. (2022). The impact of covid-19 on teachers' self-efficacy and school culture. Journal of Educational Leadership and Policy Studies, 6(2).
• Cameron, S.K. ve Quinn, E. R. (1999). Diagnosing and changing organizational culture. United States: Addison Wesley Publishing Company.
• Çalık, T., Koşar, S., Kılınç, A. Ç. & Er, E. (2013). İlköğretim okulu öğretmenlerinin değişime direnme davranışları ile öz yeterlikleri arasındaki ilişki. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(4).
• Çalışkan, Ö. (2011). Öğretmenlerin örgütsel değişime hazır olmaları ile yılmazlıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. METU, Ankara.
• Çapri, B., ve Çelikkaleli, Ö. (2008). Öğretmen adaylarının öğretmenliğe ilişkin tutum ve mesleki yeterlik inançlarının cinsiyet program ve fakültelerine göre incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(15), 33-53.
• Çayak, S. ve Erol, İ., (2022). Öğretmenlerin değişime hazır olmaları ile okulların yenilikçilik düzeyleri arasındaki ilişki. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2), 1529-1558.
• Çimen, S. (2007). İlköğretim öğretmenlerinin tükenmişlik yaşantıları ve yeterlik algıları (Yüksek lisans tezi). Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• Demirtaş, H. (2012). İlköğretim okullarının değişime açıklığı. İlköğretim Online, 11(1), 18-34.
• Doğan, Ü., ve Aslan, M. (2022). Öğretmenlerin okul iklimine ilişkin algıları ile psikolojik iyi oluşları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 12(3), 1482-1499.
• Er, E. (2013). İlköğretim okulu öğretmenlerinin algılarına göre okulun değişime açıklığı ile değişim kapasitesi arasındaki ilişkinin incelenmesi Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Erdoğan, İ. (2002). Eğitimde değişim yönetimi (1. baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Flores, G., Fowler, D.J., Posthuma, R. (2020). Educational leadership, leader-member exchange and teacher self-efficacy. Journal of Global Education and Research, 4(4), 4.
• French, W., Bell, C., ve Zawacki, R. (2004). Organization development and transformation: Managing effective change. New York: McGraw-Hill.
• Gençtürk, A., ve Memiş, A. (2010). An ınvestigation of primary school teachers' teacher efficacy and job satisfaction in terms of demographic factors. Ilkogretim Online, 9(3).
• Gılıç, F. (2015). Öğretmenlerin karar verme sürecine katılma düzeyleri, okul kültürü ve öğretmenlerin değişime hazır olma düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
• Gibson, S., Dembo, M. (1984). Teacher efficacy: A consruct validation. Journal of Educational Psychology, 76 (4), 569-582.
• Goddard, R. G., Hoy, W. K. ve Woolfolk Hoy, A. (2004). Collective efficacy: Theoretical development, empirical evidence, and future directions. Educational Researcher, 33(3) 3–13.
• Helvacı, M. A. & Kıcıroğlu, B. (2010). İlköğretim okullarının değişime hazır bulunuşluk düzeyleri (Uşak İli Örneği). Akademik Bakış Dergisi, 2.
• Herold, D. M., Fedor, D. B. ve Caldwell, S. D. (2007). Beyond change management: a multi level investigation of contextual and personal influences on employees' commitment to change. Journal of Applied Psychology, 92(4), 942.
• Hoffer, E. (2017). Değişim sancısı. (B. Filiz, Çev.) (2. baskı). İstanbul: Dergah Yayınları. (Orijinal Basım Tarihi 1963).
• Jones, R. A., Jimmieson, N. L. ve Griffiths, A. (2005). The impact of organizational culture and reshaping capabilities on change implementation success: the mediating role of readiness for change. Journal of Management Studies, 42, 361-386.
• Kahyaoğlu, M., ve Yangın, S. (2007). İlköğretim öğretmen adaylarının mesleki özyeterliklerine ilişkin görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(1), 73-84.
• Karabacak, M. S. (2014). Ankara ili genel liselerinde görev yapan öğretmenlerin özerklik algıları ile özyeterlik algıları arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Karasar, N. (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Katsantonis, I. (2021). Cross-country perspective on reverse pathway dynamics between teachers’ self-efficacy and job satisfaction. Pedagogical Research, 6(2), 12.
• Kerimoğlu, N. (2016). Felsefenin kısa tarihi. İstanbul: Kamer Yayınları.
• Kiremit, H. Ö. (2006). Fen bilgisi öğretmenliği öğrencilerinin biyoloji ile ilgili öz yeterlik inançlarının karşılaştırılması. Doktora tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Koç, H. (2009). Örgütsel bağlılık ve sadakat ilişkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 28(28), 200-211.
• Kondakcı, Y., Zayim, M. ve Çalışkan, O. (2013). Değişime hazır olma ölçeğinin geçerlilik ve güvenilirlik çalışması, Elementary Education Online, 12(1), 23-35.
• Kondakçı, Y., Zayim, M. ve Çalışkan, Ö. (2010). Okul Yöneticilerinin değişime hazır olma tutumlarının okulun öğretim düzeyi yöneticilerin deneyimi ve okul büyüklüğü bağlamında incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 155-176.
• Kurt, T. (2009). Okul müdürlerinin dönüşümcü ve işlemci liderlik stilleri ile öğretmenlerin kolektif yeterliği ve öz yeterliği arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Kurt, T. (2012). Öğretmenlerin öz yeterlik ve kolektif yeterlik algıları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi Bahar, 10(2), 195-227.
• Levent, F. (2016). Öğretmenlerin değişime hazır olma durumlarının farklı değişkenlere göre incelenmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi. 43, 117-134.
• Lunenburg, F. C. (2010). Forces for and resistance to organizational change. National Forum of Educational Administration and Supervision Journal, 27(4), 1-10.
• Ma, K., McMaugh, A., Cavanagh, M. (2022). Changes in pre-service teacher self-efficacy for teaching in relation to professional experience placements. SAGE Journals, 66(1).
• Marsick, V. J. & Watkins, K. E. (2003). Demonstrating the Value of an Organization's Learning Culture: The Dimensions of the Learning Organization Questionnaire. Advances in Developing Human Resources, 5(2): 132-151.
• Milli Eğitim Bakanlığı, (2017). Öğretmen Yeterlilikleri: Öğretmenlik Mesleği Genel ve Özel Alan Yeterlilikleri. Ankara: MEB. 12 Ocak 2022 tarihinde https://oygm.meb.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
• Odanga, S.J.O., Aloka, P. J. O., Raburu, P. (2022). Effects of experience on teachers' self-efficacy in secondary schools. Alberta Journal of Educational Research, 68(1), 119-132.
• Okutan, M. ve Kahveci, A. (2012). İlköğretim okul müdürlerinin genel öz yeterlik inançlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Rize örneği). Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(1), 27-42.
• Özdemir, S. (2000). Eğitimde örgütsel yenileşme. Ankara: Pegem A Yayınları.
• Özdemir, S. M. (2008). Sınıf öğretmeni adaylarının öğretim sürecine ilişkin öz-yeterlik inançlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 54(54), 277-306.
• Özden, Y. (2002). Eğitimde yeni değerler eğitimde dönüşüm. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Parker, S. K., Bindl, U. K. ve Strauss, K. (2010). Making things happen: A model of proactive motivation. Journal of Management. 36(4), 827–856.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (Çev. Ed. M. Bütün ve S.B. Demir). Ankara: Pegem Akademi.
• Putman, S.M., Cash, A. H., Polly, D. (2022). Examining the impact of an embedded, multisemester internship on teacher education candidates’ teacher self-efficacy. Teacher Education Quarterly, 49(4), 28-48.
• Putwain, D.W., Embse, N.P. (2019). Teacher self-efficacy moderates the relations between imposed pressure from imposed curriculum changes and teacher stress. Educational Psychology, 39(1), 51-64.
• Remillard, J.T., Van Steenbrugge, H., Machalow, R., Koljonen, T., Krzywacki, H., Condon, L., Hemmi, K. (2021). Elementary teachers' reflections on their use of digital ınstructional resources in four educational contexts: Belgium, Finland, Sweden, and U.S. ZDM: Mathematics Education, 53(6), 1331-1345.
• Robbins, S.P., Decenzo, D.A. ve Coulter, M. (2013). Yönetimin esasları (Ceviri editoru: Adem Öğüt), Ankara: Nobel Yayınları.
• Schunk, D. H. ve Pajares, F. (2009). Self-Efficacy Theory. In Kathryn R. Wentzel & Allan Wigfield (Eds.), Handbook of motivation at school. New York: Routledge.
• Stajkovic, A. D., & Luthans, F. (2002). Social cognitive theory and self-efficacy: Implications for motivation theory and practice. In R. M. Steers, L. W. Porter, & G. A. Bigley (Eds.), Motivation and Work Behavior (7th ed.), 126-140. NY: McGraw-Hill.
• Telef, B. B. (2011). Öğretmenlerin öz-yeterlikleri, iş doyumları, yaşam doyumları ve tükenmişliklerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 10(1), 91-108.
• Üstüner, M., Demirtaş, H., Cömert, M. ve Özer, N. (2009). Ortaöğretim öğretmenlerinin öz-yeterlik algıları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(17), 1-16.
• Wan, S.W. (2017). Differentiated, instruction: are Hong Kong in-service teachers ready?, Teachers and Teaching: Theory and Practice, 23(3), 284-311.
• Weiner, B. J. (2009). A theory of organizational readiness for change. Implementation science, 4(1), 1-9.
• Woolfolk-Hoy, A., Hoy, W. K., ve Davis, H. A. (2009). Teachers’ self-efficacy beliefs. In K. R. Wentzel & A. Wigfield (Eds.), Handbook of motivation at school (pp. 627-653). New York: Routledge.
• Yazıcı, Ş. (2020). Öğretmenlerin öğrenme çevikliği, değişime hazır olma durumları ve performansları arasındaki ilişkiler örüntüsü. Doktora tezi. Sabahattin Zaim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Yeşilyurt, E. (2013). Öğretmen adaylarının öğretmen öz-yeterlik algıları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12(45), 88-104.
• Yıldızbaş, Y. V., Özkul, R., Doğan, Ü., ve Abdurrezzak, S. (2021). Uzaktan eğitim sürecinde öğretmenlerin örgütsel değişime hazır olma ve örgütsel muhalefet algı düzeylerinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2), 1641-1668.
• Yılmaz, K. ve Cokluk-Bökeoglu, O. (2008). Primary school teachers’ belief of efficacy. Ankara University Journal of Education Faculty, 41(2), 143- 167.
• Yılmaz, M., Köseoğlu, P., Gerçek, C. ve Soran, H. (2004). Yabancı dilde hazırlanan bir öğretmen öz yeterlik ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 260–267.
• Zadeoğulları, S. (2010). Örgütsel değişime açıklık ve örgütsel bağlılık ilişkisi. Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Zayim, M. (2013). Investigating the relationship between primary and secondary level public school teachers’ readiness for change and perceived organizational trust. (Unpublished master degree), The Graduate School of Social Sciences of Middle East Technical University, Ankara.
• Zhao, Y. (2022). New context, new teachers and new teacher education. Journal of Technology and Teacher Education, 30(2), 127-133.