ÖZEL GEREKSİNİMLİ VE NORMAL GELİŞİM GÖSTEREN KARDEŞE SAHİP 5-6 YAŞ ÇOCUKLARININ PSİKOLOJİK DAYANIKLILIKLARININ EBEVEYN GÖRÜŞLERİNE DAYALI OLARAK KARŞILAŞTIRILMASI

Yıl 2022, Sayı: 91, 281 - 296, 05.10.2022

Şeyma Bahat , Hülya Gülay Ogelman , Didem Guven

https://doi.org/10.17753/sosekev.1083025

Cited By: 2

Öz

Psikolojik dayanıklılık, stresli ve zorlu durumlardan sonra yeniden toparlanabilme, eskiye dönebilme becerisi olarak ifade edilebilir. Okul öncesi dönem çocuklarının psikolojik dayanıklılıklarını etkileyen çok sayıda değişken bulunmaktadır. Bu çalışmada, ebeveyn görüşlerine dayalı olarak özel gereksinimli ve normal gelişim özelliği gösteren kardeşe sahip olmanın okul öncesi dönem çocuklarının psikolojik dayanıklılıkları üzerinde etkisinin olup olmadığı araştırılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu, Türkiye genelindeki özel gereksinimli kardeşi olan ve olmayan 5-6 yaş grubundan 130 çocuktan oluşmaktadır. Çalışma grubundaki çocukların tamamı normal gelişim özelliği göstermektedir. Bulgulara göre özel gereksinimli kardeşi olup olmamanın, okul öncesi dönem çocuklarının psikolojik dayanıklılıkları üzerinde anlamlı düzeyde bir etkisi bulunmamaktadır. Bu sonuç, anne-babaların eğitim düzeyinin yüksek olması, ailedeki çocuk sayısının az olması ve araştırmaya katılan çocukların çoğunluğunun okul öncesi eğitimi almasıyla ilişkilendirilmiştir. Araştırma sonuçları, kardeş ve psikolojik dayanıklılık araştırmaları açısından önem taşımaktadır. Okul öncesi dönemde psikolojik dayanıklılık ve kardeş ilişkilerine yönelik araştırmaların arttırılmasına ihtiyaç bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Özel gereksinimli birey, Normal gelişim gösteren birey, Okul öncesi dönem, Psikolojik dayanıklılık, Kardeşler

Kaynakça

• Açar, F. (2018). Otistik çocuk sahibi annelerde psikolojik dayanıklılık ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi (Tez No. 541493) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Ai, H. & Hu, J. (2016). Psychologial resilience moderates the impact of social support on loneliness of “lent-behint” children. Journal of Health Psychology, 21(6), 1066-1073. https://doi.org/10.1177/1359105314544992.
• Balaban Dağal A. ve Bayındır, D. (2018). Okul öncesi dönem çocuklarının ego sağlamlık düzeylerinin incelenmesi. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 2(1), 132-150. https://doi.org/10.24130/eccd-jecs.196720182169.
• Benson, P. R. & Karlof, K. L. (2008). Child, parent and family predictors of latter adjusment in sibling of children with autism. Research in Autism Spectrum Disorders, 2(4), 583-600. https://doi.org/10.1016/j.rasd.2007.12.002.
• Bildirici, F. (2014). Özel eğitime gereksinimi olan çocuğa sahip ailelerde aile yükü ile psikolojik dayanıklılık arasındaki ilişki (Tez No. 363240) [Yüksek lisans tezi, Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Bitsika, V., Christopher, F. S. & Mailli, R. (2015). The influence of gender, age, psychological resilience and family interaction factors upon anxiety and depression in on-autism spectrum disorder sibling of children with an autism spectrum disorder. British Journal of Guidance & Counselling, 43(2), 216-228. https://doi.org/10.1080/03069885.2014.950944.
• Bonanno, G. A. (2005). Resilience in the face of potantial trauma. Current Directions in Psychological Science, 14(3), 135-138. https://doi.org/10.1111/j.0963-7214.2005.00347.x.
• Bozkurt, E (2019). Otizm spektrum bozukluğu tanısı almış çocukların annelerinin çocuklarındaki otizm semptomlarının şiddetine göre psikolojik dayanıklılık ve başa çıkma tutumlarının karşılaştırılması (Tez No. 602346) [Yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Demiray, G. (2019). Özel gereksinimli çocuğu olan ailelerde yaşam kalitesi, umutsuzluk ve yılmazlık arasındaki ilişkilerin incelenmesi (Tez No. 597819) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Ektaş, E. E. (2017). Otizm tanısı almış çocukların annelerinin psikolojik dayanıklılık, öz duyarlılık ve psikolojik iyi oluşları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 495598) [Yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Eroğlu, Y., Özcan N. A. ve Peker, A. (2015). Özel gereksinimli çocuğa sahip anneler ile tipik gelişim gösteren çocuğa sahip annelerin psikolojik sağlamlık, iyilik hali ve mutluluk düzeylerinin incelenmesi. Sakarya University Journal of Education, 5(3), 142-150. https://doi.org/10.19126/suje.31984.
• Garmezy, N., Masten, A. S. & Tellegen, A. (1984). The study and competence in children: A building block for developmental psychopathology. Child Development, 15(1), 97-111. https://doi.org/10.2307/1129837.
• Giallo, R. & Gavidia-Payne, S. (2006). Child, parent and family as predictors of adiusment for siblings of children with a disability. Journal of Intellectual Disability Research, 50(12), 937-948. https://doi.org/10.1111/j.1365-2788.2006.00928.x.
• Gizir, C. A. (2007). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler üzerine bir derleme çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(28), 113-126. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/200204.
• Gonzales Herrera, A. I., Perez Jorge, D., & Diaz Fuentez, Y. (2021). Dealing with stress and intervention models in families with children with autism spectrum disorder. Humanities & Social Sciences Communications, 8, 1-6. https://doi.org/10.1057/s41599-021-00988-3.
• Hassamancıoğlu, U., Akın, A., Yoldaş, C. ve Şahin, S. (2020). Özel gereksinimli çocuğa sahip ailelerde, aile içi roller ve çocuğu tanıma becerilerinin aile yılmazlığına etkisinin incelenmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 31(3), 1176-1200. https://doi.org/10.33417/tsh.714363.
• İnan Budak, M., Küçük, L. ve Yaprak Civelek, H. (2018). Life experiences of mothers of children with an intellectual disability: A qualitative study. Journal of Mental Health Research in Intellectual Disabilities, 11(4), 301-321. https://doi.org/10.1080/19315864.2018.1518502.
• Kara, A. (2019). Zihinsel özel gereksinimi olan çocuk annelerinde psikolojik sağlamlık ve baba katılımı ilişkisi (Tez No. 575212)[Yüksek lisans tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Kocakaya, R. (2017). Engelli üyeye sahip ailelerdeki bireylerin psikolojik dayanıklılığı ile algılanan aile işlevselliği arasındaki ilişki (Tez No. 575212) [Yüksek lisans tezi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Luthar, S. S. & Cicchetti, D. (2000). The construct of resilience: Implıcations for interventions and social policies. Development and Psychopathology, 12(4),857-885. https://doi.org/10.1017/S0954579400004156.
• Luthar, S. S., Cicchetti, D. & Becker, B. (2001). The construct of resilience: A critical evaluation and guidelines for future work. Child Development, 71(3), 543-562. https://doi.org/10.1111/1467-8624.00164.
• Mancini, A. D. & Bonanno, G. A. (2006). Resilience in the face of potential trauma: clinical practices and illustrations. Journal of Clinical Psychology in Session, 62(8), 971-985. https://doi.org/10.1002/jclp.20283.
• Mandelco, B. L., & Reery, J. C. (2000). An organizational framework for conceptualizing resilience in children. Child Adolesce Psychiatr Nursing, 13(3), 99-112. https://doi.org/10.1111/j.1744-6171.2000.tb00086.x.
• Marquis, S., Hayes, M. & Mcgrail, K. (2019). Factors that may affect the health of sibling of children who have an intellectual/developmental disability. Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities, 16(4), 273-286. https://doi.org/10.1111/jppi.12309.
• Masten, A. S. (2001). Ordinary magic: Resilience processes in development. American Psychologist, 56(3), 227-238.
• Masten, A. S. (2014). Ordinary magic-resilience in development. New York: The Guilford Press.
• Orfus, M. (2005). Stress appraisal and coping in siblings of children with special needs [Master’s thesis, Canada Concordia Universtity]. https://spectrum.library.concordia.ca/id/eprint/8618/1/MR16243.pdf
• Osmornd, G. I., & Seltzer, M. M. (2007). Sibling of individuals with autism spectrum disorders across the life course. Mental Retardation & Developmental Disabilities Research Reviews, 13(4), 313-320. doi: 10.1002/mrdd.20171.
• Önder, A., & Gülay-Ogelman, H. (2011). The reliability-validity study for the Ego Resiliency Scale (Teacher-Mother-Father Forms) for children aged between 5 and 6, International Refereed Academic Social Sciences Journal, 2(1), 5-21. https://doi.org/10.1080/03004430.2019.1613650.
• Öner, Ş., ve Özbey, S. (2022). Okul öncesi dönemdeki çocukların sosyal bilgiyi işleme becerileri ile psikolojik sağlamlık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. International Journal of Social and Administrative Sciences, 8(53), 759-770. http://dx.doi.org/10.29228/J OSHAS.62751.
• Öz, F. ve Bahadır Yılmaz, E. (2009). Ruh sağlığının korunmasında önemli bir kavram: Psikolojik sağlamlık. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 16(3), 82-89. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/88536.
• Padron, N. Y., Waxman, H. C. & Huang, S. L. (1999). Classroom behavior and learning environment differences between resilient and nonresilient elementary school students. Journal of Education for Student Placed and Risk, 4(1), 63-81. https://doi.org/10.1207/s15327671espr0401_5.
• Patterson, J. & Garwick, A. (1994). Levels of family meaning in family stres theory. Family Process, 33(3), 287-304. https://doi.org/10.1111/j.1545-5300.1994.00287.x.
• Patterson, J. M. (2002). Integrating family resilience and family stres theory. Journal of Marriage and Family, 64(2),349-360. https://doi.org/10.1111/j.1741-3737.2002.00349.x.
• Pereiva-Silva N. L., Crolman, S. R., Almeida, B. R. & Rooke, M. I. (2017). Sibling relationship and down syndrome: A comparative study. Psicologia: Cienciae Profisseo, 37(3), 1037-1050. http://dx.doi.org/10.33208/PC1980-5438v0033n01A01.
• Platt, C., Roper, S., Mandleco, B. & Freborn, D. (2014). Sibling cooperative and externalizing behaviors in families raising children with disabilities. Nursing Research, 63(4), 235-242. doi: 10.1097/NNR.0000000000000046.
• Ramirez, M. E. (2007). Resilience: A concept analysis. Nursing Forum, 42(2), 73-82. https://doi.org/10.1111/j.1744-6198.2007.00070.x.
• Reimer, B. H. (2017). It’s different: Perceptions of risk and resilience in older sibling of children with disabilities (Publication No. 106585027) [Unpublished doctoral thesis, Universty of Northern Colorado]. ProQuest Dissertations and Theses Global.
• Schwartz, R. C. (2003). Resilience in sibling of autistic children [Doctoral dissertation, California School of Professional Psychology]. https://www.researchgate.net/publication/35948360_Resilency_in_siblings_of_autistic_children
• Shaikh, A. & Kauppi, C. (2010). Deconstruct ingresilience: Myriad conceptualizations and interpretations. International Journal of Arts and Sciences, 3(15), 155-176. https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.301.1854&rep=rep1&type=pdf
• Shiebler, S. O. (2003). Sibling influences on adolescents with learning problems (Publication No. 3103498) [Doctoral dissertation, Seattle Pacific University]. ProQuest Dissertations and Theses Global.
• Tlalpachicalt, N. & Lucio, M. (2019). Relacion entrea frontamiento y problema sexternalizados e internalizados en hermanos de ninos conautismo. Rey Cubana Pediatr, 91(2), 1-15. http://scielo.sld.cu/scielo.php?pid=S0034-75312019000200007&script=sci_arttext&tlng=en