Sorumluluk Bilincinin Faydacı Tüketim Tarzına Etkisinde Rasyonel Harcamanın Aracılık Rolü

Yıl 2024, Cilt: 32 Sayı: 59, 173 - 206, 31.01.2024

Gamze Ergin , Kahraman Çatı , Ebru Oskaloğlu

https://doi.org/10.17233/sosyoekonomi.2024.01.08

Öz

Bu araştırma kapsamında, sorumluluk bilincinin faydacı tüketim tarzına etkisinde rasyonel harcamanın (kredi kartlı ve kredi kartsız) aracılık rolünün olup olmadığı ortaya konuldu. Ayrıca, sorumluluk bilinç düzeyinin faydacı tüketim tarzını ve rasyonel harcamayı, rasyonel harcamanın da faydacı tüketimi etkileyip etkilemediği belirlendi. Araştırma verileri anket tekniğinden faydalanılarak toplandı. Veriler 479 öğrenci, 129 akademik personel ve 71 idari personelden toplandı. Toplanan veriler SPSS 26 ve PROCESS v4.2 eklentisinden faydalanılarak analiz edildi. Araştırmada öncelikle sorumluluk bilinci, faydacı tüketim tarzı ve rasyonel harcama ölçeklerinin boyutları açıklayıcı faktör analizi yardımı ile belirlendi. Yapılan faktör analizi neticesinde sorumluluk bilinci ve faydacı tüketim tek boyut olarak; rasyonel harcama ölçeği ise kredi kartsız rasyonel harcama alışkanlığı ve kredi kartını rasyonel kullanma olarak iki boyut şeklinde belirlendi. Yapılan aracılık analizi neticesinde sorumluluk bilincinin kredi kartsız rasyonel harcamayı, kredi kartını rasyonel kullanmayı ve faydacı tüketimi etkilediği sonucuna ulaşıldı. Ayrıca kredi kartsız rasyonel harcamanın ve kredi kartını rasyonel kullanmanın faydacı tüketimi etkilediği ve kredi kartsız rasyonel harcamanın kredi kartını rasyonel kullanmayı etkilediği sonucuna ulaşıldı. Model 6 kullanılarak yapılan serisel aracılık analizi sonucunda sorumluluk bilincinin faydacı tüketimi rasyonel harcama (kredi kartını rasyonel kullanma ve kredi kartsız rasyonel harcama alışkanlıkları) üzerinden serisel (yani peş peşe) olarak etkilediği tespit edildi.

Anahtar Kelimeler

Sorumluluk Bilinci, Faydacı Tüketim, Rasyonel Harcama, Kredi Kartsız Rasyonel Harcama Alışkanlığı, Kredi Kartını Rasyonel Kullanma, Bölümleme Yaklaşım, Serisel Aracılık Analizi

Intermediate Role of Rational Spending in The Effect of Responsibility Consciousness on Utility Consumption Style

Öz

Within the scope of this research, it was revealed whether rational spending (with and without credit cards) has a mediating role in the effect of responsibility consciousness on utilitarian consumption style. In addition, it was determined whether the level of responsibility consciousness affects utilitarian consumption style and rational spending and whether rational spending affects utilitarian consumption. Research data were collected using the questionnaire technique. Data were collected from 479 students, 129 academics and 71 administrative staff. The collected data were analysed using SPSS 26 and PROCESS v4.2 plugin. In the research, first of all, the dimensions of responsibility consciousness, utilitarian consumption style and rational spending scales were determined with the help of explanatory factor analysis. As a consequence of the factor analysis, responsibility awareness and utilitarian consumption are one dimension; the rational spending scale was determined to have two dimensions: rational spending habit without credit cards and rational use of credit cards. As a consequence of the intermediation analysis, it was concluded that the consciousness of responsibility affects rational spending without credit cards, rational use of credit cards and utilitarian consumption. In addition, it was supposed that rational spending without credit cards and rational use of credit cards affect utilitarian consumption, and rational spending without credit cards affects rational use of credit cards. The serial mediation analysis using Model 6 determined that the consciousness of responsibility affects utilitarian consumption serially (one after the other) through rational spending (rational use of credit cards and rational spending habits without credit cards).

Anahtar Kelimeler

Consciousness of Responsibility, Utilitarian Consumption, Rational Spending, Rational Spending Habit Without Credit Card, Rational Use of Credit Card, Segmentation Approach, Serial Mediation Analysis

Kaynakça

• Abrantes-Braga, F.D.M. & T. Veludo-de-Oliveira (2020), “Help me, I can’t afford it! Antecedents and consequence of risky indebtedness behaviour”, European Journal of Marketing, 54(9), 2223-2244.
• Açıkalın. S. & M. Yaşar (2017), “Hedonik ve faydacı tüketim bağlamında tüketici davranışlarının incelenmesi: gençlerin hedonik tüketim eğilimlerini belirlemeye yönelik bir araştırma”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 48(10), 570-585.
• Ahmetoğulları, K. & H. Parmaksız (2017), “Finansal iyilik halinin finansal okuryazarlık ve kredi kartı tutumuyla ilişkisi”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(48), 317-330.
• Akdoğan, Ç. (2018), “Sorumlu tüketim ve üretim hedefleri kapsamında sürdürülebilir pazarlamanın değerlendirilmesi”, IBANESS Konferans Serisi - Tekirdağ / Türkiye, 217-228.
• Akipek, Ş. (2003), “Tüketicinin korunması hakkında kanun çerçevesinde kredi kartları”, AÜHF Dergisi, 52(3), 103-119.
• Alan, A.K. et al. (2017), “Why do consumers make online shopping the effect of big five personality traits, narcissism and self-esteem”, Journal of Global Strategic Management, 11(2), 5-20.
• Albulut, İ.İ. (2020), “Üniversite Öğrencileri İçin Ortak Finansal Okuryazarlık Ölçeği Geliştirme Çalışması: İnönü Üniversitesi Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Alhad, M.A. (2021), “Apakah keprıbadıan anda mempengaruhı anda dalam berbelanja? mengkajı hedonıc dan utılıtarıan shoppıng value darı sudut pandang bıg-fıve personalıty”, Jurnal Talenta, 10(1), 36-46.
• Aliçavuşoğlu, Ç. & E. Boyraz (2019), “Takıntılı Tüketim: Tek Ürüne Yönelik Kompulsif Satın Alma Davranışı”, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(2), 1800-1814.
• Altan, M. & İ.E. Göktürk (2007), “Türkiye’de kredi kartlarının toplam özel nihai tüketim harcamalarina etkisi: bir çoklu regresyon analizi”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (18), 25-47.
• Altuğ, Y. (2019), “Türk Ceza Hukukunda Banka veya Kredi Kartlarının Kötüye Kullanılması Suçu”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Apan. M. & S. Ercan (2017), “Beş Faktör Kişilik Özelliklerinin Finansal Okuryazarlık Üzerine Etkisinin Yol Analizi İle Belirlenmesi: Lisans Düzeyindeki İşletme Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma”, Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(16), 177-202.
• Awanis, S. & C.C. Cui (2013), “Consumer susceptibility to credit card misuse and indebtedness”, Asia Pacific Journal of Marketing and Logistics, 26, 408-429.
• Aydın, S. (2019), “Otomobil Tercihlerinde Marka İmajı ve Sosyal Medyanın Hedonik Tüketim Davranışlarına Etkileri”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Babin, B.J. et al. (1994), “Work and/or fun: measuring hedonic and utilitarian shopping value”, Journal of Consumer Research, 20(4), 644-656.
• Bahtiyar, M. (2014), “Banka Kartları Ve Kredi Kartları Kanunu’na Göre Kartın Haksız Kullanımından Dolayı Hukuki Sorumluluk”, Journal of Istanbul University Law Faculty, 71(2), 71-89.
• Bakiyem (2022), Banka kartı ile kredi kartı arasındaki fark, <https://www.bakiyem.com/blog/banka-karti-ile-kredi-karti-arasindaki-fark>, 20.12.2022.
• Bamforth, J. et al. (2017), “Undergraduates’ Responses To Factors Affecting Their Money Management Behaviour: Some New Insights From A Qualitative Study”, Young Consumers, 18(3), 290-311.
• Barbić, D. et al. (2019), “Measuring Responsible Financial Consumption Behaviour”, International Journal of Consumer Studies, 43(1), 102-112.
• Başaran, B. et al. (2012), “Kredi kartlarının rasyonel kullanımını etkileyen bireysel faktörler”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 7(2), 68-69-70.
• Bayır, T. (2021), “Hedonik ve faydacı tüketim ile kompulsif satın alma ilişkisinde kredi kartı kullanımı ve pişmanlık: Online pazar yerleri üzerine bir araştırma”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1), 420-441.
• Bevill, S. & L.R. Dale (2006), “Students and misuse of credit”, Proceeding of the Academy of Educational Leadership, 11, 33-36.
• BKM Bankalararası Kart Merkezi (2022), <http://www.bkm.com.tr/raporlar-ve-yayinlar/donemsel-bilgiler/>, 20.11.2022.
• Bozkurt, S. (2021), Pazarlama alanında en sık kullanılan Process makro modellerinin veri setleriyle incelenmesi, Ekin Yayınevi.
• Brito, D.L. & P.R. Hartley (1995), “Consumer Rationality and Credit Cards”, Journal of Political Economy, 103(2), 400-433.
• Buchanan, D.A. & A. Huczynski (2003), Organizational Behaviour: An Introductory Text, Fifth Edition, Financial Times Management.
• Buğday, E.B. & M. Babaoğul (2016), “Bilinçli tüketim kavramının boyutları: bilinçli tüketim davranışının yeniden tanımlanması”, Sosyoekonomi, 24(30), 187-206.
• Buğday, E.B. et al. (2020), “Tüketicilerin bireysel kredi kullanım davranışlarının analizi”, İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(2), 1130-1148.
• Camgöz, S.M. (2009), “Kişilik özellikleri ile finansal performans arasındaki ilişkiler: a tipi yatırım fonu yöneticileri üzerinde bir değerlendirme”, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Çelebi, Ş.O. & F. Bayrakdaroğlu (2018), “Y Kuşağı Tüketicilerinin Bilinçli Tüketim Davranışları Üzerine Bir Araştırma”, Girişimcilik İnovasyon ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 2(4), 111-124.
• Çelik, F. (2022), “Davranışsal iletişim araştırmalarında aracılık testine genel bir bakış”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (49), 392-410.
• Chang, E. (2002), “The mediating role of shopping value in apparel shopping satisfaction”, PhD Dissertation, Oregon State University.
• Chen, S.H. & K.P. Lee (2008), “The role of personality traits and perceived values in persuasion: an elaboration likelihood model perspective on online shopping”, Social Behavior and Personality: An International Journal, 36(10), 1379-1399.
• Choi, H.S. & R.A. Laschever (2018), “The credit card debt puzzle and noncognitive ability”, Review of Finance, 22(6), 2109-2137.
• Çopuroğlu, F. & F. Çayırağası (2022), “Tüketicilerin karara varma ihtiyacının hedonik ve faydacı tüketime etkisi”, JOEEP: Journal of Emerging Economies and Policy, 7(1), 198-210.
• Coşkun, T. & M. Marangoz (2019), “Hedonik ve faydacı tüketim davranışları ölçeğinin geliştirilmesi: güvenirlik ve geçerlik çalışması”, Business and Economics Research Journal, 10(2), 517-540.
• Coşkun, T. (2019), “Hedonik ve faydacı tüketim davranışları ile tüketici etnosentrizmi arasındaki İlişki: kuşaklara yönelik bir araştırma”, Doktora Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dayı, F. & Z.N. Çetin (2021), “Kişilik Özelliklerinin Bireylerin Finansal Tutumları Üzerindeki Rolü”, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(3), 1234-1251.
• Deniz, A. & A. Erciş (2011), “Kişilik özellikleri, hedonik ve rasyonel fayda, marka duygusu ve marka bağlılığı arasındaki ilişkilerin belirlenmesine yönelik bir araştırma”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(2), 141-165.
• Doğan, M. et al. (2019), “Tüketicilerin Kişilik Özellikleri ile Finansal İyilik Hâli ve Risk Alma Tutumu Arasındaki İlişki”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 22(2), 903-913.
• Donnelly, G. et al. (2012), “The big five personality traits, material values, and financial well-being of self-described money managers”, Journal of Economic Psychology, 33(6), 1129-1142.
• Dülger, M.V. (2013), Bilişim Suçları ve İnternet İletişim Hukuku, Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Dünya (2023), Doğanın Yeşili mi, Doların Yeşili mi?, <https://www.dunya.com/kose-yazisi/doganin-yesili-mi-dolarin-yesili-mi/8489>, 11.10.2023.
• Durmuş, H. (2022), “Aşırı tüketim ve israf; çözüm olarak orta yollu tüketim”, International Journal of Islamic Economics and Finance Studies, 8(3), 272-298.
• Ekber, Ş. & Z. Gurbanova (2021), “Kişilik özelliklerinin faydacı ve hedonik tüketim davranışı üzerindeki etkisi”, Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(2), 1-14.
• EkoIQ (2023), İklim Krizinde Dönüşü Olmayan Bir Aşamaya Yaklaştık, <https://www.ekoiq.com/iklim-krizinde-donusu-olmayan-bir-asamaya-yaklastik/>, 27.06.2023.
• Ersoy, S. & M.H. Nazik (2006), “Ergenlerde tüketicilik bilinç düzeyi üzerine bir inceleme”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (16), 313-328.
• Faber, R.J. & T.C. O’Guinn (1992), “A clinical screener for compulsive buying”, Journal of Consumer Research, 19(3), 459-469.
• Gohary, A. & K.H. Hanzaee (2014), “Personality traits as predictors of shopping motivations and behaviors: a canonical correlation analysis”, Arab Economic and Business Journal, 9(2), 166-174.
• Goldberg, L.R. (1992), “The development of markers for the big-five factor structure”, Psychological Assessment, 4(1), 26-42.
• Guido, G. (2006), “Shopping motives, big five factors, and the hedonic/utilitarian shopping value: an ıntegration and factorial study”, Innovative Marketing, 2(2), 57-67.
• Guido, G. et al. (2007), “Experimental shopping analysis of consumer stimulation and motivational states in shopping experiences”, International Journal of Market Research, 49(3), 365-386.
• Guido, G. et al. (2008), “Livello di stimolazione e stato motivazionale nell’esperienza di shopping in due centri commerciali”, Giornale italiano di psicologia, 35(1), 125-148.
• Guido, G. et al. (2015), “An Italian version of the 10-item Big Five Inventory: An application to hedonic and utilitarian shopping values”, Personality and Individual Differences, 76, 135-140.
• Gül, Z. (2021), “Bireysel Banka Müşterilerinin Kişilik Özellikleri, Kredi Kartına Yönelik Tutumları, Kredi Kartı Tercihini Etkileyen Faktörler ve Aylık Kredi Kartı Kullanım Sıklıkları Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi: Ankara İlindeki Katılım Banka Şubelerine Yönelik Bir Çalışma”, Doktora Tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi, İşletme Anabilim Dalı.
• Gümüş, N. & E. Onurlubaş (2021), “Kişilik Özelliklerinin Süpermarketlerdeki Plansız Alışveriş Davranışlarına Etkisi: Bolu Örneği”, Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 22-35.
• Gürbüz, S. & F. Şahin (2016), Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Gürbüz, S. & F. Şahin (2017), Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, Felsefe-Yöntem-Analiz, Ankara: Seçkin Yayınları.
• Gürbüz, S. & M.E. Bayık (2021), “Aracılık Modellerinin Analizinde Yeni Yaklaşım: Baron ve Kenny’nin Yöntemi Hâlâ Geçerli Mi?”, Türk Psikoloji Dergisi, 37(88), 1-14.
• Gürbüz, S. (2021), Sosyal Bilimlerde Aracı, Düzenleyici ve Durumsal Etki Analizleri, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Güven, M.E. et al. (2022), “Akıllı telefon sektöründe ülke menşe ve öz saygının marka sadakatine etkisinde marka imajının aracılık rolü”, Güncel Pazarlama Yaklaşımları ve Araştırmaları Dergisi, 3(1), 1-17.
• Hatipler, M. & N. Köksalan (2020) “Tüketim farkındalığı ve sürdürülebilir kalkınma”, 4. Asia Pacific International Congress on Contemporary Studies.
• Hayta, A. (2009), “Sürdürülebilir Tüketim Davranışının Kazanılmasında Tüketici Eğitiminin Rolü”, Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(3), 143-151.
• İbrahimoğlu, N. et al. (2013), “The relationship between personality traits and learning styles: a cluster analysis”, Asian Journal of Management Sciences and Education, 2(3), 93-108.
• İslamoğlu, A.H. & Ü. Alnıaçık (2016), Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, İstanbul: Beta Yayınevi.
• Jain, V.K. et al. (2022), “Responsible consumption, consumer well-being, and environment”, International Journal of Social Ecology and Sustainable Development (IJSESD), 13(1), 1-18.
• Jorgensen, B.L. et al. (2017), “Financial Attitudes And Responsible Spending Behavior of Emerging Adults: Does Geographic Location Matter?”, Journal of Family and Economic Issues, 38, 70-83.
• Karaca, Ş. & İ. Yemez (2020), “Tüketicileri Sosyal Sorumlu Tüketime Yönlendiren Faydacı ve Hedonik Güdülerin İncelenmesi”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(3), 771-785.
• Karaca, Ş. (2018), “Duygusal ve Bilişsel Güdülerin Sürdürülebilir Giysi Tüketim Davranışı Üzerindeki Etkisini İncelemeye Yönelik Bir Çalışma”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (40), 254-268.
• Karaca, Ş. (2019), “Bireysel Sosyal Sorumluluğun Bilinçli Tüketim Davranışı Üzerindeki Etkisini İncelemeye Yönelik Bir Çalışma”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(1), 147-172.
• Karamustafa, K. & D.M. Biçkes (2003), “Kredi kartı sahip ve kullanıcılarının kredi kartı kullanımlarını değerlendirmeye yönelik bir araştırma: Nevşehir örneği”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(2), 91-113.
• Karasar N. (2005), Bilimsel Araştırma Yöntemi, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Karl, K.A. et al. (2007), “Is fun for everyone? Personality differences in healthcare providers’ attitudes toward fun”, Journal of Health and Human Services Administration, 29(4), 409-447.
• Kaya, E. (2021), Hızın Krizinden Yavaşlamaya: Hızlı Moda, <https://www.researchgate.net/profile/ElifKaya4/publication/355700460_HIZIN_KRIZINDEN_YAVASLAMAYA_HIZLI_MODA_FROM_CRISIS_OF_THE_SPEED_TO_SLOWING_FASTFASHION/links/617a5594eef53e51e1f73ba4/HIZIN-KRIZINDEN-YAVASLAMAYA-HIZLI-MODA-FROM-CRISIS-OF-THE-SPEED-TO-SLOWING-FAST-FASHION.pdf>, 03.10.2023.
• Kennedy, B.P. (2013), “The Theory of Planned Behavior and Financial Literacy: A Predictive Model for Credit Card Debt?”, Dissertation, Graduate College of Marshall University.
• Khandelwal, R. et al. (2022), “Compulsive buying behaviour of credit card users and affecting factors such as financial knowledge, prestige and retention time: a cross-sectional research”, Vision, 26(2), 172-180.
• Kırcı, D.Ö.H. (2014), “Hedonik tüketim davranışları ve toplumsal etkileri”, Paradoks Ekonomi Sosyoloji ve Politika Dergisi, 10(1), 80-100.
• Koç, Z. (2011), TCK’nın 245. Maddesinde Düzenlenen Banka veya Kredi Kartlarının Kötüye Kullanılması, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Köker, N.E. & D. Maden (2012), “Hazcı ve faydacı tüketim bağlamında tüketicinin ürün temelli yenilikçiliği algılaması: Amprik bir araştırma”, İşletme Araştırmaları Dergisi, 4(2), 94-121.
• Köktürk, O. & N.Ç. Çetinkaya (2020), “Kredi Kartı Sahipliğinde Tüketicilerin Tercihlerini Etkileyen Faktörler”, Selçuk Zirvesi 2. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi.
• Kölgelier, Y.Ö. (2022), “1. Çevrimiçi ikinci el giysi alım-satım sitelerinin ekolojik sorunların çözümüne katkılarının sürdürülebilir tüketim bağlamında değerlendirilmesi: Hepcici.com örneği”, International Journal of Economic and Administrative Academic Research, 2(2), 1-22.
• Köroğlu, A. & S. Yıldız (2019), “Hedonik ve faydacı tüketimin elektronik pazarlama ve satın alma davranışı üzerine etkisi”, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(EkSayı), 351-365.
• Korur, M.G. & H.S. Kimzan (2016), “Kompulsif satın alma eğilimi ve alışveriş sonrası pişmanlık ilişkisinde kontrolsüz kredi kartı kullanımının rolü: Avm müşterileri üzerine bir araştırma”, Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi, 8(1), 43-71.
• Külter-Demirgüneş, B. (2016), “İnternet alışverişlerinde hedonik ve faydacı değer algılarının davranışsal sonuçları: e-sadakat ve ağızdan ağıza iletişim”, Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (13), 246-269.
• Kuruppuge, R.H. et al. (2017), “Credit cards as a determinant of social capital: A study of rational behaviour of urbanised consumers”, Ecoforum Journal, 6(1), 1-7.
• Kuşçuoğlu-Yılmaz, Ş. (2018), “Kompulsif Satın Alma, Beş Faktör Kişilik Özellikleri, Kredi Kartı Kullanımı ve Kredi Kartına Yönelik Tutum Arasındaki İlişki: Dumlupınar Üniversitesi Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Lee, M. et al. (2009), “Shopping value in online auctions: their antecedents and outcomes”, Journal of Retailing and Consumer Services, 16(1), 75-82.
• Li, D. et al. (2009), “The Influence of Money Attitudes on Young Chinese Consumers’ Compulsive Buying”, Young Consumers, 10(2), 98-109.
• Lim, W.M. et al. (2014), “Understanding young consumer perceptions on credit card usage: Implications for responsible consumption”, Contemporary Management Research, 10(4), 287-302.
• Lin, L. et al. (2019), “Determinants of Credit Card Spending and Debt of Chinese Consumers”, International Journal of Bank Marketing, 37(2), 545-564.
• Liu, Y.-L. et al. (2019), “An Experimental Study of Consumption Orientations, Environmental Sustainability Advertising and Home-Sharing Adoption Intentions”, International Journal of Contemporary Hospitality Management, 31(12), 4605-4627.
• Madhoun, N.E. & E. Bertin (2017), “Magic always comes with a price: Utility versus security for bank cards”, 1st Cyber Security in Networking Conference (CSNet).
• Malatya Turgut Özal Üniversitesi (2023), Kurumsal İstatistikler, <https://obs.ozal.edu.tr/oibs/public_stats/index.aspx#>, 03.01.2023.
• McCrae, R.R. & O.P. John (1992), “An introduction to the five-factor model and its applications”, Journal of Personality, 60(2), 175-215.
• Media4democracy (2023), Kâğıtsız Sürdürülebilir Bir Gelecek, <https://media4democracy.org/news/kgitsiz-srdrlebilir-bir-gelecek>, 21.06.2023).
• Merdan, K. & S. Okuroğlu (2016), “Kredi kartlarına getirilen taksit sınırlandırmasının tüketicinin harcama düzeyi üzerindeki etkisini ölçmeye yönelik bir uygulama (Trabzon-Gümüşhane-Bayburt örneği)”, Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (58), 342-366.
• Mowen, J.C. & N. Spears (1999), “Understanding compulsive buying among college students: a hierarchical approach”, Journal of Consumer Psychol., 8(4), 407-430.
• Niinimäki, K. (2010), “Eco-Clothing, Consumer Identity and Ideology”, Sustainable Development, 18(3), 150-162.
• Norvitilis J.M. et al. (2006), “Personality factors, money attitudes, financial knowledge and credit-card debt in college students”, Journal of Applied Social Psychology, 36(6), 1395-1413.
• Overby, J.W. & E.J. Lee (2006), “The Effects of Utilitarian and Hedonic Online Shopping Value on Consumer Preference and Intentions”, Journal of Business Research, 59(10), 1160-1166.
• Öz, S. & E. Tatlı (2021), “Kişilik özellikleri ile hedonik tüketim değerleri arasındaki ilişki üzerine bir inceleme”, İzlek Akademik Dergi, 4(1), 16-44.
• Özdemir, Ş. (2020), “Tüketim karşıtı yeni yaşam biçimi köye dönüşün medyada sunumu: Yeni köylüler örneği”, Erciyes İletişim Dergisi, 7(2), 833-852.
• Özhan, Ş. & D.T. Akkaya (2018), “Kişilik Özelliklerinin Kompülsif Satın Alma Eğilimi Üzerindeki Etkisi”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(4), 101-116.
• Öztürk, E. (2019), Kişilik Özelliklerinin Spor Markası Tercih Nedenleri Üzerine Etkisinin Araştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla.
• Palan, K.M. et al. (2011), “Compulsive Buying Behavior in College Students: The Mediating Role of Credit Card Misuse”, Journal of Marketing Theory and Practice, 19(1), 81-96.
• Parlar, A. (2015), Türk Ceza Hukukunda Bilişim Suçları, Ankara: Bilge Yayınevi.
• Peabody, D. & L.R. Goldberg (1989), “Some determinants of factor structures from personality-trait descriptors”, Journal of Personality and Social Psychology, 57(3), 552-567.
• Pereira, M.C. & F. Coelho (2019), “Mindfulness, Money Attitudes, And Credit”, Journal of Consumer Affairs, 53(2), 424-454.
• Perry, S.R. (2003), “Big Five personality traits and work drive as predictors of adolescent academic performance”, Doctorate Dissertation, The University of Tennessee, Knoxville.
• Pilatin, A. (2021), “Tüketicilerin kredi kartı kullanımını etkileyen faktörler: Ordu ili örneği”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(2), 1400-1426.
• Pirog, S.F. & J.A. Roberts (2007), “Personality and Credit Card Misuse Among College Students: The Mediating Role of Impulsiveness”, Journal of Marketing Theory and Practice, 15(1), 65-77.
• Polat, M. (2022), “Bireylerin hedonik ve faydacı tüketim eğilimlerinin ekonomik kazanım düzeyleri üzerindeki etkisi: kamu personeli üzerine ampirik bir uygulama”, Bingöl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(2), 381-412.
• Proskurnova, K.Y. et al. (2020), “The problem of unauthorized transactions of using bank cards as a payment instrument”, Advances in Social Science, Education and Humanities Research, Proceedings of the International Conference Digital Age: Traditions, Modernity and Innovations (ICDATMI 2020) (489).
• Qnbfinansbank (2023), Banka Kartı Nedir?, Kredi Kartı Nedir?, <https://www.qnbfinansbank.enpara.com/bilgi-bankasi/banka-karti-nedir-kredi-karti nedir#:~:text=Kredi%20kartlar%C4%B1%2C%20al%C4%B1%C5%9Fveri%C5%9Flerde%20taksit%20kolayl%C4%B1%C4%9F%C4%B1,harcama%2C%20do%C4%9Frudan%20hesap%20bakiyenizden%20%C3%A7ekilir>, 11.10.2023.
• Rajan, K.A. (2020), “Influence of hedonic and utilitarian motivation on impulse and rational buying behavior in online shopping”, Journal of Statistics and Management Systems, 23(2), 419-430.
• Rasoolimanesh, S.M. et al. (2021), “Are we in right path for mediation analysis? Reviewing the literature and proposing robust guidelines”, Journal of Hospitality and Tourism Management, 48, 395-405.
• Razzaq, Z. et al. (2018), “The Impact of Utilitarian and Hedonistic Shopping Values on Sustainable Fashion Consumption: The Moderating Role of Religiosity”, Global Business Review, 097215091877794.
• Richins, M.L. (2011), “Materialism, transformation expectations, and spending: Implications for credit use”, Journal of Public Policy & Marketing, 30(2), 141-156.
• Roberts, J.A. & E. Jones (2001), “Money attitudes, credit card use and compulsive buying among American college students”, The Journal of Consumer Affairs, 35(21), 213-240.
• Roehm, H. & M. Roehm (2005), “Revisiting the effect of positive mood on variety-seeking”, Journal of Retailing and Consumer Services, 32(2), 330-336.
• Rungtusanatham, M. (2001), “Beyond improved quality: the motivational effects of statistical process control”, Journal of Operations Management, 19(6), 653-673.
• Rungtusanatham, M. et al. (2014), “Theorizing, testing, and concluding for mediation in SCM research: Tutorial and procedural recommendations”, Journal of Operations Management, 32(3), 99-113.
• Şahin, A. & A. Fırat (2018), “Bireylerin hedonik tüketim davranışlarına sosyal medyanın etkisi”, Turkish Journal of Marketing, 3(2), 127-142.
• Sancak, E. & N. Demirci (2012), “Ulusal tasarruflar ve Türkiye’de sürdürülebilir büyüme için tasarrufların önemi”, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(2), 159-198.
• Saraç, Ö. (2022), “Kültür Turistlerinin Sürdürülebilir Tüketim Davranışlarının Cinsiyete Göre Farklılıkları: Safranbolu Üzerinde Bir Araştırma”, Journal of Humanities and Tourism Research, 12(2), 265-283.
• Sarkis, J. et al. (2010), “Stakeholder pressure and the adoption of environmental practices: The mediating effect of training”, Journal of Operations Management, 28(2), 163-176.
• Şengün, H.İ. (2016), “Tüketicilerin Yeşil Ürünleri Tercih Etme Eğilimlerinin Değerlendirilmesi: Diyarbakır Örneği”, Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şentürk, Ü. (2008), “Modern Kontrol: Tüketim”, Sosyal Bilimler Dergisi/Journal of Social Sciences, 32(2), 221-239.
• Sever S. & K. Çatı (2021), “The mediating role of attitude towards distance education in the effect of digital literacy level on satisfaction with distance education”, Journal of Higher Education and Science/Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 11(3), 559-574.
• Sheth, J.N. et al. (2011), “Mindful consumption: A customer-centric approach to sustainability”, Journal of the Academy of Marketing Science, 39, 21-39.
• Solunoğlu, A. & A. Nalçacı-İkiz (2020), “Beş faktör kişilik özelliklerinin hedonik tüketim üzerine etkisinin incelenmesi”, İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(3), 2344-2361.
• Somer, O. (1998), “Türkçe’de kisilik özelliği tanımlayan sıfatların yapısı ve bes faktör modeli”, Türk Psikoloji Dergisi, 13(42), 17-32.
• Steenkamp, J.E.M. & H. Baumgartner (1995), “Development and cross-cultural validation of a short form of CSI as a measure of optimum stimulation level”, International Journal of Research in Marketing, 12(2), 97-104.
• T.C. Ticaret Bakanlığı Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü (2023), Türkiye İsraf Raporu, <https://tuketici.ticaret.gov.tr/data/5e6b33e913b876e4200a0101/Turkiye_Israf_Raporu_2018.pdf>, 23.04.2023.
• Tanrıkulu, E. & N.O. Bakır (2021), “Tüketicilerin çevrimiçi alışverişteki faydacı ve hedonik alışveriş değerinin algılanan fayda ve risk üzerindeki etkisi: Trendyol ve zara tüketicileri üzerine bir araştırma”, Öneri Dergisi, 16(56), 634-667.
• Taşdemir, K. (2009) Bilişim, Banka Veya Kredi Kartlarının Kötüye Kullanılması ve Dolandırıcılık Suçları, Ankara: Ütopyagrafik Yayınevi.
• Terzi, O. & F. Bayrakdaroğlu (2022), “Kişiliğin, Gösterişçi Tüketimin ve İnternet Bağımlılığının Kompulsif Satın Alma Üzerindeki Etkisi”, Business and Economics Research Journal, 13(3), 523-544.
• Tetik, N. & I.I. Albulut (2022), “The study of developing a financial literacy scale for university students in the digital era: Evidence from Inonu University”, in: Handbook of Research on Digital Violence and Discrimination Studies (652-684).
• Tokgöz, E. (2019), “Hedonik ve faydacı tüketimin dürtüsel ve kompulsif satın alma üzerinde etkisi”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 35, 93-108.
• Tsao, W.C. & H.R. Chang (2010), “Exploring the impact of personality traits on online shopping behavior”, African Journal of Business Management, 4(9), 1800.
• Türk, Z. (2018), “Hedonik ve faydacı tüketim eğiliminin plansız satın alma davranışı üzerindeki etkisi: bir araştırma”, OPUS International Journal of Society Researches, 9(16), 853-878.
• Türkdemir, P. (2019), “Faydacılıktan Hazcılığa: Sürdürülebilir Giysi Tüketim Davranışı”, Beykoz Akademi Dergisi, 7(2), 17-30.
• Türkiye Bankalar Birliği (2023), Kayıtlı Ekonominin Geliştirilmesi Sürecinde Kartlı Ödeme Sistemleri ile Yeni Yöntem ve Teknolojiler Kayıtlı Ekonominin Geliştirilmesi Sürecinde Kartlı Ödeme Sistemleri ile Yeni Yöntem ve Teknolojiler, <https://www.tbb.org.tr/Content/Upload/Dokuman/799/TBBVergiKonseyi.pdf>, 22.06.2023.
• Türkmen, İ. & Ş. Erten (2020), “Gönüllü Sade Yaşam Tarzının Faydacı ve Hedonik Tüketim Üzerine Etkisi”, XIV. IBANESS İktisat, İşletme ve Yönetim Bilimleri Kongreler Serisi, 656-662.
• Ullah, N. & M. İrfanoğlu (2021), “Effect of big five traits on online impulse purchase in the moderation effect of hedonic and utilitarian shopping motives”, Proceedings of The 5th International Conference on Research in Humanities and Social Sciences, 372-38.
• Ulucan-Özkul, F. & G. Tapşın (2010), “Kredi kartı kullanımı ile kullanılabilir gelirin tüketim üzerindeki etkisi ve türkiye ekonomisi üzerine bir ampirik çalışma”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, (47), 138-153.
• Ünal, S. & A. Erciş (2006), “Pazarın satın alma tarzlarına ve kişisel değerlere göre bölümlendirilmesi”, Marmara Üniversitesi İ.İ.B. F. Dergisi, 21(1), 359-383.
• Ünal, S. et al. (2015), “Ekonomi okuryazarlığı ve kredi kartı tutumunun rasyonel kredi kartı kullanımına etkisi: Dumlupınar Üniversitesi Tavşanlı MYO örneği”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 10(1), 31-52
• Uslu, K. & A. Gündoğdu (2011), “Küresel finansallaşmanın Türkiye’deki bankaların finansal faaliyetlerine ve bireyler üzerine etkileri”, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 31(2), 145-164.
• Uslu-Divanoğlu, S. & T. Uslu (2019), “Kişilik özelliklerinin içgüdüsel satın alma davranışlarına yansıması”, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(17), 215-234.
• Wang, L. et al. (2011), “Demographics, Attitude, Personality and Credit Card Features Correlate With Credit Card Debt: A View From China”, Journal of Economic Psychology, 32(1), 179-193.
• Wei, Q. et al. (2023), “Influence of Utilitarian and Hedonic Attributes on Willingness To Pay Green Product Premiums and Neural Mechanisms in China: an ERP Study”, Sustainability, 15, 2403.
• Wu, Z. et al. (2010), “Supplier-supplier relationships in buyer- supplier-supplier triads: Implications for supplier performance”, Journal of Operations Management, 28(2), 115-123.
• Xiao, J.J. et al. (2011), “Antecedents and Consequences of Risky Credit Behavior Among College Students: Application and Extension of The Theory of Planned Behavior”, Journal of Public Policy & Marketing, 30(2), 239-245.
• Yaşin, T. (2022), “Kişilik Özellikleri ve Psikolojik Sermayenin, Psikolojik İyi Oluşa Etkisi”, Doktora Tezi, Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yıldırım, B.F. (2019), “Kredi kartı platformlarının sezgisel bulanık TOPSIS yöntemi kullanılarak değerlendirilmesi”, BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, 13(1), 37-58.
• Yıldırım, M. & H.U. Demir (2021), “Kredi kartı harcamalarını etkileyen makroekonomik faktörler ve COVID-19 pandemi dönemi üzerine bir inceleme”, Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 6(1), 159-180.
• Yuan, J. et al. (2023), “Toward the digital economy: Mobile payment affecting sustainable consumption behavior”, Innovative Marketing, 19(1), 220-232.
• Yücel, S. & N. Çiftçi (2019), “Üniversite Öğrencilerinin Kredi Kartı Kullanım Durumlarının Bazı Demografik Değişkenler Açısından İncelenmesi”, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 385-402.
• Zhou, H. et al. (2011), “Supply Chain Integration and the SCOR Model”, Journal of Business Logistics, 32(4), 332-344.