Klasik Dönem Osmanlı Devlet Bütçelerinin Karakteristik Özellikleri: Tarhuncu Ahmed Paşa Bütçesi

Yıl 2020, Cilt: 28 Sayı: 46, 211 - 241, 31.10.2020

Hüseyin Güçlü Çiçek , Süleyman Dikmen

https://doi.org/10.17233/sosyoekonomi.2020.04.11

Öz

Osmanlı Devleti, kaynaklarının kullanım etkinliğini sorgulayabilmek, üretim performansını kontrol edebilmek, hafızasını diri tutabilmek ve başta savaşların finansmanı olmak üzere olası olumsuzluklar karşısında hızlı ve etkin politikalar geliştirebilmek için bütçeleri bir araç olarak kullanmıştır. Çalışma Tarhuncu Ahmed Paşa bütçesi (lâyihası) örneği çerçevesinde klasik dönem Osmanlı devlet bütçelerinin karakteristik özelliklerini tespit etmeyi amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda oluşturulan ve modern tarihçilerin bütçe olarak adlandırdığı hesap cetvelleri (icmâller, özetler) incelenmiştir. Modern literatürün tespit ve tetkik edilmesi ile konuya ilişkin yeni değerlendirmelerde bulunulmuştur. Çalışma sonucunda klasik dönem Osmanlı devlet bütçelerinin günümüz bütçeleme ilkelerine sahip olmamalarına rağmen; sıradan gelir ve gider rakamlarının çok ötesinde anlamlar taşıdığı, zaman içerisinde kendisini yenilediği, özgün ve dinamik karaktere sahip olduğu ve çağının özelliklerini yansıttığı tespit edilmiştir. Ancak bu bütçelerin bağlayıcılığının olmadığı, bütün gelir ve giderleri içermediği, tek tip düzenlenmediği ve geleceğe dönük olmadığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devlet Bütçeleri, Tarhuncu Ahmed Paşa Bütçesi / Lâyihası, Hesap Cetvelleri, İcmâl Hesapları

Teşekkür

Sayın Hocam, ekte "Klasik Dönem Osmanlı Devlet Bütçelerinin Karakteristik Özellikleri: Tarhuncu Ahmed Paşa Bütçesi", başlıklı çalışmamız yer almaktadır. Büyük emekler vererek hazırladığımız çalışmamızın maliye alanına (özellikle bütçe) ciddi katkı yapacağını düşünmekteyiz. Emekleriniz ve ilginiz için teşekkür ederim. Saygılarımla.

Characteristic Features of Classical Age of the Ottoman Budgets: Tarhuncu Ahmed Pasha’s Budget

Öz

Ottoman Empire used budgets as a tool to interrogate the usage efficiency of its sources, control the production performance, keep its mnemonic alive, and develop rapid and efficient politics against possible negativities particularly financing of wars. This study aims to determine the characteristic features of Ottoman budgets within the frame of Tarhuncu Ahmed Pasha’s budget sample. Calculators formed in accordance with this aim and entitled as budget by modern historians have been examined. New assessments relating to the subject have been made by determining and analysing the modern literature. As a result of the study, it has been determined that classical age of Ottoman budgets make sense beyond the common income and expense numbers, adapt itself in time, have authentic and dynamic form and reflect its age’s features although they do not have the modern budgeting principles. However, it is seen that these budgets do not have cohesiveness, include all incomes and expenses; not regulated standardised and forward to future.

Anahtar Kelimeler

Ottoman State Budgets, Tarhuncu Ahmed Pasha’s Budget / Report, Calculators, Condensed Statement

Kaynakça

• Afyoncu, E. (2010), Sorularla Osmanlı İmparatorluğu, İstanbul: Yeditepe Yayınevi: 130.
• Akgündüz, A. (1990), Osmanlı Hukukuna Giriş ve Fatih Devri Kanunnameleri, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukukî Tahlilleri, 1. Kitap, İstanbul: Fey Vakfı Yayınları.
• Akgündüz, A. (1992a), Kanuni Sultan Süleyman Devri Kanunnameleri, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, 4. Kitap, İstanbul: Fey Vakfı Yayınları No: 1, İlmi Araştırmalar Serisi No: 1.
• Akgündüz, A. (1992b), Kanuni Sultan Süleyman Devri Kanunnameleri, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, 5. Kitap, İstanbul: Fey Vakfı Yayınları No: 1, İlmi Araştırmalar Serisi No: 1.
• Akgündüz, A. (1994), Kanuni Sultan Süleyman Devri Kanunnameleri, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, 8. Kitap, İstanbul: Fey Vakfı Yayınları No: 4, İlmi Araştırmalar Serisi No: 3.
• Aksun, Z.N. (1994), Osmanlı Tarihi, İkinci Cilt, İstanbul: Ötüken Neşriyat A.Ş, Yayın No: 290, Kültür Serisi: 89.
• Aktepe, M. (1993), “Çandarlı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, <https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/8/C08003039.pdf>, 22.11.2019, 209-211.
• Altınay, A.R. (2011 [1924]), Tarihi Simalar, Tesavir-i Rical, Birinci Basım, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Aydın, B. & R. Günalan (2008), XV-XVI. Yüzyıllarda Osmanlı Maliyesi ve Defter Sistemi, İstanbul: Yeditepe Yayınevi: 85, İnceleme-Araştırma: 67.
• Barkan, Ö.L. (1953a), “H.933-934 (M.1527-1528), Malî Yılına Ait Bir Bütçe Örneği”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 15(1-4), 251-329.
• Barkan, Ö.L. (1953b), “Osmanlı İmparatorluğu Bütçelerine Dair Notlar”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 15(1-4), 238-250.
• Barkan, Ö.L. (1955a), “Osmanlı İmparatorluğu Bütçelerine Dair Notlar”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 17(1-4), 193-223.
• Barkan, Ö.L. (1955b), “1070-1071 (1660-1661) Tarihli Osmanlı Bütçesi ve Bir Mukayese”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 17(1-4), 304-347.
• Barkan, Ö.L. (1955c), “1079-1080 (1669-1670) Mali Yılına Ait Bir Osmanlı Bütçesi ve Ekleri”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 17(1-4), 225-303.
• Barkan, Ö.L. (1957a), “H.974-975 (1567-1568) Mali Yılına Ait Bir Osmanlı Bütçesi”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 19(1-4), 277-332.
• Barkan, Ö.L. (1957b), “H.954-955 (1547-1548) Mali Yılına Ait Bir Osmanlı Bütçesi”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 19(1-4), 219-276.
• Barkey, K. (2011), Farklılıklar İmparatorluğu Karşılaştırmalı Tarih Perspektifinden Osmanlılar, (Çev: Ebru Kılıç), Versus Kitap (122), İstanbul: Ayhan Matbaası.
• Belin, M. (1999 [1865]), Osmanlı İmparatorluğu’nun İktisadi Tarihi, O. Ceylan (Çev.), Ankara: Gündoğan Yayınları: 99.146, Siyaset/Sosyoloji Dizisi: 02.40, Umut Matbaacılık.
• Berkes, N. (2018), Türkiye’de Çağdaşlaşma, Yapı Kredi Yayınları: 1713, Cogito: 117, 27. Baskı, İstanbul: Mega Basım Yayın.
• Berktay, H. & B. Murgescu (2005), The Ottoman Empire, Thessaloniki, Greece: Center for Democracy and Reconciliation in Southeast Europe (CDRSEE).
• Bozdağ, İ. (2002), “Tarih İkinci Akıldır”, Türk Edebiyat Dergisi, Mayıs, Sayı 343.
• Buluş, A. (2002), “17. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Mali Yapısı ve Tarhuncu Ahmed Paşa Bütçesi”, Türkoloji ve Türk Tarihi Araştırmaları Özel Sayısı III, Yeni Türkiye, Sayı: 45, 603-615.
• Cezar, M. (2011), Mufassal Osmanlı Tarihi, IV. Cilt, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Çakır, B. (2006), “Geleneksel Dönem (Tanzimat Öncesi) Osmanlı Bütçeleri”, içinde: M. Genç & E. Özvar, (ed.), Osmanlı Maliyesi Kurumlar ve Bütçeler 1, İstanbul: Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi, Ofset Yapımevi, 167-195.
• Çakır, B. (2016), “Osmanlı Devleti’nin Bilinen En Eski (1495-1496) Bütçesi ve 1494-1495 Yılı İcmali”, Osmanlı Araştırmaları/The Journal of Ottoman Studies, XLVII, 113-145.
• Çelik, G. (2006), “Osmanlı Devleti’nde Merkezi Hazinenin Maliye Büroları”, içinde:M. Genç & E. Özvar, (Ed.), Osmanlı Maliyesi Kurumlar ve Bütçeler 1, İstanbul: Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi, Ofset Yapımevi, 115-148.
• d’Ohsson, I.M. (1986 [1740-1807]), 18. Yüzyıl Türkiye’sinde Örf ve Adetler, Z. Yüksel (Çev.), Tercüman Gazetesi, 1001 Temel Eser, İstanbul: Kervan Kitapçılık.
• Danişmend, İ.H. (2011 [1925]), İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi M.2574-1703 (H.987-1115), 2. Baskı, İstanbul: Ofset Baskı.
• De Lamartine, A. (2008), Osmanlı Tarihi I, S. Bayram (Çev.), İstanbul: Kapı Yayınları.
• Devellioğlu, F. (1993), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, 11. Baskı, Ankara: Aydın Kitapevi Sözlük Dizisi: 1.
• Dirik, İ.H. (1966), “Osmanlı İmparatorluğunda İlk Bütçe ve Tarhuncu Ahmet Paşa”, Çele, 12(44), 28-29.
• Du Velay, A. (1978 [1902]), Türkiye Maliye Tarihi, Ankara: Maliye Bakanlığı Tetkik Kurulu Neşriyatı, Damga Matbaası, No.178-1978.
• Erçin, C. (1938), Bütçe Nazariyat ve Tatbikatı, T.C. Kültür Bakanlığı Siyasal Bilgiler Okulu Yayınlarından No: 2, İstanbul: Devlet Basımevi.
• Faroqhi, S. (2004), “Krizler ve Değişim 1590-1699”, A. Berktay (Çev.), içinde: H. İnalcık & D. Quataert (ed.), Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi 1600-1914, Cilt 2, İstanbul: Eren yayıncılık.
• Finkel, C. (2006), “Macaristan’daki 1593-1606 Osmanlı-Habsburg Savaşının Maliyeti”, A. Berktay & A. Hacımirzaoğlu (Çev.), içinde: M. Genç & E. Özvar, (ed.), Osmanlı Maliyesi Kurumlar ve Bütçeler 1, İstanbul: Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi, Ofset Yapımevi, 239-292.
• Genç, M. & E. Özvar (2006a), Osmanlı Maliyesi Kurumlar ve Bütçeler 1, İstanbul: Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi, Ofset Yapımevi.
• Genç, M. & E. Özvar (2006b), Osmanlı Maliyesi Kurumlar ve Bütçeler 2, İstanbul: Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi, Ofset Yapımevi.
• Genç, M. (2018), Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi, 15. Basım, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Goffman, D. (2004), The Ottoman Empire and Early Modern Europe, United Kingdom: Cambridge University Press.
• Güran, T. (2017), Resmî İstatistiklere Göre Osmanlı Toplum ve Ekonomisi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Halaçoğlu, Y. (2002), “Klâsik Dönemde Osmanlı Devlet Teşkilatı, Türkler”, içinde: H.C. Güzel & K. Çiçek & S. Koca (ed.), Türkler Ansiklopedisi (Cilt 1), Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 795- 838.
• Hammer-Purgstall, B.J.V. (1966), Büyük Osmanlı Tarihi 5, İstanbul: Emir Basım Yayın.
• İnalcık, H. (1958), “Osmanlı Hukukuna Giriş: Örfi-Sultani Hukuk ve Fatih’in Kanunları”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 13(2), 102-126.
• İnalcık, H. (2009), “Prof. Dr. Halil İnancık ile Söyleşi”, Teke Tek Programı, Habertürk Televizyonu, İstanbul.
• İnalcık, H. (2014), Devlet-i Aliye, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-II, Tagayyür ve Fesad (1603-1656): Bozuluş ve Kargaşa Dönemi, Sertifika No: 29619, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• İnalcık, H. (2016), Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi-I 1300-1600, H. Berktay (Çev.), Genel Yayın No: 4008, Seçme Eserleri-XII, 2. Basım, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• İnalcık, H. (2019), Devlet-i ‘Aliyye, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-I, Klasik Dönem (1302-1606): Siyasal, Kurumsal ve Ekonomik Gelişim, 63. Baskı, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• İpcioğlu, M. (1996), “Bir Osmanlı Bütçesi Örneği: 1622 Tarihli Ruznamçe Defteri (XVII. Yüzyıl Başlarında Osmanlı Kamu Ekonomisinin Tahlili Denemesi”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yeniçağ Tarihi Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Ankara.
• İşli, H.N. (2016), “Defterdar Mezar Taşları”, içinde: S.F. Göncüoğlu (ed.), Osmanlı Devlet Teşkilatı’nın Kadim Bir Kurumu: Defterdarlık, İstanbul: İstanbul Defterdarlığı, Erkam Yayım, 252-262.
• Kâldy-Nagy, G. (1969), “XVI. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğunda Merkezi Yönetimin Başlıca Sorunları”, Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı: 12, 49-55.
• Karaagac, J.R. (1997), “The Politics of Reform: A Study of Institutions, Ideas and Individuals”, Johns Hopkins University, Dissertation, Baltimore, Maryland, USA.
• Karamursal, Z. (1989), Osmanlı Mali Tarihi Hakkında Tetkikler, 2. Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kemikli, B. (1998), “Sun’ullâhi Gaybî Divanı”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları (Türk İslam Edebiyat) Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Ankara.
• Kia, M. (2008), The Ottoman Empire (Greenwood Guides to Historic Events, 1500-1900), Connecticut, London: Greenwood Publishing Group.
• Koçu, R.E. (1942), “Tarhuncu Ahmet Paşa ve İlk Bütçe”, İktisadi Yürüyüş, 5(58), 8-9.
• Koçu, R.E. (2015 [1951]), Tarihimizde Garip Vakalar, 4. Baskı, İstanbul: Ana Basın Yayın.
• Kortantamer, T. (1983), “17. Yüzyıl Şâiri Atâyi’nin Hamse’sinde Osmanlı İmparatorluğu’nun Görüntüsü”, Tarih İncelemeleri Dergisi, 1(1), 61-105.
• Kortantamer, T. (1984), “Nâbi’nin Osmanlı İmparatorluğu Eleştirisi”, Tarih İncelemeleri Dergisi, 2(1), 83-116.
• Köprülü, M.F. (2004 [1931]), Bizans Müesseselerinin Osmanlı Müesseselerine Tesiri, Akçağ Yayınları: 584, Kaynak Eser: 165, 2. Baskı, Ankara: Akçağ Basım Yayım.
• Majer, H.G. (1987), “Fatih Sultan Mehmet Zamanında Bir Osmanlı Bütçesi”, S. Kortantamer (Çev.), E.Ü. Edebiyat Fakültesi, Tarih İncelemeleri Dergisi, 3(1), 115-140.
• Mantran, R. (2016), Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, S. Tanilli (Çev.), 3. Basım, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Murphey, R. (2006), “Osmanlı Ordusu Hazinesi (Ordu-Yı Humayun Hazinesi) Bilançoları 1624-1630: Devletin Çözülme Yılları Olarak Adlandırılan Dönemde Osmanlı Mali Pratiğinde Uyum ve İstikrar”, içinde: M. Genç & E. Özvar (ed.), Osmanlı Maliyesi Kurumlar ve Bütçeler 1, İstanbul: Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi, Ofset Yapımevi, 293-328.
• Naîmâ Efendi M. (2007[1655-1716]), Târih-i Na’îmâ (Ravzatü’l-Huseyn Fî Husuâsati Ahbâri’l-Hâfikayn), Cilt III, M. İpşirli, (Haz.), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Öner, E. (2005), Osmanlı İmparatorluğu ve Cumhuriyet Döneminde Mali İdare, Genişletilmiş 2. Baskı, Ankara: T.C. Maliye Bakanlığı Araştırma Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı, Uyum Ajans, Yayın No: 2005/369.
• Özvar, E. (2006), “Osmanlı Devletinin Bütçe Harcamaları (1509-1788)”, içinde: M. Genç & E. Özvar (ed.), Osmanlı Maliyesi Kurumlar ve Bütçeler 1, İstanbul: Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi, Ofset Yapımevi, 197-238.
• Özvar, E. (2011), “Tarhuncu Ahmed Paşa (ö.1063/1653), Osmanlı Sadrazamı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 40, <https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/40/C40013021.pdf>, 08.10.2019, 20-22.
• Pakalın, M.Z. (1971), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü I, II, II Fasikol, (Birleştirilmiş), İkinci Basılış, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Pakalın, M.Z. (1993a), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü I, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları: 2505, Bilim ve Kültür Eserleri Dizisi: 646, Sözlük Dizisi: 2, 1. Cilt, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Pakalın, M.Z. (1993b), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü II, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları: 2506, Bilim ve Kültür Eserleri Dizisi: 647, Sözlük Dizisi: 2, 2. Cilt, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Palmer, A. (1992), Osmanlı İmparatorluğu Son Üç Yüz Yıl Bir Çöküşün Yeni Tarihi, B. Çorakçı Dişbudak (Çev.), 5. Baskı, İstanbul: Sabah Yayınları.
• Pamuk, B. (2013), Osmanlı Tarihi, T. Gündüz (ed.), 3. Baskı, Ankara: Grafik Ofset Matbaacılık.
• Parry, J.V. (1989 [1968], “Osmanlı İmparatorluğu 1566-1617”, N. Ülker (Çev.), Tarih İncelemeleri Dergisi, 4(1), 151-178.
• Peirce, L.P. (1993), The Imperial Harem, Women and Sovereignty in the Ottoman Empire, New York, Oxford: Oxford University Press.
• Pelin, İ.F. (1942), Finans İlmi ve Finansal Kanunlar, İstanbul Üniversitesi Yayınlarından No.166, İktisat Fakültesi No.12, İkinci Kitap, İkinci Baskı, İstanbul: Güven Basımevi.
• Rasim, A. (2012 [1912]), Osmanlı Tarihi, I. Cilt, H.D. Yıldız, (Haz.), İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayıncılık, Yayın No: 59.
• Roux, J.P. (2007), Türklerin Tarihi, Pasifik’ten Akdeniz’e 2000 Yıl, Üçüncü Basım, İstanbul: Kabalcı Yayınevi: 291, İnceleme Dizisi: 50.
• Sahillioğlu, H. (1967), “Sıvış Yılı Buhranları”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 27(1-2), 75-111.
• Sahillioğlu, H. (1985), “1524-1525 Osmanlı Bütçesi”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 41(1-4), 415-449.
• Sahillioğlu, H. (1989), “Akçe”, Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt II, <https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/2/C02000762.pdf>, 08.10.2019, 224-227.
• Sahillioğlu, H. (2006), “1683-1740 Yıllarında Osmanlı İmparatorluğunun Hazine Gelir ve Giderleri”, içinde: M. Genç & E. Özvar (ed.), Osmanlı Maliyesi Kurumlar ve Bütçeler 1, İstanbul: Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi, Ofset Yapımevi, 149-166.
• Sarıyannis, M. (2012), “The Kadızadeli Movement as a Social and Political Phenomenon: The Rise of a Mercantile Ethic?”, A. Anastasopoulos (Haz.), Political Initiatives from the Bottom-Up in the Ottoman Empire, (Halcyon Days in Crete VII, A Symposium Held in Rethymno, 9-11 January 2009, Rethymno, Greece: Crete University Press, 263-289.
• Sayar, N. (1954), Devlet Bütçesi, Prensipleri ve Tatbikatı, Amme Maliyesi Cilt: 1, T.C. Maarif Vekâleti, Yüksek Ekonomi ve Ticaret Okulu Yayınlarından, No. 34/122, İstanbul: Sermet Matbaası.
• Sayın, A.V. (2000 [1914]), Tarih-i Mâli, Kuruluşundan Kanuni Döneminin Sonuna Kadar Osmanlı Maliye Tarihi (1299-1566), Ankara: T.C. Maliye Bakanlığı Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı, Yayın No: 2000/356.
• Somel, S.A. (2010), The A to Z of the Ottoman Empire, The A to Z Guide Series, No.152, United Kingdom: Scarecrow Press.
• Su, K. (1976), Tarih-i Gılmani, K. Su (Sadeleştiren), Kültür Bakanlığı 1000 Temel Eser: 74, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Süreyya, M. (1996 [1845-1909]), Sicill-i Osmanî, I. Cilt, N. Akbayar, (Haz.) S.A. Kahraman, (Eski Yazıdan Aktaran), İstanbul: Numune Matbaacılık.
• Şakiroğlu, M.H. (1991), “Angiolello, Glovanni Maria”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 3, 196-197. T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü (2000), Başbakanlık Osmanlı Arşiv Rehberi, İkinci Baskı, İstanbul: Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Yayın No: 42.
• Tabakoğlu, A. (1985), “XVII ve XVIII Yüzyıl Osmanlı Bütçeleri”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 41(1-4), 389-414.
• Tabakoğlu, A. (2009), Türkiye İktisat Tarihi, 9. Baskı, İstanbul: Dergâh Yayınları: 122.
• Tabakoğlu, A. (2016), Osmanlı Mali Tarihi, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tekeli, E. (1957), “Türkiye’de İlk Bütçe”, Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, S. 3, 207-211.
• Türk Dil Kurumu (2019a), Ulufe, <https://sozluk.gov.tr/>, 11.9.2019.
• Türk Dil Kurumu (2019b), Siyakat Yazısı, <https://sozluk.gov.tr/>, 19.9.2019.
• Türk Dil Kurumu (2019c), Arpalık, <https://sozluk.gov.tr/>, 29.10.2019.
• Tveritinova, A.S. (1969), “XVI. Yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu’nun Mali ve İdari Sistemini İlgilendiren Bazı Belgeler, Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı: 12, 65-88.
• Uzunçarşılı, İ.H. (1988), Büyük Osmanlı Tarihi, II. Selim’in Tahta Çıkışından 1699 Karlofça Antlaşmasına Kadar, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, XII. Dizi-Sa.16 cld, Osmanlı Tarihi, III. Cilt.
• Uzunçarşılı, İ.H. (1995), Osmanlı Tarihi, III. Cilt, 2. Kısım, 5. Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 404-406.
• Yiğit, A. (2007), “XIV-XVI. Yüzyıllarda Menteşe Livasında Değirmenler”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Bahar, Sayı 8, 97-155.
• Yuvalı, A. (2000), “İlhanlılar”, Türkiye Diyanet Vakfı, İslam Ansiklopedisi, 22. Cilt, <https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/22/C22016123.pdf>, 24.11.2019, 102-104.
• Zinkeisen, J.W. (2011), Osmanlı İmparatorluğu Tarihi (1623-1669), Cilt 4, E. Afyoncu (Ed.), İstanbul: Yeditepe Yayınevi, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Sertifika No: 16427, 590-596.