Kur’an-ı Kerim’de Yer Alan Gastronomi Unsurlarının Kütüb-i Sitte Bağlamında Değerlendirilmesi

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 148 - 185, 30.12.2023

Murat Doğan

https://doi.org/10.56590/stdarticle.1401827

Öz

Giriş ve Çalışmanın Amacı: Bu çalışma ile İslamiyet’in mukaddes kitabı Kur’an-ı Kerim’de yer almakta olan gastronomi unsurlarının belirlenmesi ve en önemli hadis kitaplarının bir külliyatı olan Kütüb-i Sitte bağlamında değerlendirilmesi amaçlanmıştır.
Yöntem: Çalışmanın araştırma deseni nitel olmak üzere, veri toplama yöntemi olarak belge tarama yöntemi ve ayrıca verilerin analizinde içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Belge tarama yöntemi kullanılarak belirlenen gastronomi unsurları dikkate alınarak Kuran-i Kerim’e içerik analizi uygulanmış, unsurlar ana temalar haline getirilmiş, frekans ve yüzde oranları hesaplanmıştır. Ayrıca Kuran-i Kerim’deki sözcük, terim ve ifadeler üzerinden gastronomi unsurları Kütüb-i Sitte bağlamında değerlendirilmiştir.
Bulgular: Kur'an-ı Kerim’e doküman incelemesi yapılmış ve toplam 50 farklı gastronomi unsuru tespit edilmiştir. Gastronomi unsurları dikkate alınarak Kur'an-ı Kerim’e içerik analizi uygulanmış: (1) bitkisel yiyeceklere ilişkin unsurlar; (2) hayvansal yiyeceklere ilişkin unsurlar; (3) helal-haram yiyeceklere ilişkin unsurlar; (4) mutfağa ilişkin unsurlar ve (5) suya ilişkin unsurlar olmak üzere toplam beş ana tema belirlenmiştir.
Sonuç: Kur'an-ı Kerim’deki gastronomi unsurları Kütüb-i Sitte bağlamında incelenmiş ve dönemin yemek kültürü hakkında birçok bilgiye ulaşılmıştır. Ayrıca bulgular, dinin günümüzde farklı coğrafyalarda Müslüman toplumlarının değişmeye, dönüşmeye ve gelişmeye devam eden yemek kültürlerini etkilemeye devam ettiği ortaya çıkartılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kur’an-ı Kerim, Kütüb-i Sitte, Gastronomi, Mutfak Kültürü, Gastronomi Tarihi

Evaluation of Gastronomy Elements in the Holy Quran in the Context of Kutub-i Sitte

Öz

The Purpose of the Study: This research aims to identify gastronomy elements in the Holy Quran, the sacred book of Islam, and assess them within the context of Kutub-i Sitte, a compilation of the most significant hadith books.
Method: The study utilized a qualitative research design, employing the document scanning method for data collection. Content analysis was employed to analyze the data, focusing on gastronomy elements identified through the document scanning method. These elements were categorized into main themes, and frequency and percentage rates were calculated. Additionally, gastronomy elements were evaluated within the context of Kutub-i Sitte using words, terms, and expressions found in the Holy Quran.
Result: A document analysis of the Holy Quran was conducted, revealing a total of 50 distinct gastronomy elements. Content analysis, incorporating these elements, identified five main themes: (1) elements related to plant foods; (2) elements related to animal foods; (3) elements related to halal-haram foods; (4) elements related to cuisine; and (5) elements related to water.
Conclusion: The gastronomy elements in the Holy Quran were examined within the framework of Kutub-i Sitte, providing valuable insights into the food culture of the period. Furthermore, the findings indicate that religion continues to influence the food cultures of Muslim societies across various regions today, undergoing continuous change, transformation, and development.

Anahtar Kelimeler

Holy Quran, Kutub-i Sitte, Gastronomy, Culinary Culture, History of Gastronomy

Kaynakça

• AKGÜN, S. D., & ÖZTÜRK, L. (2023). Erken Dönem İslâm Toplumunda Bir Besin Maddesi Olarak Süt. Kilitbahir, (22), 1-21.
• ALI, M. M. (2011). Holy Quran. Ahmadiyya Anjuman Ishaat Islam Lahore USA.
• ALLEN, G. (2015). Sausage: A global history. Reaktion Books.
• AL-MSSALLEM, M. Q. (2020). The role of date palm fruit in improving human health. J. Clin. Diagn. Res, 14, 1-6.
• ALTUNTAŞ, H., & ŞAHİN, M. (2011). Kur’an-ı Kerim Meâli, 12. Baskı, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• ATEŞ, A. O. (2021). İslam'a göre cahiliye ve ehl-i kitab örf ve adetleri. Beyan Yayınları, İstanbul.
• AYDIN, A. (2021). Osmanlı Sarayı’nda Teşrifat ve 950 Numaralı Teşrifat Defteri’nde Bayram ve Nevruz Hediyeleri. Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, (12), 20-31.
• BARAZANI, O., DAG, A., & DUNSETH, Z. (2023). The history of olive cultivation in the southern Levant. Frontiers in Plant Science, 14, 1131557.
• BEŞİRLİ, H. (2023). Yiyecek ve Mutfağın Toplumsal Görünümleri-Yemek ve Mutfak Tipolojisi Çalışması. Toplum ve Kültür Araştırmaları Dergisi, (11), 45-62.
• BÖLÜKBAŞI, M. (2020). 690 ile 740 Tarihleri Arasında Emevîler Devrinde Sosyal ve Kültürel Hayat. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi,
• BROWN, J. (2013). Scripture in the modern Muslim world: The Quran and Hadith. In Islam in the Modern World (pp. 13-33). Routledge.
• CHAO, C. T., & KRUEGER, R. R. (2007). The date palm (Phoenix dactylifera L.): overview of biology, uses, and cultivation. HortScience, 42(5), 1077-1082.
• CIVITELLO, L. (2011). Cuisine and culture: A history of food and people. John Wiley & Sons.
• COŞKUN, B. (2022). Religion, memory, and sense of belonging: The tradition of memorization of the Qur'an in Turkey (1923-1950) (Master's thesis). Khafidah, W., Saidina, S., Padri, I., Is, I., Amanda, N., Yanti, N., ... & Ayu, S. (2023). Ulumul Hadist. Penerbit NEM.
• DEMİRCİGİL, B. (2022). Sahabenin yet iktibaslarının bağlam yönünden incelenmesi. Diyanet İlmi Dergi, 58(2), 507-544.
• DİNÇER, F. İ., & BAYRAM, G. E. (2017). İslami bakış açısıyla helal turizm. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 2(1), 26-42.
• DOĞAN, M. (2017). Gıda Kimyası ve Mutfak Uygulamaları, Bölüm: (Su), Nobel Akademik Yayınları, Ankara, Türkiye. Ed: Cumhur Ö., Muştu, Ç., Ceylan, V.
• DOĞAN, M. (2022). Gazi Muhammed Zahireddin Babür Şah’ın (1483-1530) Hatıratı Babür-nâme'de Yer Alan Gastronomi Unsurlarının Değerlendirilmesi. ART/icle: Sanat ve Tasarım Dergisi, 2(2), 130-157.
• DOĞAN, M., & ÖZTÜRK, S. M. (2023). Yemek Eleştirmenliğinin Gastronomiye Olan Etkilerinin Araştırılması. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi-Journal of Social, Human and Administrative Sciences.
• ELLERMANN, M. (2016). Foods That Changed History: How Foods Shaped Civilization from the Ancient World to the Present. Reference & User Services Quarterly, 55(3), 250.
• HAMİDULLAH, M. (2013). Kur'an'ı Kerim Tarihi. BEYAN YAYINLARI.
• HOLLADAY, W. L. (ED.). (1972). A concise Hebrew and Aramaic lexicon of the Old Testament. Wm. B. Eerdmans Publishing.
• KARADAĞ, M., & AYLANÇ, M. (2020). Kıbrıs Türk Halk Kültüründe Harnup ve Kullanım Alanları. Milli Folklor, 16(126), 238-248.
• KÂSÂNÎ, A. E. B. (1910). Bedâʾiʿu’ṣ-ṣanâʾiʿ fî tertîbi’ş-şerâʾiʿ. thk. Ali Muhammed Muavvız ve Adil Ahmed Abdülmevcûd, 10.
• KÖŞE A., ÖZAYDIN A., ERYARSOY M.B. & TÜCCAR Z. (2019). İbnü’l Esir’in İslam Tarihi El- Kamil Fi’t-Tarih Tercümesi, Ravza Yayınları
• KRUEGER, R. R. (2021). Date palm (Phoenix dactylifera L.) biology and utilization. In The Date Palm Genome, Vol. 1: Phylogeny, Biodiversity and Mapping (pp. 3-28). Cham: Springer International Publishing.
• MAHDI, M. S. (2023). Holy Quran. M. H. Shakir (Ed.). Sayyed Mujtaba Musavi Lari Foundation of Islamic Cultural Propagation in the World.
• MAHİR, B. (1995). A Group of 17th century paintings used for picture recitation. na.
• MUHAMMED, A., & HUSSIEN, O. K. (2021). Kütüb-i Sitte Kavramının; Tarihi, Anlamı, Diğer Hadis Kitapları Arasından Seçilme Kriterleri. HADITH, (7), 192-216.
• NEWMAN, D. (2023). The Exile’s Cookbook Medieval Gastronomic Treasures from al-Andalus and North Africa.
• NICOLAIDES, A. (2021). Investigating the Holy Eucharist and the term'people of God'according to the Eastern Orthodox Church. Pharos Journal of Theology, 102.
• NORMAN, C. E. (2012). Food and religion. The Oxford handbook of food history, 409-426.
• ÖZEROL, A., & ÖZKANLI, O. (2023). Sosyo-kültürel Özelliklerin Deniz Ürünleri Tüketimine Etkisinin Ölçülmesi: Gaziantep Örneği. Gastroia: Journal of Gastronomy And Travel Research, 7(1), 55-76.
• ÖZKAN, A. R. (2021). Dinlerde Kurban İbadeti. Akademisyen Kitabevi.
• SEZGİN, A. C., & DURMAZ, P. (2019). Osmanlı Mutfak Kültüründe Şerbetlerin Yeri ve Tüketimi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 1499, 1518.
• SGROI, F. (2021). Food products, gastronomy and religious tourism: The resilience of food landscapes. International Journal of Gastronomy and Food Science, 26, 100435.
• SHIPMAN, D., & DURMUS, B. (2017). The effect of culture on food consumption; a case of special religious days in Turkey. Journal of Food Research, 6(2), 92-99.
• SIREGAR, M. N. (2023). Ulumul Hadis. Merdeka Kreasi Group.
• SOFUOĞLU, M. (1987). Sahîhu Buhâri Tercemesi. Ötüken Neşriyat.
• STANDAGE, T. (2009). An edible history of humanity. Bloomsbury Publishing USA.
• ŞİMŞEK, N., SOYLU, A. G., & ÖZKAYA, F. (2020). Osmanlı İmparatorluğu’ndan İtibaren Anadolu ve Arap Yarımadası’nın Mutfak Etkileşimleri. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 17(3), 496-508.
• TÜRKER, S. (2020). Helal ve güvenilir gıda. Helal ve Etik Araştırmalar Dergisi, 2(1), 85-97.
• UDDIN, N. (2021). Eti Haram Olan Hayvanları Tespit Problemi: Kur’an ve Sünnet Açısından Bir Değerlendirme. Helal ve Etik Araştırmalar Dergisi, 3(2), 23-37.
• USLUER, M. (2023). Hasan-ı Basri. Siyer Basım Yayın.
• WAINES, D. (1999). Dietetics in medieval Islamic culture. Medical history, 43(2), 228-240.
• WERBLOWSKY, R. J. Z., & WIGODER, G. (1997). The Oxford dictionary of the Jewish religion. Oxford University Press.
• YILDIRIM, E. (2021). Hadis İlminin İncelikleri. Ensar Neşriyat.
• İnternet Kaynakları
• AKKOR, M. Ö. (2023). İlk Dönem İslam Sofrası. Erişim tarihi. 22.12.2023, https://www.gonuldergisi.com/ilk-donem-islam-sofrasi-sef-m-omur-akkor.html
• ALGHAD (2016). Peygamber Efendimiz (s.a.v.) zamanından kalma İslami yiyecekler (أكلات إسلامية من زمن الرسول عليه السلام), Erişim tarihi. 22.12.2023, https://alghad.com/Section-208/uncategorized/31066-أكلات-إسلامية-من-زمن-الرسول-عليه-السلام-
• Anonim (2020). Paluze. Erişim tarihi. 22.12.2023, https://bizimtarifler.com/tarifler/paluze
• BEŞOĞUL İ. (2013). Falüzeç. Erişim tarihi. 22.12.2023, https://lezzetler.com/faluzec-palube-pelte-vt63863
• HAMAD, N. (2017). Unusual Food. Erişim tarihi. 22.12.2023, https://interculturalstudiesnourahamad.wordpress.com/2017/09/05/unusual-food/
• JUANES, J. (2023). Art and the Bible. Erişim tarihi. 22.12.2023, https://www.artbible.info/art/large/301.html
• Kütüb-i Sitte. (2019). Kütüb-i Sitte. Erişim tarihi. 22.12.2023, http://kutubusitte.com/
• MANZUR, İ. (1997). Lisan al-'arab. Erişim tarihi. 22.12.2023, https://www.noor-book.com/en/ebook-Lisa%CC%84n-al%CA%BBArab-6-pdf
• MUBARAKI, M. (2023). أطعمة غير مشهورة تناولها النبي ﷺ. (Peygamber Efendimiz (sav)'in yediği bilinmeyen yiyecekler). Erişim tarihi. 22.12.2023, https://rattibha.com/thread/1639358233126002705
• Tevrat (2023). Mısırdan Çıkış. Erişim tarihi. 22.12.2023, https://www.kutsal-kitap.net/bible/tr/index.php?id=71&mc=1&sc=55
• TISSOT, J. J. J. (2023). Jewish Museum. Erişim tarihi. 22.12.2023, https://thejewishmuseum.org/collection/26365-the-gathering-of-the-manna
• Vikipedia (2022). Ilgın (bitki). Erişim tarihi. 22.12.2023, https://tr.wikipedia.org/wiki/Ilg%C4%B1n_(bitki)#/media/Dosya:Tamarix_aphylla.jpg
• ZEBAVI, M. (2020). التضحية بإسحاق أم بإسماعيل؟ (İshak'ı mı yoksa İsmail'i mi kurban etmek?). Erişim tarihi. 22.12.2023, https://www.almodon.com/culture/2020/8/4/%D9%8A%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B6%D8%AD%D9%89