SON DÖNEM OSMANLI KADIN YÜKSEKÖĞRETİMİNDE GİRİŞİMCİLİK KODLARI: Ticâret Mekteb-i Âlîsi, İnas Dârülfünûnu ve Dârülmuallimât

Yıl 2017, Sayı: 41, 1 - 20, 09.10.2017

Ahmet Sait Özkul , Hatice Baysal

Öz

Kadının toplumda ve ekonomik hayatta var
olma çabası geçmişten bugüne devam etmektedir. Osmanlı’da kadınlar, özellikle
20. yüzyıl başlarındaki özgürleşme hareketleriyle birlikte eğitim ve çalışma
hayatı gibi birçok alanda hak taleplerinde bulunmuşlardır. Osmanlı’da kadınlar
yasal olarak bu hakları elde etmişler fakat bu haklarına uygulama alanında da
sahip olmak için mücadele etmişlerdir. Osmanlı’da kadınlar İkinci Meşrutiyet
döneminde ilk kez yükseköğretime adım atmış; eğitimlerini tamamlayan kadınlar
çalışma hayatına dahil olmuşlardır. Özellikle İkinci Meşrutiyet Dönemi’nde,
Osmanlı kadınlarına eğitim ve var olma haklarını kazanan birer sosyal girişimci
olarak bakmak önemlidir. 

Bu araştırma sosyal
girişimciliklerinin de katkısıyla eğitim haklarını kazanan son dönem Osmanlı
kadınlarına yükseköğretimde verilen eğitimin içeriğine odaklanmaktadır.
Araştırmada Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde kadına yönelik
yükseköğretim kurumlarının formal eğitimlerindeki “girişimcilik kodları” tespit
edilmiştir. Kadınlar için önemli üç Osmanlı yükseköğretim kurumu olan; “Ticaret
Mekteb-i Âlîsi Amelî Ticaret İnas Şubesi”, “İnas Dârülfünûnu” ve “Dârülmuallimât”
ders programları incelenmiştir. Bu kurumlarda uygulanan ders programlarına
nitel çözümleme yapılarak son dönem Osmanlı İmparatorluğu’nda kadın girişimciliğinin
yükseköğretim boyutu ile ilgili ipuçları aranmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Osmanlı’da Kadın, Yükseköğretimde Kadın, Girişimcilik Eğitimi

Kaynakça

• Yıllarına Toplu ve Yeni Bir Bakış. OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 17-58. Baskın, B. (2008). II. Meşrutiyet’te Kadın Eğitimine Yönelik Bir Girişim: İnas Dârülfünûnu. İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 38, 89-123. Baskın, B. (2007). II. Meşrutiyet’te Eğitim, Kadın ve İnas Dârülfünûnu (İlk Kadın Üniversitesi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi ABD, Siyaset ve Sosyal Bilimler Bilim Dalı, Yayımlanmamış YL Tezi, İstanbul. Baysal, H., Özkul A. S. (2016). Osmanlı Kadınının “Teşebbüs” Kavramına Yaklaşımı “Kadınlar Dünyası Dergisi Üzerine Bir İnceleme”. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık, 2016, 62-72. Çakır, S. (2011). Osmanlı Kadın Hareketi. İstanbul: Metis. Dölen, E. (2009). Türkiye Üniversite Tarihi- Osmanlı Döneminde Dârülfünûn 1863-1922, I. Cilt, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi. Dulum, S. (2006). Osmanlı Devletinde Kadının Statüsü, Eğitimi ve Çalışma Hayatı (1839-1918). Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih ABD, Yakın Çağ Tarihi BD, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir. Erdem, Y. T., Yiğit, H. (2010). Bacıyan-ı Rum’dan Günümüze Türk Kadınının İktisadi Hayattaki Yeri. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası. Ergin, O. (1977). Türk Maarif Tarihi, Cilt: 1-2. İstanbul: Eser Matbaası. Ergin, O. (1977). Türk Maarif Tarihi, Cilt: 3-4. İstanbul: Eser Matbaası. Karaca, Ş. (2010). Şemsettin Sami ve Kadınlar. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(13), 136-146. Keith, P. (2005). Introduction to Social Rese¬arch-Quantitative and Qualitative Approaches. London: Sage. Koç, M. (2007). Ahlâk-ı Alâî- Kınalızade Ali Çelebi, İstanbul: Klasik. Kurnaz, Ş. (2017). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Kadınların Eğitimi. http://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/milli_egitim_dergisi/143/14.htm, (Erişim Tarihi: 4 Temmuz 2017). Kurnaz, Ş. (2011). Yenileşme Sürecinde Türk Kadını 1839-1923. İstanbul: Ötüken. Kurt, S. K. (2011). Osmanlı Devletinde Kadın Eğitimi Haremden Mektebe. İzmir: Yitik Hazine. Muallim. (1917). Maarif Şuunu- Kadınlara Ticaret Dersleri. Sayı:16, 2. Cilt, 15 Teşrinisani 1333. Oktar, T. (1998). Osmanlı Toplumunda Kadının Çalışma Yaşamı- Osmanlı Kadınları Çalıştırma Cemiyet-i İslamiyesi. İstanbul: Bilim Teknik. Özkiraz, A., Arslanel, M. N. (2011). İkinci Meşrutiyet Döneminde Kadın Olmak, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 3(1), 1-10. Somel, S. A. (2000). Osmanlı Modernleşme Dönemi’nde Kız Eğitimi. Kebikeç, 10, 223-237. Somel, S. A. (2010). Osmanlı’da Eğitimin Modernleşmesi (1839-1908). İstanbul: İletişim. Öztürk, C. (1993). Darülmuallimat. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt: 8, 549-550. http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c08/c080398.pdf. (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2017). Çağrıcı, M. (2011). Tedbir-ül Menzil. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt: 40, 260-261. http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c40/c400151.pdf. (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2017). Ticaret Mekteb-i Âlîsi Müfredatlı Ders Programı. (1916-1917/1332-1333). İstanbul: Matbaa-i Amire. Ticaret ve Sanayi Dergisi, (1920- 1336). Sayı: 1, Yıl:1, İstanbul: Mahmutbey Matbaası. Ticaret ve Sanayi Dergisi, (1921- 1337). Sayı: 10, Yıl:1, İstanbul: Mahmutbey Matbaası. Yıldırım, A., Şimşek H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin.