Kanije Eyaleti İdarecileri

Yıl 2020, Sayı: 50, 202 - 215, 31.08.2020

Aziz Altı , Salih Başkutlu

Öz

Osmanlı Devleti’nin Kanuni Sultan Süleyman (1520-1566) devrinden itibaren bir Orta Avrupa siyasetinin oluştuğu aşikardır. Osmanlıların 1526 yılında Mohaç Savaşı’nda Macaristan Krallığı’na son vermesiyle Orta Avrupa’da bir güç boşluğu meydana gelmiş ve Osmanlıların bu bölgeye yönelik siyaseti oluşmaya başlamıştır. Avusturya’daki Habsburg Hanedanlığı ile girişilen Orta Avrupa’da egemenlik kurma siyaseti uzun soluklu savaşları beraberinde getirmiştir. 1593-1606 Osmanlılar ve Avusturya arasındaki savaş neticesinde stratejik noktalar el değiştirmiştir. Bunlardan biri olan Kanije kalesi 1600-1690 yılları arasında Osmanlı Devleti’nin Orta Avrupa’daki siyasetiyle özdeşlemiştir. Osmanlıların Avusturya ile giriştiği bir güç mücadelesi neticesinde alınan kale sonrasında bir eyalet merkezi yapılarak Avusturya ile savaşlarda uç bir mevkide bulunmuştur. Kanije kalesi, eyalet merkezi yapıldıktan sonra kurulan idari ve askeri sistemle hızla bir Osmanlı kentine dönüştürülmeye çalışılmıştır. İmparatorluk bürokrasisinin askeri kanadının etkili olduğu Kanije eyaleti Avusturya ile girişilen bir hakimiyet mücadelesinde de kaybedilmiştir. Kanije eyaleti Osmanlı idaresinde kaldığı süre zarfında çok sayıda beylerbeyinin/valinin görev yaptığı bir yer olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kanije Kalesi, Beylerbeyi/Vali, Eyalet, Orta Avrupa, Hakimiyet Mücadelesi.

Kaynakça

• Kaynakça 1. Arşiv Vesikaları Bab-ı Asafi Ruus Kalemi Defterleri (A.RSK.d.) 1481, 1484, 1486, 1512, 1517, 1522, 1524, 1526, 1529. Mühimme Defterleri (A.DVNS.MHM.d.) 77, 78, 80, 85, 100. Maliyeden Müdevver (MAD.d.) 105, 2933, 4177, 16001. Ali Emiri Mehmed IV (AE.SMMD.IV) 84/9962; 95/11137; 97/11410; 101/11785; 105/12196 Cevdet Dahiliye (C.DH.) 122/6095. İbnülemin Askeriye (İE.AS.) 6/495; 7/652; 9/803; 9/805; 9/838; 15/1515. İbnülemin Tevcihat (İE.TCT) 1/49; İE.TCT. 3/374. Kamil Kepeci (KK.d.) 257, 434, 1905, 1924. Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Evrakı (TS.MA.E.) 778/45; 779/13; 779/16. 2. Kaynak Eserler Abdurrahman Abdi Paşa. (2008). Vekâyi-Nâme. (Haz. Fahri Ç. Derin). İstanbul: Çamlıca Yayınları. Akkaya, Ziya. (1957). Vecihi Devri ve Eseri. Ankara Üniversitesi Doktora Tezi. Ayni Ali Efendi. Risale-i Kavânin-i Âl-i Osmân Hulâsa-i Mezâmin-i Defter u Dîvân (H. 1018: 1609). Çakmakçıoğlu, Seda. (2008). Koçi Bey Risaleleri I, İstanbul: Kabalcı Yayınevi. Defterdar Sarı Mehmed Paşa. (1995). Zübde-i Vekayiât Tahlil ve Metin (1066- 1116/ 1656- 1704). Abdülkadir Özcan (Haz.). Ankara: TTK. Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî. (2002). Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi VI. Kitap. Seyit Ali Kahraman - Yücel Dağlı (Haz.). İstanbul: YKY. Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi Cilt 6. (2010). Seyit Ali Kahraman (Haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Hezarfen Hüseyin Efendi.(1998). Telhisü'l-Beyan Fi Kavanin-i Al-i Osman. Sevim İlgürel (Haz.). Ankara: TTK. Îsâ-zâde Efendi. (1996). Îsâ-zâde Târîhî. Ziya Yılmazer (Haz.). İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları. Katip Çelebi. (2017). Fezleke I-II. Zeynep Aycibin (Haz.). Ankara: Çamlıca Yayınları. Lokmacı, Süleyman. (2015). Solak-zâde Tarihi'nin Tahlili ve Metin Tenkidi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum. Mehmed Süreyya. (1996). Sicill-i Osmani 2,3,4. Nuri Akbayar (Haz.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. Naima Mustafa Efendi. (2009). Tarih-i Na'ima I-II-III. Mehmet İpşirli (Çev.). Ankara: TTK. Topçular Katibi ‘Abdülkâdir (Kadrî) Efendi. (2003). Topçular Katibi ‘Abdülkâdir (Kadrî) Efendi Tarihi I. Ziya Yılmazer (Haz.). Ankara: TTK. Peçevi İbrahim Efendi. (1992). Peçevi Tarihi II. Bekir Sıtkı Baykal (Haz.). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Râşid Mehmed Efendi, Çelebizâde İsmaîl Âsım Efendi. (2013). Târîh-i Râşid ve Zeyli. Abdülkadir Özcan vd. (Haz.). İstanbul: Klasik Yayınları. Silahdar Fındıklı Mehmed Ağa (1928). Silahdar Tarihi (1684-1694). İstanbul: Orhaniye Matbaası. T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı. (2019). XVIII. Yüzyılda Osmanlı Bürokrasisi Merkez Ve Taşra Yöneticileri 1756 – 1792 16 Numaralı Tahvil Defteri (Çeviri yazı-Görüntü). İstanbul: T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Yayınları. Yücel, Abubekir Sıddık. (1996). Mühürdar Hasan Ağa’nın Cevâhirü’t-Tevârîh’i, Erciyes Üniversitesi SBE Doktora Tezi, Kayseri. 3. Telif Eserler Arslan, Hasan. (2014). 17. Yüzyılda Maraş Sancağı. Kahramanmaraş: Dulkadiroğlu Belediyesi Yayınları. Bilge, S. M. (2000). Macaristan’da Osmanlı Hâkimiyetinin ve İdarî Teşkilatının Kuruluşu ve Gelişmesi. Osmanlı Tarihi Araştırmaları ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), 11, 33-81. David, Géza. (2001). Kanije. TDVİA, C. 24, s. 307-308. Finkel, Garoline (2007). Rüyadan İmparatorluğa Osmanlı. Zülal Kılıç (Çev.). İstanbul: Timaş Yayınları. İnalcık, Halil. (2003). Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. İpşirli, Mehmet. (1992). Beylerbeyi. TDVİA, C. 6, s. 69-74. Kanije Savunması ve Tiryaki Hasan Paşa. (1986). T.C. Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı (Haz.). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. Kılıç, Orhan. (1997). 18. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Devleti'nin İdari Taksimatı-Eyalet ve Sancak Tevcihatı. Elazığ: Ceren Matbaacılık. Kılıç, Orhan. (2017). Batı Karadeniz Kıyısında Bir Osmanlı Eyaleti: Özi/Silistre (İdari Taksimat ve Yönetim). Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 23, 29-82. Kunt, İ. M. (1978). Sancaktan Eyalete 1550-1650 Arasında Osmanlı Ümerası Ve İl İdaresi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları. Pakalın, M. Z. (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü 3. İstanbul: MEB Yayınları. Solak, İbrahim. (2012). Osmanlı Teşkilat Tarihi, Tufan Gündüz (Edt.), Osmanlı Devleti’nde Taşra Teşkilatı (79-83). Ankara: Grafiker Yayınları. Turan, Şerafettin. (1963). XVII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nun İdari Taksimatı: H.1041/M.1631-32 Tarihli Bir İdari Taksimat Defteri. Atatürk Üniversitesi 1961 Yıllığı, s. 201-232. Uzunçarşılı, İ. H. (2011). Osmanlı Tarihi C. 3, 1. Kısım. Ankara: TTK. Zinkeisen, J. W. (2011). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi 4 (1623-1669). Nilüfer Epçeli(Çev.). İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• 4. İnternet Kaynakları https://tr.wikiquote.org/wiki/Tiryaki_Hasan_Pa%C5%9Fa (Erişim Tarihi: 26.05.2020). https://webloji.net/wp-content/uploads/2020/02/kanje.jpg (Erişim Tarihi: 26.05.2020).