Mükelleflerin Vergiden Kaçınma Algısı ve Demografik Belirleyicileri Üzerine Bir Araştırma: Isparta Örneği

Yıl 2016, Cilt: 24 Sayı: 28, 43 - 64, 14.04.2016

Serdar Çiçek , Jale Sabbağ

https://doi.org/10.17233/se.13784

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada, vergiden kaçınmanın mükellef zihninde nasıl yer bulduğunu, ayrıca mükelleflerin vergiye karşı tutum ve davranışlarını ölçmek amacıyla bir anket formu oluşturulmuştur. Isparta ilinde gelir vergisi mükellefi olan 400 katılımcıya yüz yüze anket yöntemi kullanılarak uygulanan anketten elde edilen veriler frekans analizi ve çapraz tablolarla yorumlanmıştır. Bulgulara göre; mükelleflerin çoğunluğu vergiden kaçınmayı rasyonel bir davranış olarak görmekte ve daha az vergi ödemek amacıyla tüketim veya yatırım tercihlerini değiştirebileceklerini ifade etmektedirler. Mükellefler, düşük vergi oranları uygulanacak olursa, yatırım yeri tercihini gözden geçirebileceğini ifade etmekte, buna karşılık yerleşim yerini değiştirmeye sıcak bakmamaktadır. Vergiden kaçınmaya yönelik tutum ve davranışların özellikle eğitim durumu, yaş, cinsiyet gibi değişkenlerden daha fazla etkilendiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

-

Mükelleflerin Vergiden Kaçınma Algısı ve Demografik Belirleyicileri Üzerine Bir Araştırma: Isparta Örneği

Öz

Bu çalışmada, vergiden kaçınmanın mükellef zihninde nasıl yer bulduğunu, ayrıca mükelleflerin vergiye karşı tutum ve davranışlarını ölçmek amacıyla bir anket formu oluşturulmuştur. Isparta ilinde gelir vergisi mükellefi olan 400 katılımcıya yüz yüze anket yöntemi kullanılarak uygulanan anketten elde edilen veriler frekans analizi ve çapraz tablolarla yorumlanmıştır. Bulgulara göre; mükelleflerin çoğunluğu vergiden kaçınmayı rasyonel bir davranış olarak görmekte ve daha az vergi ödemek amacıyla tüketim veya yatırım tercihlerini değiştirebileceklerini ifade etmektedirler. Mükellefler, düşük vergi oranları uygulanacak olursa, yatırım yeri tercihini gözden geçirebileceğini ifade etmekte, buna karşılık yerleşim yerini değiştirmeye sıcak bakmamaktadır. Vergiden kaçınmaya yönelik tutum ve davranışların etkilendiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Alkan, A. (2009), “Vergi Bilinci ve Vergi Uygulamaları Karşısında Mükellef Davranışlarının Tespiti: Zonguldak İli Örneği”, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Akdoğan, A. (2011), Kamu Maliyesi, 14. Baskı, Gazi Kitabevi.
• Aktan, C.C. (2012), Vergi Psikolojisinin Temelleri ve Vergi Ahlakı, <http://www.ceis.org.tr/dergi/2012ocak/makale2.pdf>, 25.02.2015.
• Asante, S. & A. Baba (2011), “Tax Compliance Among Self-Employed in Ghana: Do Demographic Characteristics Matter?”, International Business and Management, 3(1), 86-91.
• Aşan, S. (2014), “Mükellef ve Kamu Otoritesi Açısından Vergi Ahlakının Değerlendirilmesi”, Journal of Life Economics, 1/2014, 69-79.
• Bowler, T. (2009), “Countering Tax Avoidance in The Uk: Which Way Forward?”, The Institute for Fiscal Studies, TLRC Discussion Paper No. 7.
• Çataloluk, C. (2008), “Vergi Karşısında Mükelleflerin Tutum ve Davranışları”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.20, 213-228.
• Çiçek, H. & M. Karakaş & A. Yıldız (2008), Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Vergi Yükümlülerinin Vergiyi Algılama ve Tutum Analizi: Bir Alan Araştırması, Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayın No: 2008/381.
• Devos, K. (2008), “Tax Evasion Behaviour and Demographic Factors: An Exploratory Study in Australia”, Revenue Law Journal, 18(1), 1-43.
• Edizdoğan, N. & Ö. Çetinkaya & E. Gümüş (2012), Kamu Maliyesi, 4. Baskı, Ekin Yayınevi.
• Eker, A. (1999), Kamu Maliyesi, 3. Baskı, İzmir: Anadolu Matbaacılık.
• Evans, C. (2009), “Containing Tax Avoidance: Anti-Avoidance Strategies”, in: John G. Head - Richard E. Krever, (Ed.), Tax Reform in The 21st Century: A Volume in Memory of Richard Musgrave, Chapter 17, Kluwer Law International, 529-562.
• Gök, A.K. (2007), Vergi Direncinin Gelişimi, Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, XXII(1), 143-163.
• Hashimzade, N. & G.D. Myles & F. Page & M.D. Rablen (2011), “Social Networks and Occupational Choice: The Endogenous Formation of Attitudes and Beliefs about Tax Compliance”, Journal of Economic Psychology, 1-31.
• Hoque, Md. J. & M.Z.H. Bhuiyan & A. Ahmad (2013), “Tax Evasion and Avoidance Crimes – A Study on Some Corporate Firms of Bangladesh”, Proceedings of 6th International Business and Social Science Research Conference, World Business Institute Australia, 1-15.
• İnanç, M. (2012), “Vergi Ahlakını Şekillendiren Faktörlerin Vergiden Kaçınma ve Vergi Kaçırma Üzerindeki Etkisi: Biga Örneği”, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• İpek, S. & İ. Kaynar (2009), “Demografik Faktörlerin Vergi Uyumuna Etkisi: Bir Anket Çalışmasının Sonuçları”, Maliye Dergisi, S.157, 116-130.
• Jackson, B.R., & V.C. Milliron (1986), “Tax compliance research: Findings, problems, and prospects”, Journal of Accounting Literature, 5, 125–165; akt: J. Kasipillai, & H. Abdul Jabbar (2006), Gender and Ethnicity Differences in Tax Compliance, Asian Academy of Management Journal, 11(2), 73-88.
• Jackson, B.R. & V.C. Milliron (2002), “Tax Compliance Research: Findings, Problems and Prospects”, in: S. James, (Ed.), Taxation: Critical Perspectives on the World Economy, Routledge, London and New York, 56-101.
• Kurtuluş, K. (1998), Pazarlama Araştırmaları, 6. Baskı, İstanbul: Avcıol Basım Yayın.
• Lampreave, P. (2013), “Anti-Tax Avoidance Measures in China and India: An Evaluation of Specific Court Decisions”, Bulletin For International Taxation, 49-60.
• Nadaroğlu, H. (1996), Kamu Maliyesi Teorisi, Beta Basım Yayım.
• O’Shea, T. (2010), “Tax Avoidance and Abuse of EU Law”, The EC Tax Journal, C.11, 77-115.
• Review of Business Taxation (1999), A Tax System Redesigned, Canberra: Treasury at s. 6.2(c), akt. L. Zhang, (2007), Tax Avoidance: Causes and Solutions, Master of Business, Auckland University of Technology.
• Sandmo, A. (2004), “The Theory of Tax Evasion: A Retrospective View”, Norwegian School of Economics and Business Administration, 1-31.
• Saraçoğlu, F. (2008), “Yaş - Cinsiyet - Medeni Durum ve Eğitim Durumunun Vergiye Karşı Tutum Üzerine Etkilerinin Anket Sonuçları Çerçevesinde Değerlendirilmesi”, KMU İİBF Dergisi, 10/15, 16-34.
• Schneider, F. & E. Kirchler & B. Maciejovsky (2001), “Social Representations on Tax Avoidance, Tax Evasion, and Tax Flight: Do Legal Differences Matter?”, Department of Economics of Johannes Kepler University, Working Paper No. 0104, 1-27.
• Şin, S. (2005), Avrupa Birliği ve Türkiye’de Vergi Yapısı, Denetimi ve İdari İşlemlerde Mükellef Hakları, İstanbul Ticaret Odası, Yayın No: 2005-17.
• Taşkın, Y. (2010), “Vergi Psikolojisi ve Vergiye Karşı Mükellef Tepkileri”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, 68-90.
• Taylor, M.B. (2006), Tax Policy and Tax Avoidance: The General Anti-Avoidance Rule from a Tax Policy Perspective, Master of Laws, The University of British Columbia.
• Tittle, C.R. (1980), “Sanctions and Social Deviance: The Question of Deterrence”, NewYork: Praeger, akt. Devos, K. (2008), Tax Evasion Behaviour and Demographic Factors: An Exploratory Study in Australia, Revenue Law Journal, 18(1), 1-43.
• Tooma, R.A. (2008), Legislating Against Tax Avoidance, Amsterdam: IBFD.
• Vogel, J. (1974), “Taxation and Public Opinion in Sweden: An Interpretation of Recent Survey Data”, National Tax Journal, 27; akt. N. Ömürbek, & H.G. Çiçek & S. Çiçek (2007), “Vergi Bilinci Üzerine Bir İnceleme: Üniversite Öğrencileri Üzerinde Yapılan Anketin Bulguları”, Maliye Dergisi, 153, 102-122.
• Webley, P. (1991), Tax Evasion: An Experimental Approach, Cambridge University Press.
• Yeniçeri, H. (2004), “Beyan Esasına Dayanan Vergilerde Vergi Kayıp ve Kaçaklarının Psikolojik Nedenlerinin Tespitine Yönelik Bir Araştırma”, 19. Türkiye Maliye Sempozyumu, 908-927.
• Yenigün, Y. (2012), “Vergi Bilinci ve Vergi Uygulamaları Karşısında Mükelleflerin Davranışları: İstanbul Örneği”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Yıldız, Y. & S. Bedir & K. Karabulut (2013), “Türkiye’de Gelir Üzerinden Alınan Vergi Oranlarının Değerlendirilmesi: Bir Anket Uygulamasının Sonuçları”, Vergi Siyaseti, 127-152.
• Yıldız, Y. (2011), “Türkiye’de Vergi Oranlarının Uygunluğu Üzerine Bir Uygulama”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.